نگاهی بر نمودهای «ازهم‌گسیختگی» به عنوان یکی از مؤلفه‌های پست‌مدرن در رمان «مومیایی»
الموضوعات :
راضیه فانی
1
,
علی تسلیمی
2
,
محمود رنجبر
3
1 - محقق پسادکتری دانشگاه گیلان، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان، ایران
الکلمات المفتاحية: پسامدرن, ازهم‌گسیختگی, دریدا, جواد مجابی و مومیایی.,
ملخص المقالة :
این پژوهش به بررسی «ازهم گسیختگی ها» به عنوان یکی از انواع شگردها و تمهیداتی می پردازد که در داستان های کوتاه و رمان های پسامدرنیستی تجلی می‌یابد. رمان «مومیایی»، یکی از آثار پست مدرن مجابی است که از نظر زبان، بیان، ساختار و تصاویر، جایگاهی ویژه دارد. در این پژوهش با تکیه بر آرای «دریدا» و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به تحلیل ساختار و محتوای کیفی رمان مومیایی و بازتاب شگردهای ازهم‌گسیختگی در آن پرداخته شده است، تا از این طریق پویایی منحصربه فرد و سبک خاص «مجابی»، بیشتر آشکار شود. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که مجابی در نقش هنرمندی چیره دست، ساخت عادی کلام را شکسته و ساختی در ظاهر ازهم گسیخته، متکثر و در عین حال هنری ایجاد کرده است. او با به کار گرفتن شگردهای مختلفِ ازهم گسیختگی، مدلول-های جدید، اما نه چندان دور از ذهن ایجاد کرده است؛ به گونه‌ای که خواننده هم این امکان را دارد که در تعیین این مدلول ها سهیم باشد. کاربرد زبانی پیچیده و مشوش، چینش واژه ها بدون ارتباطی منطقی و محتوایی در قالب های رؤیاگونه و ساختارشکن، از ویژگی‌های بارز این اثر است.
آهی، محمد و محمد طاهری (1398) «تجزیه و تحلیل نظریة ساخت¬شکنی دریدا در فهم متون»، نشریة نقد و نظر، سال بیست¬وچهارم، شماره 1، صص 127-149 احمدی، بابک (1380) ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
بی¬نیاز، فتح¬الله (1392) درآمدی بر داستان¬نویسی و روایت¬شناسی، تهران، افراز.
پاینده، حسین (1382) گفتمان نقد، مقالاتی در نقد ادبی، تهران، روزنگار.
----------- (1386) رمان پسامدرن و فیلم، نگاهی به ساختار و صناعات فیلم میکس، تهران، هرمس.
----------- (1390) داستان کوتاه در ایران؛ داستان¬های پسامدرن، تهران، نیلوفر.
تدینی، منصوره (1388) پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران، تهران، رامین.
حسین¬زادة دستجردی، افسانه (1393) «تحلیل رمان اسفار کاتبان بر اساس شاخصه¬های نگارش رمان مدرنیستی و پسامدرنیستی»، پژوهشنامة نقد ادبی و بلاغت، سال دوم، شماره 3، صص 57-76.
سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1392) راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، تهران، قطره.
قاسمی¬پور، قدرت (1388) «نقیضه در گسترة نظریه¬های ادبی معاصر»، نقد ادبی، سال دوم، شماره 6، صص 127-147.
قنبرنژاد، معصومه (1390) «بن¬مایه¬های مشترک تاریخ معاصر ایران در رمان¬های ایرانی و عربی»، پایان¬نامه کارشناسی¬ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، به راهنمایی دکتر رضا ناظمیان و مشاورة دکتر عبدالعلی آل بویه، دانشگاه بین¬المللی امام خمینی.
گلشیری، سیامک (1385) «پست¬مدرنیسم در ادبیات داستانی معاصر ایران»، پژوهشنامة فرهنگ و ادب، شماره 3، صص 242-278.
لیوتار، ژان¬فرانسوا (1387) وضعیت پست¬مدرن، گزارشی دربارة دانش، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران، گام نو.
مجابی، جواد (1389) مومیایی، تهران، نگاه.
مستعلی پارسا، غلامرضا و مریم اسدیان (1387) «مؤلفه¬های ادبیات داستانی پسامدرن»، متن¬پژوهی ادبی، شماره 37، صص 88-102.
مفتاحی، محمد و زهرا طهماسبی (1399) «نمادگرایی در رمان¬های جواد مجابی»، نشریة تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره 26، صص 137-148.
مکوئیلان، مارتین (1384) پل دومان، ترجمة پیام یزدانجو، تهران، مرکز.
مک¬هیل، برایان (1383) «گذار از مدرنیسم به پسامدرنیسم در ادبیات داستانی، تغییر در عنصر غالب»، در: مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، ترجمة حسین پاینده، تهران، روزنگار، صص 111-177.
وو، پاتریشیا (1390) فراداستان، ترجمة شهریار وقفی¬پور، تهران، چشمه.
وبستر، راجر و عباس بارانی (1373) «ژاک دریدا و واسازی متن»، نشریة ارغنون، شماره 4، صص 251-256.
هاچن، لیندا (1383) «فراداستان تاریخ¬نگارانه، سرگرمی روزگار گذشته»، مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان، گزینش و ترجمة حسین پاینده، تهران، روزگار.
هارلند، ریچارد (1380) ابرساخت¬گرایی فلسفة ساخت¬گرایی و پساساخت¬گرایی، ترجمة فروزان سجودی، تهران، حوزة هنری.
یزدانجو، پیام (1394) ادبیات پسامدرن، تهران، مرکز.
Derrida, Jacquse (1980) “The Low of Genre”, Trans, Avital Ronell, Critical Inquiry, Vol.
7, PP 55-81.
-------------------- (1982) P0sitions, Tr، Bass Alan, USA، University of Chicago Press.
Reynold, Jack and Jon Roffe (2004) “Understanding Derrida”, New York, Continuum.
