ارائه مدل نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران : مطالعه موردی بانک پارسیان
الموضوعات :
جعفر باقری نژاد
1
,
غزاله جاوید
2
1 - دانشگاه الزهرا (س) ،تهران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات
الکلمات المفتاحية: نوآوری باز, منابع تکنولوژیک, توانمندی جذب ایده ها, منابع دانش خارجی, تغییرات تکنولوژیک, اعتماد,
ملخص المقالة :
در تحقیق انجام شده که این مقاله نتایج آن را منعکس می سازد، مدلی جهت شکل گیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران ارائه می شود. در واقع رابطه بین نوآوری باز به عنوان متغیر مکنون و عوامل اثرگذار برآن در چارچوب مدلی تبیین می گردد. در این راستا با مرور ادبیات موضوع و تحقیقات پیشین یک مدل مفهومی نوآوری باز در صنعت بانکداری شامل سه سازه عمده نظیر عوامل داخلی (منابع تکنولوژیک ،توانمندی جذب ایده ها)، عوامل خارجی(منابع دانش خارجی، تغییرات تکنولوژیک) وعوامل رابطه ای (اعتماد) طراحی شد. با انجام مصاحبه هایی با خبرگان امر در ارتباط با سازه های مدل مذکور وانجام تحلیل های آماری، اعتبارسنجی لازم بعمل آمد. سپس در یک مطالعه میدانی در بانک پارسیان با توزیع پرسشنامه، داده های مرتبط برای آزمون تایید سازه ها، نشانگرها ومتغیر های مدل، گردآوری شد. در ادامه با استفاده از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری و نیز معادلات رگرسیونی تعاملی در قالب تحلیل مسیر و کاربرد نرم افزار های اس پی اس اس و لیزرل ، داده ها مورد تحلیل قرار گرفتند و عوامل رابطه ای بین متغیر های مکنون و مشاهده گر تبیین شدند. نتایج موید آن است که دربعد داخلی منابع تکنولوژیک با شکل گیری نوآوری باز، رابطه مستقیم مثبت ندارد درحالیکه توانمندی جذب ایده ها با شکل گیری نوآوری باز ، رابطه مثبت دارد. دربعد خارجی، منابع دانش خارجی و تغییرات تکنولوژیک با شکل گیری نوآوری باز، رابطه مثبت دارند. سرانجام در بعد عوامل رابطه ای ، "اعتماد" با شکل گیری نوآوری باز، رابطه مثبت دارد. مدل این تحقیق با سازه ها ومتغیرهای مربوط می تواند در شکل گیری نوآوری باز در صنعت بانکداری موثر واقع گردد و مد نظر سیاست گذاران وبرنامه ریزان بخش اقتصادی مذکور قرار گیرد
ارائۀ مدل نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران
(مطالعۀ موردی: بانک پارسیان)
*جعفر باقری‌نژاد **غزاله جاوید
* استادیار، دانشکده صنایع، دانشگاه الزهرا(س)، تهران
** دانشجوی کارشناسی ارشد، مدیریت تکنولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران
تاریخ دریافت: 19/11/92 تاریخ پذیرش: 4/4/93
چکیده
در تحقیق انجام شده که این مقاله نتایج آن را منعکس می‌سازد، مدلی جهت شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران ارائه میشود. در واقع رابطۀ بین نوآوری باز به عنوان متغیر مکنون و عوامل اثرگذار بر آن در چارچوب مدلی تبیین میشود. در این راستا با مرور ادبیات موضوع و تحقیقات پیشین یک مدل مفهومی نوآوری باز در صنعت بانکداری شامل سه سازه عمده: نظیر عوامل داخلی (منابع تکنولوژیک ،توانمندی جذب ایدهها)، عوامل خارجی(منابع دانش خارجی، تغییرات تکنولوژیک) وعوامل رابطه‌ای(اعتماد) طراحی شد. با انجام مصاحبه‌هایی با خبرگان امر در ارتباط با سازه‌های مدل مذکور و انجام تحلیل‌های آماری، اعتبارسنجی لازم بعمل آمد. سپس در یک مطالعۀ میدانی در بانک پارسیان با توزیع پرسشنامه، داده‌های مرتبط برای آزمون تأیید سازه‌ها، نشانگرها ومتغیرهای مدل، گردآوری شد. در ادامه با استفاده از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری و نیز معادلات رگرسیون تعاملی در قالب تحلیل مسیر و کاربرد نرم افزارهای spss و Lisrel ، داده‌ها مورد تحلیل قرار گرفته‌اند و عوامل رابطه‌ای بین متغیرهای مکنون و مشاهده‌گر تبیین شدند. نتایج موأید آن است که در بعد داخلی منابع تکنولوژیک با شکلگیری نوآوری باز، رابطۀ مستقیم مثبت ندارد درحالیکه توانمندی جذب ایدهها با شکلگیری نوآوری باز ، رابطۀ مثبت دارد. در بعد خارجی، منابع دانش خارجی و تغییرات تکنولوژیک با شکلگیری نوآوری باز، رابطۀ مثبت دارند. سرانجام در بعد عوامل رابطه‌ای، "اعتماد" با شکلگیری نوآوری باز، رابطۀ مثبت دارد. مدل این تحقیق با سازه‌ها ومتغیرهای مربوط می‌تواند در شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری مؤثر واقع شود و مد نظر سیاستگذاران وبرنامه‌ریزان بخش اقتصادی مذکور قرار گیرد.
واژه‌های کلیدی: نوآوری باز، منابع تکنولوژیک، توانمندی جذب ایدهها، منابع دانش خارجی، تغییرات تکنولوژیک، اعتماد
مقدمه
با توجه به عواملی مانند چرخۀ عمر کوتاه تکنولوژی، فناوری‌های نوظهور، هزینه‌ها و خطرهای مرتبط با تکنولوژی‌ها، جهانی شدن فرایندهای تحقیق و توسعه، افزایش رقابت بین بنگاه‌ها در بازار محصولات و اهمیت رو به رشد سرمایه‌گذاری برای تأمین مالی ایده‌های کسب وکار ، منابع تکنولوژی خارجی اهمیت بسیار پیدا کرده‌اند و جریان‌های دانش برای رقابت، امری الزامی است. اما این
جریان‌ها به طور اتوماتیک جامه عمل نمی‌پوشند و سازمان‌ها باید مهارت‌های خود را برای حرکت به سمت شکلگیری آن‌ها گسترش دهند. صنعت بانکداری به عنوان یکی از صنایع مهم خدماتی نیز از این امر مستثنی نیست. موضوع نوآوری از زمان‌های پیشین مورد توجه بنگاه‌ها اعم از تولیدی، خدماتی و... قرار گرفته است و در این مسیر سازمان‌ها دریافته‌اند که نیاز به یافتن راه‌های جدید برای شناسایی نیازمندیهای خود در جهت گسترش تخصص‌ها وشبکه‌های ارتباطی با افراد و نهادهای داخل و خارج از سازمان دارند. لذا الگوی جدیدی از نوآوری با عنوان" الگوی نوآوری باز" 1 ، از سال 2003 مطرح شده است. بانکها یکی از مهم‌ترین سازمان‌ها ی خدماتی هستند که برای حضور در صحنه رقابت، نیازمند نوآوری‌های چشمگیر است و بررسی الگوی نوآوری باز در صنعت بانکداری می‌تواند کمک مؤثری در ارائۀ خدمات و محصولات آن‌ها باشد. لذا پژوهش حاضر به دنبال ارائۀ مدلی در جهت شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران است که در این راستا با مطالعۀ تحقیقات پیشین و مصاحبه با خبرگان امر، عوامل مؤثر بر نوآوری باز شناسایی شد و مدل مفهومی تحقیق در این راستا ارائه شده است. سپس با استفاده از تحقیق موردی در بانک پارسیان و تحلیل‌های آماری مرتبط، این مدل مورد آزمون قرار گرفت و به کمک معادلات ساختاری و تحلیل مسیر2 به صنعت بانکداری ایران تعمیم داده شد.
امروزه تغییرات در صنعت بانکداری غیر قابل پیش بینی است. سرعت، کارایی، انعطاف‌پذیری و اعتماد، فاکتورهای مهمی هستند که نه تنها برای موفقیت، بلکه برای حیات این‌گونه سازمان‌ها الزامی‌اند. بانکها به دنبال ارائۀ خدمات جدید و راه‌حل‌های نو با هزینۀ اندک در جهت رفع نیاز مشتریانشان هستند و همین امر آن‌ها را در جهت انجام فعالیت‌های نوآورانه هدایت می‌کند که باعث جذب مشتریان جدید در بین سایر رقبای خود میشود. زمانی که مشتریان از سازمانی به سازمان دیگر در حرکت هستند علم و تجربه آن‌ها نیز با خودشان در جریان است و این موجب گسترش فعالیت‌ها وفرایند‌ها، بین سازمان‌ها ی مختلف میشود. این موارد عامل مهمی برای حرکت سازمان‌ها از نوآوری بسته به سوی نوآوری باز است. نوآوری باز به معنای جمع‌آوری ایده‌های جدید از منابع خارج سازمان و مدیریت بر جریان آن است به گونه‌ای که منجر به پیشرفت سازمان شود. این امر از طریق منابع مختلف بویژه مشتریان اتفاق می‌افتد، این مساله بانکها را برآن می‌دارد تا به سمت یکپارچگی و تعامل مستمر با مشتریان در جهت ارائۀ خدمات بهتر گام بردارند. علی‌رغم نیاز شدید سازمان‌ها خصوصاً بانکها به مشتریان و نظرات آن‌ها سطح نوآوری‌ها در خدمات و محصولات همچنان در داخل سازمان و اعم آن‌ها در محیط بسته شکل میگیرد و احتمالاً این امر به دلیل ناشناخته بودن اهمیت نوآوری باز و مزایای پیش‌روی آن و یا کمبود تحقیقات کافی و امکانات لازم در این زمینه است.
درواقع الگوی نوآوری باز در مقابل نوآوری بسته بوجود آمد، طبق الگوی نوآوری بسته، نوآوری موفق نیاز به کنترل شدید دارد و شرکت‌ها باید ایده‌های خود را در زمینه‌های مختلف مانند تولید، بازاریابی، توزیع، خدمات، مالی و پشتیبانی تحت کنترل داشته باشند. در صورتی‌که طبق تعریف چزبرو (2006)3 نوآوری باز پارادایمی است که بر استفاده شرکت‌ها از ایده‌های خارجی به اندازه ایده‌های داخلی تأکید دارد و با ورود اطلاعات و خروج آن به بازار به دنبال پیشرفت تکنولوژی است.
لذا در این تحقیق برآنیم تا عوامل مؤثر بر نوآوری باز در صنعت بانکداری را شناسایی و درجه اهمیت و چگونگی تأثیر آن‌ها را مورد بررسی قرار دهیم. بنابراین مسالۀ اصلی تحقیق حاضر این است که؟ "عوامل ساختاری و غیر ساختاری مؤثر بر نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران کدامند؟"
به منظور پاسخگویی به این مسالۀ تحقیق به دنبال شناسایی الزامات و عوامل مؤثر بر نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران خواهیم بود. در این رابطه به مسالۀ نوآوری باز، بعنوان یک سیستم باز نگریسته میشود وکلیۀ تعاملات این سیستم جهت پویایی مورد بررسی قرار میگیرد. در این ارتباط عوامل مؤثر به سه دسته، عوامل داخلی، عوامل خارجی و عوامل تعاملی (رابطه‌ای) تقسیم بندی شده‌اند و برای هر دسته فاکتورهایی شناسایی و تأثیر آن‌ها بر نوآوری باز مورد تحلیل قرار گرفته است. لذا سه دسته عوامل فوق به عنوان متغیرهای مستقل و نوآوری باز به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است.
در راستای سوال اصلی تحقیق که در بالا ذکر شد، سوالات فرعی این تحقیق عبارتند از:
1- منابع داخلی تکنولوژیک در صنعت بانکداری ایران به عنوان یکی از فاکتورهای داخلی چه تأثیری در شکلگیری نوآوری باز دارد؟
2-توانمندی بانکها در جذب ایدهها و نظرات منابع دانش خارج از بانک، به عنوان یکی از فاکتورهای داخلی چه تأثیری بر شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد؟
3-تغییرات تکنولوژیک خارج از بانک، به عنوان یک فاکتور خارجی چه تأثیری در شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد ؟
4-منابع دانش خارج از بانک به عنوان یک فاکتور خارجی چه تأثیری بر شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد؟
5-اعتماد به عنوان یک فاکتور رابطه‌ای (تعاملی) چه تأثیری بر شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد؟
برای پاسخ به سوالات فوق الذکر، فرضیه‌های زیر شکل گرفته‌اند:
1- منابع داخلی تکنولوژیک با شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران رابطۀ مثبت دارند.
2-توانمندی بانکها در جذب ایدهها ی خارج از بانک رابطۀ مثبت با شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد.
3-تغییرات تکنولوژیک خارج از بانک به طور مثبت بر شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران مؤثر است.
4-منابع دانش خارج از بانک رابطۀ مثبت با شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد.
5-اعتماد رابطۀ مثبت در شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد.
روش شناسی تحقیق
این تحقیق از حیث هدف کاربردی و با رویکرد موردی واستراتژی (کمّی وکیفی) است که قصد دارد نتایج حاصل از تحقیقات بنیادی انجام شده در زمینۀ نوآوری باز را برای کاربرد در صنعت بانکداری مطابقت دهد و شامل مطالعات میدانی در بانک پارسیان و انجام مصاحبه با خبرگان امر است. نشانگرهای تشکیل دهنده هر یک از
مؤلفه‌های شناسایی شده برای شکلگیری نوآوری باز با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي، مدل‌ها ، تئوري‌ها، نظريه‌ها، چارچوب‌ها وپژوهش‌هاي مشابه در حوزۀ نوآوری باز شناسایی و استخراج شده است. سپس ابزار سنجش مؤلفه‌هاي موردنظر در قالب پرسشنامه طراحي شدند .شيوۀ پاسخ به سؤالات در قالب طيف پنج گزينه‌اي ليكرت تدوين شد. به منظور بررسي روايي محتوايي مقياس، از نظرات كارشناسانۀ گروهي از خبرگان که جزو فعالان در صنعت بانکداری هستند استفاده شد.
جامعۀ آماری این تحقیق خبرگان که متخصصین و رؤسای شعب تهران و شهرستان‌های بانک پارسیان هستند.
در واقع بعد از مرور ادبیات موضوع و طراحی مدل مفهومی نوآوری باز، سازه‌های این مدل در یک مصاحبه با تنی چند از خبرگان امر و تحلیل آماری داده‌ها، مورد اعتبارسنجی اولیه قرار گرفت سپس، نمونۀ آماری انتخاب شد. نمونۀ آماري متناسب براي پژوهش بر اساس فرمول حجم نمونه در جامعه محدود درسطح خطای 5%، تعداد234 عدد محاسبه شد، از اين‌رو با رويكردي محافظه كارانه، 600 پرسشنامه براي تكميل ،توزیع گردید و تعداد250 پرسشنامه تکمیل شده جمع آوری شد. در این پرسشنامه از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت استفاده شد که شامل عوامل مؤثر بر نوآوری باز و شاخص‌های سنجش شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری بود. پرسشنامه شامل چهار دسته سوال مرتبط با عوامل درونی ،عوامل بیرونی وعوامل رابطه‌ای (تعاملی) و شاخص‌های سنجش شکلگیری نوآوری باز بود.
عوامل درونی سازمان مؤثر بر نوآوری باز توسط سوالات عوامل درونی مورد سنجش قرار گرفتند، که مؤلفه‌های زیر را اندازه‌گیری کرده‌اند:
1-منابع تکنولوژیک 2-توانمندی جذب ایدهها
عوامل بیرونی سازمان مؤثر بر نوآوری باز توسط سوالات عوامل بیرونی، مورد سنجش قرار گرفتند، که مؤلفه‌های زیر را اندازه‌گیری کرده‌اند:
1-تغییرات تکنولوژی2-منابع خارجی دانش
مؤلفه | آلفای کرونباخ | وضعیت پایایی |
منابع تکنولوژیک | 0.874 | بالا |
توانمندی جذب ایدهها | 0.725 | قابل قبول |
تغییرات تکنولوژیک | 0.819 | بالا |
منابع خارجی دانش | 0.784 | قابل قبول |
اعتماد | 0.713 | قابل قبول |
شکلگیری نوآوری باز | 0.864 | بالا |
سوالات عوامل رابطه‌ای (تعاملی) ،عوامل بینابینی مؤثر بر نوآوری باز را می‌سنجند که مؤلفه زیر را در بردارد:
اعتماد
علاوه بر آن 4 سوال نیز برای سنجش شکلگیری نوآوری باز درپرسشنامه وجود داشت .
همچنین برای محاسبه آلفای کرونباخ از نرم افزار SPSS استفاده شده است و برای تعیین روایی ابزار سنجش از روایی محتوا که به قضاوت خبرگان بستگی دارد، بهره برداری شد. بعد از طراحی سوالات پرسشنامه، ابزار بدست آمده به صورت آزمایشی برروی 30 نفر ازخبرگان در صنعت بانکداری اجرا شد تا ابهامات احتمالی در سوالات مشخص شود و پایایی ابزار پژوهش مورد بررسی قرار گیرد. داده‌های پرسشنامه پس از ورود در نرم‌افزار، مورد تحلیل آماری قرار گرفته و پس از محاسبه، پایایی ابزارپرسشنامه نهایی برای بررسی وضعیت موجود و گردآوری داده‌ها بدست آمد. نتایج تحلیل آماری اجرای آزمایشی برروی30 نفر از خبرگان صنعت بانکداری در
جدول 1: وضعیت پایایی مؤلفه های تحقیق |
جدول 1 نشان داده شده است وبیانگر این مطلب است که آلفای کرونباخ محاسبه شده در اجرای آزمایشی از مقدار بالایی برخوردار است به نحوی که در تمام مؤلفه‌های تحقیق ضریب آلفای کرونباخ بیشتر از 0.6 است که نشان دهندۀ پایایی بالای ابزار تحقیق است.
یافته‌های تحقیق
· چارچوب مفهومی تحقیق
در این تحقیق برای بررسی سوال اصلی تحقیق و به منظور ارائۀ منظم‌تر وکاربردی‌تر ودست‌یابی به مدل مفهومی تحقیق ازمقالات وکتب متعددی استفاده شده است که خلاصه هر یک از مقالات بررسی شده در جدول 2 آمده است. عوامل شناخته شده مؤثر بر نوآوری باز که از مرور ادبیات موضوع شامل عوامل خارجی، عوامل داخلی و عوامل رابطه‌ای (تعاملی)اند. حاصل شده است، به سه دسته عمده تقسیم بندی شدند که در نتیجه مدل مفهومی تحقیق بصورت شکل 1 ارائه شده است.
[1] . Open Innovation
[2] . Structural Equation Modeling ; SEM and Path analysis; PA
[3] .Chesbrough H
جدول2 :تحقیقات انجام شده در زمینۀ عوامل مؤثر برنوآوری باز
محقق | اهداف | عوامل مؤثر شناخته شده بر نوآوری باز | ||||||||
چزبرو،2003 | - علت روی آوردن سازمان‌ها از نوآوری بسته به نوآوری باز - مقایسه مدل نوآوری باز در مقابل نوآوری بسته - تاریخچه پیدایش نوآوری باز | انتخاب منابع دانش خارج از سازمان ،تحقیق و توسعه خارج از سازمان و یکپارچگی با تحقیق و توسعه داخلی، نشر دانش تحت قوانین حقوق مالکیت معنوی | ||||||||
هاستبکا1،2005 | - بکارگیری مفهوم نوآوری باز در شرکت‌ها - یافتن ارتباط نوآوری باز با مدیریت تکنولوژی | فرهنگ سازمانی، مدیریت و سرمایه‌گذاری بر منابع خارجی(تکنولوژی‌ها، پروژه‌ها و رقبا)، فرایند انتخاب تکتولوژی مناسب، استراتژی یکپارچه‌سازی، استراتژی تکنولوژی | ||||||||
چزبرو،2006 | - بررسی بکارگیری نوآوری باز در محیط‌های کاری ومحدودیت‌های آن | تحقیق و توسعه خارجی، نیروی کار ماهر و نوآور برای تحقیق و توسعه، شبکه‌های یکپارچه داخلی وخارجی | ||||||||
وست2،2006 | - شناسایی چالش‌های اساسی در نوآوری باز - بررسی فعالیت شرکت‌ها به منظور پشتیبانی از فعالیت‌های نوآوری | منابع دانش خارجی، یکپارچگی منابع داخلی، مدیریت مالکیت معنوی | ||||||||
لارسن3،2006 | - بررسی تأثیر توانایی گسترش دانش خارجی در کارایی نوآوری | استراتژی تحقیق و توسعه، فرصت‌های تکنولوژیک، درجه بی ثباتی محیط | ||||||||
چزبرو،2006 | مستندکردن مفاهیمی که برای سازمان‌ها در جهت تطبیق با نوآوری باز لازم است | یکپارچگی داخلی و مدیریت پارامترها و سازماندهی | ||||||||
ون هاوربک4،2007 | بررسی ارتباط توانمندی جذب و نوآوری باز | توانمندی جذب، دانش گسترش‌یافته خارجی | ||||||||
میر5،2007 | - بررسی اصول نوآوری باز در کشور هلند - بررسی موانع نوآوری باز در شرکت‌های هلندی - علت وچگونگی روی آوری شرکت‌های هلندی به نوآوری باز | فرهنگ، ساختار سازمانی
| ||||||||
وست،2008 | بررسی نقش جوامع در فرایند نوآوری | رواط دوطرفه بین شرکت‌ها وجوامع(اشخاص، صنایع، شرکت‌ها) | ||||||||
فردبرگ6،2008 | بیان مفاهیمی از نوآوری باز بر پایه تحقیقات پیشین و طبقه‌بندی اصول مربوط به نوآوری باز | سازماندهی، رهبری و فرهنگ، ابزارها وتکنولوژی‌ها، مدیریت مالکیت معنوی، ثبت و تخصیص اختراع | ||||||||
جارن7،2008 | - یافتن ابعاد اصلی نوآوری باز - لزوم گسترش سیاست‌ها در جهت نوآوری باز | شبکه‌سازی و همکاری مشترک، مدیریت مالکیت معنوی، تحقیق و توسعه، دانش پایه قوی، سطح آموزشی بالا | ||||||||
بلک ول8،2008 | بررسی سیر تحول نوآوری باز از چارچوب مفاهیم به حقیقت | تغییر فرهنگ به سوی همکاری مشترک، استراتژی سازماندهی | ||||||||
سوسا9،2008 | - بررسی تأثیر واسطه‌گران دانش بر افزایش کارایی نوآوری باز | ظرفیت‌های داخلی سازمان(سیستم‌های تکنولوژیک، سیستم‌های مدیریتی، سطح دانش و مهارت و ارزش‌های سازمان)، فعالیت‌های مهم پیرامون توانمندی‌های سازمان(حل مشکلات ومسائل، اجرا ویکپارچه‌سازی، تجربه و واردات اطلاعات) | ||||||||
رند10،2009 | بررسی تفاوت نوآوری باز بین بنگاه‌های بزرگ وکوچک و نیز بین شرکت‌های خدماتی و تولیدی - پیشرآن‌ها و نیروهای مهم برای نوآوری باز و موانع نوآوری باز | مشتریان و کارمندان، شبکه داخلی سازمان، مدیریت مالکیت معنوی ،تحقیق و توسعه خارجی ، توجه به بازار وخلق دانش | ||||||||
محقق | اهداف | عوامل مؤثر شناخته شده بر نوآوری باز | ||||||||
پیلر11،2009 | بررسی نقش مشتریان و کاربران محصولات و خدمات بر نوآوری باز و روش ها و ابزار های حمایت از آن‌ها | نیازهای مشتریان، توانایی سازمان برای بهره‌برداری از دانش رقبا و مشتریان، هماهنگی منابع داخلی و خارجی برای خلق ارزش بیشتر برای مشتریان | ||||||||
دینر12،2009
| - دست‌یابی به تصمیمات پایه‌ای استراتژیک و کمک به شرکت‌ها برای شکل‌دهی و اجزای نوآوری باز | منابع خارجی و شناسایی مشتریان خلاق و توانایی دست‌یابی به ایدهها و نظرات آن‌ها، همکاری پیوسته با مشتریان وکاربران | ||||||||
وجلرز13،2010 | - بررسی اهمیت ابزارتکنولوژی اطلاعات بر نوآوری باز | استراتژی مناسب سرمایه‌گذاری بر تکنولوژی اطلاعات در جهت تطبیق دانش داخلی سازمان با دانش خارج از سازمان | ||||||||
اسپیتهون14،2010 | - بررسی نقش مراکز تحقیقاتی در ایجاد ظرفیت جذب در سطوح داخلی سازمان | توانایی جذب دانش خارجی با مداخله تکنولوژی | ||||||||
گاسمن15،2010 | - بررسی جنبه های مورد نیاز برای گسترش نوآوری باز | یکپارچگی سازمان با کاربران و تأمین کنندگان، ابزار ها و تکنولوژی مناسب، فرهنگ و منابع دانش | ||||||||
نیکلا16،2010 | - بررسی تأثیر مشتریان بر نوآوری باز | منابع دانش خارج از سازمان، سازماندهی داخلی جهت جذب دانش خارجی، توانمندی جذب سازمان | ||||||||
لیچنتالر17،2010 | - بررسی تأثیر تصمیم‌گیری استراتژیک تکنولوژیک بر نوآوری باز | انتقال دانش تکنولوژیک بین شرکت‌ها وبازار‌های مرتبط در طول اصول مدیریتی تکنولوژیک با نقشه راه مناسب و تعیین مرزهای جدید استراتژیک | ||||||||
باگرز18،2010 | - بررسی نقش تکمیلی تحقیق وتوسعه، ساختار و بازار یابی در نوآوری محصولات و خدمات | منابع خارجی دانش، توانمندی جذب | ||||||||
|
|
شکل 1 :مدل مفهومی تحقیق
|
[1] . Hastbacka 5. West
[2] 6. Laursen 7. Vanhaverbeke
[3] 8. Meer 9. Fredberg
[4] 10. Jeroen 11. Blackwell
[5] 12. Sousa 13. Vrande
[11] . Piller 15. Diener
16. Veugelers 17. Spithoven
[12] 18. Gassmann 19. Nicolai
[13] 20.Lichtenthaler 21. Bogers
[14] 22. Hamaoka
نحوۀ تقسیم بندی عوامل تحقیق وارتباط آن‌ها با عوامل شناسایی شده شامل عوامل خارجی، عوامل داخلی و عوامل رابطه‌ای (تعاملی) از تحقیقات پیشین در جدول 3 زیر نشان داده شده است. نشانگرهای در نظر گرفته شده برای هریک از سازه‌های تحقیق که از مطالعه در زمینه هریک از مؤلفه‌ها بدست آمده درجداول 4 تا 7 آمده است.
. جدول3-مؤلفه های تحقیق و عوامل مرتبط با جدول 2
دسته ها | مؤلفه های تحقیق | عوامل مرتبط ازمطالعات پیشین |
عوامل داخلی | منابع تکنولوژیک | منابع داخلی دانش و نیروی کار ماهر، آموزش، مهارت‌ها و انگیزه‌های نوآوری، ابزارها و تکنولوژی داخلی، رهبری، مدیریت مالکیت معنوی |
توانمندی جذب ایدهها | تحقیق و توسعه، سازماندهی، فرهنگ سازمانی، یکپارچگی داخلی، استراتژی تکنولوژی، فرایند انتخاب تکنولوژی مناسب | |
عوامل خارجی | منابع خارجی دانش | منابع خارجی دانش، شبکه‌سازی |
تغییرات تکنولوژیک | تغییرات تکنولوژیک، فرصت‌های تکنولوژیک | |
عوامل رابطه‌ای ( تعاملی) | اعتماد | اعتماد |
جدول4-مؤلفه‌ها ونشانگرهای بعد درونی
مؤلفه | نشانگر |
منابع تکنولوژی | هماهنگی و یکپارچگی سیستم‌های داخلی، توانمندی تکنولوژی در تجزیه و تحلیل ایده‌های داخلی و خارجی، توانمندی تکنولوژی در برقراری ارتباط با منابع خارج سازمان(فردبرگ1،2008)، استفاده از ابزار به خدمت‌گیری خلاقیت منابع دانش داخلی و خارجی، آموزش کارکنان و افزابش مهارت خلاقیت درآن‌ها، ایجاد انگیزه خلاقیت در کارکنان(شیلینگ2،1390)، وجود اطلاعات کافی از تکنولوژی مورد استفاده، برنامه‌ریزی دقیق مدیریت در زمینه فناوری مورد استفاده، هماهنگی بین بخش‌های سازمانی درگیر با فعالیت‌های فناورانه، اعمال کنترل و مدیریت بر فعالیت‌های تکنولوژیک، ارزیابی و حمایت قانونی از دانش فنی و نرم افزارهای بنگاه)فرد3،1999) |
توانمندی جذب ایدهها | تمرکز کم در سازماندهی (شیلینگ،1390)،یکپارچگی واحدهای سازمان )مینتزبرگ4،1979)، استقرار واحدهای تحقیق و توسعه در مجاورت منابع خارجی (توزیع جغرافیایی واحدهای تحقیق و توسعه)، تعادل بین استفاده از منابع داخلی(آزمایشگاه‌ها وکتابخانه‌های فنی، پرسنل کارآمد) و خارجی(مشتریان، تأمین کنندگان، سایر سازمان‌های مشابه و...) سازمان(چیزا5،1996)، فرهنگ تیم‌گرایی، فضای سازمانی دموکراتیک، رقابتی بودن محیط کار(رجب بیگی،1388)، گشودگی، تسهیم ایدهها وبینش‌ها، پیش بینی تکنولوژی، شرکت در برنامه‌ها ودوره‌های آموزشی، ارتباط نزدیک با کاربران پیشتاز و مشتریان کلیدی، پایش رقبا، پایش تأمین کنندگان(چیزا،1996) |
جدول5 -مؤلفه ها ونشانگرهای بعد بیرونی
مؤلفه | نشانگر |
تغیرات تکنولوژی | جستجوی علائم تغییر تکنولوژی، تشخیص علائم تغییرات تکنولوژی، پیش‌بینی تغییرات توأم با علائم تشخیص داده شده، تولید گزینه های پاسخگویی به تغییرات تکنولوژی |
منابع دانش خارجی | توجه به تقاضای مشتریان(شیلینگ،1390)، همکاری با سایر شرکت‌ها (رقبا، پیمانکاران وشرکا)، بهره‌گیری از مشاوران خارج از سازمان، آگاهی از نیاز بازار، همکاری‌های غیررسمی(عضویت در صنف تجاری یا انجمن حرفه‌ای)، همکاری‌های رسمی (تحقیقاتی، تکنولوژیکی و...)(چزبرو،2006) |
جدول6- مؤلفه ها ونشانگرهای بعد تعاملی
مؤلفه | نشانگر |
اعتماد | ارتباطات مشخص و پیوسته مدیریت با کارمندان، حضور محسوس مدیریت در حمایت از نوآوری باز، بکارگیری افراد متفکر، نگریستن به پرسنل به عنوان جنبه مهم نوآوری، اختصاص زمان و مکان مناسب برای برقراری روابط با خارج از سازمان (چزبرو ،2006) |
جدول7- شاخص‌های سنجش شکلگیری نوآوری باز
مؤلفه | نشانگر |
شکلگیری نوآوری باز | بکارگیری ظرفیت‌های سازمان برای دریافت دانش خارجی، میزان استفاده از ایده‌های خارجی، ایجاد شبکه‌های تحقیق و توسعه مدیریت شده(همکاری‌های رسمی و غیررسمی در زمینۀ تحقیق و توسعه )، بهره‌گیری از نتایج نوآوری داخلی در خارج از بانک (چزبرو،2006) |
شکل2 -مدل اندازه گیری اولیه
|
[1] . Fredberg 24. Schilling 25. Fred 26.Mintzberg
27.Chiesa
· تحلیل داده های گردآوری شده، آزمون فرضیات و تأیید مدل:
براي بررسي و تحلیل فرضیه‌های تحقیق از روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار لیزرل1 بهره برده شده است. روش مذکور اين امكان را فراهم می‌کند تا صحت فرضیه‌های تحقیق را مورد آزمون قرار داده و معنادار بودن ضرایب بدست آمده را بتوان نشان داد. در این تحقیق از روش دو مرحله‌ای استفاده شده است. در مرحلۀ اول، مدل اندازه‌گیری، مورد آزمون قرار میگیرد و سپس مدل علّی، برازش میشود. در شکل 2، مدل اولیۀ اندازه‌گیری تحقیق، آمده است. در این مدل سازه‌ها، نشانگرها و متغیرها با توجه به گویههای مربوطه در پرسشنامه ساخته شده‌اند.
براي برآورد مدل از روش حداکثر احتمال و به منظور بررسي برازش مدل از شاخص‌های مجذور خي دو 2 (2χ) ، شاخص نسبت مجذور خي دو بر درجۀ آزادي3 ، شاخص برازش تطبیقی4 (CFI)، شاخص برازش هنجار شده5 (NFI)، شاخص برازش هنجار نشده6 (NNFI)، خطاي ريشة مجذور ميانگين تقريب7 (RMSEA) و باقيماندة مجذور ميانگين استاندارد8 (SRMR) استفاده شد. (جدول 8)
[1] . LISREL
[2] .Chi Square
[3] . Degree of Freedom (df)
[4] .Comparative Fit Index (GFI)
[5] . Normed Fit Index (NFI)
[6] .Non- Normed Fit Index (NFI)
[7] . Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA)
[8] . Root Mean Square Residual (RMR)
مقدار | شاخص برازش |
2.95 | مجدور خی دو بر درجه ازادی |
0.92 | CFI |
0.88 | NFI |
0.91 | NNFI |
0.089 | RMSEA |
0,12 | SRMR |
جدول8- شاخص‌های برازش مدل اندازه‌گیری |
مدل بالا از درجه آزادی بسیار بالایی برخوردار است. اگر شاخص نسبت مجذور خي دو بر درجۀ آزادي، کوچک‌تر از 3 باشد، برازش بسيار مطلوب مدل را نشان مي‌دهد. این نسبت برای مدل فوق 95/2 است که پایین‌تر از آستانۀ مورد قبول بوده و لذا برازش مناسب مدل راتأیید می‌کند.
از سوی دیگر در صورتي که شاخص‌هاي CFI، NFI و NNFI بزرگ‌تر از 90/0، باشند ، برازش مناسب مدل نتیجه میشود. به علاوه اگر شاخص‌های RMSEA و SRMR کوچک‌تر از 05/0 باشند، دال بر برازش بسيار مطلوب و بسيار مناسب بوده و مقدار کوچک‌تر از 08/0 بر برازش مطلوب و مناسب دلالت دارد. همانطور که از جدول 8 مشاهده میشود شاخص‌هاي CFI، NFI و NNFI به ترتيب برابر با 92/0، 88/0و 91/0 هستند که بجز NFI، بقیه بالاتر از آستانۀ برازش مطلوب و مناسب قرار دارند. شاخص‌هاي RMSEA و SRMR به‌ترتيب برابر با 089/0، 12/0 هستند که هر دو برازش نامناسب مدل را نشان می‌دهند. لذا باید با انجام برخی اصلاحات در مدل، ضرایب به آستانۀ مطلوب نزدیک شوند. همانطور که در شکل2 مشاهده میشود، بار عاملی گویههای 5 ،6، 14، 17، 18، 19، 20، 21، 25 و 30 پایین‌تر از آستانۀ مورد
قبول یعنی 5/0 است. بر این اساس این گویهها از مدل حذف شدند. اما برای رساندن شاخص‌های برازش به آستانۀ مورد قبول باید در مدل، اصلاحات دیگری نیز انجام شود. برخی اصلاحات در مدل نیز با توجه به شاخص تغییر1 انجام شده است. با توجه به اصلاحات انجام شده، مدل اندازه‌گیری نهایی تحقیق در شکل 3 آمده است. نتایج برازش مدل اصلاح شده نیز در جدول 9 منعکس شده است. همانطور که در جدول 9 مشاهده میشود، تمامی ضرایب برازش در آستانۀ مورد قبول قرار دارند و مقدار نسبت خی دو به درجۀ آزادی به 97/1 کاهش یافته است. ضرایب CFI، NFI، NNFI همگی بالاتر از 9/0 قرار داشته و RMSEA و SRMR نیز کم‌تر از 08/0 هستند.
در مرحلۀ بعد، پایایی و روایی مدل مورد محاسبه قرار میگیرد. پایایی سازه را میتوان بر اساس پایایی مرکب(CR)2 و میزان واریانس استخراج شده 3(AVE) محاسبه کرد. شاخص مذکور در جدول 10 آمده است.
[1] .Modification index
[2] .composite reliability
[3] . Average Variance Extracted
جدول9 – شاخص‌های برازش مدل اندازه‌گیری اصلاح شده
شاخص برازش | مقدار |
مجذور خي بر درجۀ آزادي | 98/1 |
CFI | 97/0 |
NFI | 95/0 |
NNFI | 97/0 |
RMSEA | 063/0 |
SRMR | 058/0 |
جدول10- جدول پایایی سازه
| CR | AVE |
منابع تکنولوژیک | 0.90 | 0.51 |
توانمندی جذب ایدهها | 0.86 | 0.50 |
تغییرات تکنولوژی | 0.83 | 0.55 |
منابع خارجی دانش | 0.85 | 0.53 |
اعتماد | 0.86 | 0.55 |
نوآوری باز | 0.84 | 0.57 |
جدول 11- واریانس استخراج شده و مجذور همبستگی متغیرها
متغیرها | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
منابع تکنولوژیک (1) | 0.51 |
|
|
|
|
|
توانمندی جذب ایدهها (2) | 0.00 | 0.50 |
|
|
|
|
تغییرات تکنولوژی (3) | 0.03 | 0.48 | 0.55 |
|
|
|
منابع خارجی دانش (4) | 0.01 | 0.39 | 0.29 | 0.53 |
|
|
اعتماد (5) | 0.01 | 0.32 | 0.27 | 0.18 | 0.55 |
|
نوآوری باز (6) | 0.08 | 0.38 | 0.49 | 0.25 | 0.30 | 0.57 |
آستانۀ مورد قبول برای پایایی مرکب ( CR) معمولا 6/0 در نظر گرفته میشود. همان طور که در جدول بالا مشاهده میشود این مقدار برای تمامی متغیرهای پنهان بالاتر از آستانۀ معناداری است .
از طرف دیگر مقدار AVE نشان میدهد چه میزان از واریانس مجموعه متغیرهای مشاهده شده(مشاهده‌گر)، توسط متغیر مکنون (پنهان)، تبیین میشود. آستانۀ مورد قبول برای شاخص نیز 5/0 است. با توجه به جدول 10 میتوان گفت این مقدار برای تمام متغیرهای مکنون (پنهان) بالاتر از آستانۀ معناداری است.
برای سنجش روایی تمایز در این تحقیق از مقدار واریانس استخراج شده استفاده شده است. بر این اساس اگر واریانس استخراج شده هر متغیر ساخته شده، از مجذور همبستگی آن متغیر یا سایر متغیرها بیشتر باشد،
میتوان نتیجه گرفت که آن مفهوم از روایی تمایز بهره‌مند است. نتیجۀ محاسبات در جدول 11 آمده است. بر اساس روش مدل‌یابی معادلات ساختاری، مدل نظری تحقیق توسط نرم‌افزار Lisrel برازش شده و نتیجه آن در شکل4 آمده است. در این مدل صرفاً روابط بین متغیرها مورد توجه قرار گرفته و ضرایب مسیر برای روابط بدست آمده است. در جدول 11 در خانه‌های مربوط به هر مؤلفه مقدار واریانس استخراج شده آمده است.
در زیر این مقدار، مجذور همبستگی آن مؤلفه با سایر مؤلفه‌ها آمده است. همانطور که در جدول 11 مشاهده میشود، مقدار مجذور همبستگی در تمامی موارد از میزان واریانس استخراج شده کم‌تر است.
این مساله نشان میدهد روایی تمایز برای هر یک از متغیرهای ساخته شده در این تحقیق وجود دارد.
جدول12 - ضرایب مسیر در مدل ساختاری
مسیر | ضریب مسیر | آماره تی | معناداری | نتیجه آزمون |
منابع تکنولوژیک – نوآوری باز | 05/0- | 68/1- | 05/0<P | رد |
توانمندی جذب ایدهها – نوآوری باز | 40/0 | 82/3 | 01/0>P | قبول |
تغییرات تکنولوژی- نوآوری باز | 16/0 | 95/1 | 05/0>P | قبول |
منابع خارجی دانش – نوآوری باز | 29/0 | 69/3 | 01/0>P | قبول |
اعتماد – نوآوری باز | 26/0 | 30/2 | 01/0>P | قبول |
همانطور که در جدول 12 مشاهده میشود، ضرایب مسیر برای چهار رابطه، معنادار و برای یک رابطه غیر معنادار بدست آمده است.
· تحلیل فرضیۀهای تحقیق
با توجه به مقادیر حاصله از مدل تحقیق که در جدول 12 قید شد، میتوان به بررسی فرضیه‌های تحقیق پرداخت.
فرضیۀ1: منابع داخلی تکنولوژیک نقش مثبت بر شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد.
با توجه به جدول 12 میتوان دید ضریب مسیر برای رابطۀ منابع داخلی تکنولوژیک با شکلگیری نوآوری باز 05/0- است (مقدار آماره T =68/1-). با توجه به عدم معناداری ضریب مسیر بدست آمده میتوان نتیجه گرفت که فرضیۀ اول این تحقیق تأیید نمی‌شود.
فرضیۀ2: توانمندی بانکها در جذب ایدهها و نظرات منابع دانش خارج از بانک نقش مثبت بر شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد.
همانطور که در جدول 12 ، مشاهده میشود، ضریب مسیر برای رابطۀ توانمندی بانکها در جذب ایدهها با شکلگیری نوآوری باز عدد مثبت 40/0 بدست آمده است. با توجه به اینکه آمارهT برای این ضریب 82/3 بدست آمده است، میتوان نتیجه گرفت عدد بدست آمده معنادار است. بنابراین فرضیۀ دوم این تحقیق تأیید میشود.
فرضیۀ3: تغییرات تکنولوژیک خارج از بانک به طور مثبت بر شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران مؤثر است.مطابق جدول 12 میتوان گفت ضریب مسیر رابطۀ میان تغییرات تکنولوژیک خارج از بانک با شکلگیری نوآوری باز 16/0 است. آماره T برای این ضریب نیز 95/1 است. با توجه به بالاتر بودن آماره T از آستانۀ 75/1، معناداری ضریب مسیر بدست آمده در سطح 05/0 تأیید میشود. لذا فرضیۀ سوم این تحقیق یعنی رابطۀ تغییرات تکنولوژیک با نوآوری باز تأیید میشود.
فرضیۀ4: منابع دانش خارج از بانک رابطۀ مثبت با شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد.همانطور که در جدول 12 مشخص است ضریب مسیر میان منابع دانش خارج از بانک شکلگیری نوآوری باز 29/0 بدست آمده است. آماره T برای این رابطۀ 69/3 و بالاتر از آستانۀ معناداری بدست آمده است. با توجه به موارد بالا میتوان نتیجه گرفت که نتایج بدست آمده، فرضیۀ چهارم این تحقیق را تأیید می‌کند.
فرضیۀ5: اعتماد متقابل بین بانک و مشتری رابطۀ مثبت در شکلگیری نوآوری باز در صنعت بانکداری ایران دارد.مدل برازش شده نشان میدهد مقدار ضریب مسیر میان اعتماد متقابل بین بانک و مشتری با شکلگیری نوآوری باز 26/0 است. از آنجا که مقدار T برای این ضریب، 30/2 است، میتوان نتیجه گرفت که ضریب بدست آمده در سطح 01/0 معنادار است. لذا فرضیۀ پنجم این تحقیق نیز تأیید میشود.
نتیجه گیری و پیشنهادهای کاربردی |
· مؤلفه توانمندی جذب ایدهها
همان‌گونه که در مدل نهایی تحقیق مشاهده میشود، در مجموعه عوامل درون سازمانی، مؤلفه توانمندی جذب ایدهها دارای رابطۀ مثبت با شکلگیری نوآوری باز است و این بدان معنا است که تلاش بانکها در جهت افزایش توانمندی جذب ایدهها باعث افزایش قدرت آن‌ها در شکلگیری نوآوری باز میشود.در جدول 13 (پیوست 1 ) نشانگر‌هایی از این مؤلفه که دارای بیش‌ترین اهمیت هستند با توجه به بار عاملی استاندارد شده آن‌ها نشان داده شده است. بدیهی است استقرار واحدهای تحقیق و توسعه در مجاورت منابع دانش خارجی به نسبت سایر نشانگرها دارای بالاترین ضریب مسیر است. البته با توجه به بالا بودن ضریب مسیر کلیه نشانگرهای جدول 13 ، میتوان به اهمیت آن‌ها در تأثیرگذاری بر مؤلفه توانمندی جذب ایدهها پی برد.
· مؤلفه منابع تکنولوژی
با توجه به عدم معناداری ضریب مسیر منابع تکنولوژی شکلگیری نوآوری باز، فرضیۀ اول تحقیق که بیانگر رابطۀ مستقیم و مثبت این مؤلفه با متغیر نوآوری باز است، رد شده است. لذا میتوان این‌گونه تبیین نمود که این رابطه بصورت غیر مستقیم بوده و منابع تکنولوژیک با تاثیر بر توانمندی جذب ایدهها بر شکلگیری نوآوری باز تأثیر می‌گذارد. با توجه به مطالعات پیشین و مصاحبه‌های انجام شده با خبرگان مشاهده میشود که منابع تکنولوژیک از طریق توانمندی جذب ایدهها با نوآوری باز ارتباط مثبت دارد. با توجه به مدل اندازه‌گیری نهایی تحقیق، بار عاملی نشانگرهای منابع تکنولوژی داخلی بانک به شرح جدول 14 است. همانطور که از جدول 14 (پیوست 1 ) ملاحظه میشود، توانمندی تکنولوژی در برقراری ارتباط با منابع خارج از سازمان با بیش‌ترین بار عاملی، از اهمیت بیش‌تری به نسبت سایر نشانگرها برخوردار است. البته با توجه به ضرایب بالای تمام نشانگرها لزوم توجه به آن‌ها حائز اهمیت است. لذا باید به قدرت تکنولوژی داخلی در برقراری ارتباط با منابع خارج از سازمان، هماهنگی و
یکپارجگی تجهیزات داخلی بانک جهت نقل و انتقال اطلاعات داخلی و خارجی، قدرت تکنولوژی‌های داخلی در تجزیه و تحلیل اطلاعات داخلی و خارجی جهت بهره برداری مناسب از اطلاعات به عنوان عوامل مؤثر بر بعد فن افزار تکنولوژی توجه شود.
زمانی که فناوری از خارج به داخل سازمان وارد میشود به انسان افزاری نیاز دارد که به آن‌ها در انتخاب صحیح، انطباق، اصلاح و جذب و توسعۀ فناوری کمک کند. برای کاربرد مفید از قسمت فن افزار نیاز به دسترسی به اطلاعات‌افزار دقیق و کامل است. لذا توجه به این مؤلفه نیز حائز اهمیت است.
برنامه ریزی دقیق مدیریت، هماهنگی بین بخش‌های مختلف سازمان، قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت‌های تکنولوژیک، اعمال کنترل مدیریت بر فعالیت‌های تکنولوژیک، ارزیابی و حمایت قانونی از دانش فنی و نرم افزارهای بنگاه به عنوان نشانگرهای پر اهمیت از بعد سازمان‌افزار تکنولوژی است که در جهت افزایش توانمندی بانکها در هدایت و ایجاد فرآیند نوآوری و حفاظت از آن مؤثرند.
· مؤلفه تغییرات تکنولوژیک
مؤلفه تغییرات تکنولوژیک دارای رابطه معناداری با شکلگیری نوآوری باز است. برای اندازه‌گیری این مؤلفه در این تحقیق از چهار نشانگر استفاده شده که این نشانگرها با ضریب مسیرشان در جدول 15 آمده است(پیوست 1 ). تغییرات در محیط اقتصادی جهانی منجر به تغییرات در استراتژی نوآوری و بازکردن بیشتر درهای نوآوری میشود. بنابراین شایسته است برای شکل‌دهی نوآوری باز در بانکها، مدیران به تغییرات تکنولوژی پیرامونی که شامل نشانگرهای یاد شده است، اهمیت دهند و در این راستا ترتیبی اتخاذ نمایند تا جستجوی علائم تغییر تکنولوژی، تشخیص علائم تغییرات تکنولوژیک، پیش‌بینی تغییرات تکنولوژیک توام با علائم تشخیص داده شده ارائۀ گزینه‌های پاسخگویی به تغییرات در ردۀ فعالیت‌های پر اهمیت قرار گیرد. در این رابطه آموزش کارکنان در زمینۀ مدیریت تکنولوژی کمک مؤثری خواهد بود.
· مؤلفه منابع دانش خارجی
منابع دانش خارجی به عنوان رکن مهم با ضریب مسیر 29. در رتبۀ دوم اهمیت برای شکلگیری نوآوری باز است. در جدول 16 نشانگرهای تشکیل دهندۀ این مؤلفه با ضریب مسیرشان نشان داده شده است. از جدول 16 (پیوست 1 ) ملاحظه میشود که توجه به تقاضای مشتریان و کاربران نوآور با بالاترین ضریب مسیر دارای بیش‌ترین اهمیت بین سایر نشانگرهای این مؤلفه است. اما با توجه به بالابودن بار عاملی سایر نشانگرها باید در مؤلفه منابه دانش خارجی به تمام نشانگرها توجه کافی داشت. نوآوری با استفاده از شرکای خارجی یا دانش خارجی همیشه به عنوان یک گزینه است که بنگاه‌ها باید برای سازمانده فعالیت‌های نوآوری خود انتخاب کنند. به بیان دیگر نوآوران می‌توانند دانش خارجی را از شرکای نوآور جذب و برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه داخلی خود استفاده کنند که این امر عمق منابع دانش را افزایش داده و توانمندی نوآوری باز را شفاف‌تر می‌کند. آنچه از تحلیل داده‌های جمع آوری شده بدست آمده حاکی از اهمیت این مطلب در صنعت بانکداری نیز است. بانکها می‌توانند اتحادهایی با این منابع بوجود بیاورند تا به طور مشترک روی یک پروژه نوآوری کار کنند یا در تلاش برای دست‌یابی به نوآوری به تبادل اطلاعات و دیگر منابع بپردازند. پر واضح است زمانی که نهادهای مختلف در دریافت و پرداخت خدمات با هم همکاری داشته باشند، فرصت بهتری در جهت گام برداشتن برای ارائۀ خدمات بهتر به مشتریان، آگاهی از نیاز بازار نیز به عنوان یک ورودی مهم در شکلگیری نوآوری در جهت نیاز مشتریان باید مورد توجه مدیران بانکها قرار گیرد تا علاوه بر خدمت به مشتریان، از نوآوری خود به سودآوری مالی نیز دست یابند. همچنین مدیران بانکها باید با همکاری‌های رسمی و غیررسمی تحقیقاتی یا تکنولوژیک با انجمن‌ها یا اصناف تجاری و... بهره‌گیری از مشاوران خارج از سازمان گام مؤثری در جهت استفاده از دانش آن‌ها برای نوآوری‌های مؤثر بردارند.
همانطور که در مدل نهایی تحقیق مشاهده میشود اعتماد به عنوان یک رکن مهم با ضریب مسیر 0.26 در رتبۀ سوم اهمیت برای شکلگیری نوآوری باز قرار گرفته است. در جدول 17 نشانگرهای تشکیل دهنده این مؤلفه با ضریب مسیرشان نشان داده شده است. با توجه به جدول 17 نشانگرهای تأکید رهبری در حمایت از نوآوری باز و بکارگیری افراد متفکر دارای بالاترین ضریب مسیر هستند که نشان دهنده اهمیت فوق العاده این عوامل در سنجش مؤلفه اعتماد و شکلگیری نوآوری باز است و همچنین ضریب مسیر بالای سایر عوامل نیز حاکی از اهمیت و لزوم توجه به آن‌ها است. بنابراین لازمۀ ساختن اعتماد به عنوان اصل اساسی برای نوآوری باز به این معنی است که به افراد به عنوان یک جنبۀ مهم از نوآوری نگریسته شود و این امر انگیزه و توان بیش‌تری به افراد در جهت پیشبرد نوآوری در یک سازمان میدهد و رهبرانی که اصل اعتماد را بواقع پذیرفته و باور دارند، در برقراری ارتباط با دیگران موفق‌ترند. زمانی که بانکها افرادی با تفکر بالا در اختیار داشته باشند فرصتی برای ایجاد اعتماد، که در آن روابط قوی در جهت موفقیت تجارت و ایجاد نوآوری باز شکل میگیرد(پیوست 1 جدول 17 ).
· مؤلفه شکل گیری نوآوری باز
این مؤلفه به عنوان متغیر وابسته و مکنون در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفت. برای سنجش این مؤلفه با استفاده از مفاهیم پارادایم نوآوری باز، از شاخص‌های بکارگیری ظرفیت‌های سازمان برای دریافت دانش خارجی، میزان استفاده از ایده‌های خارجی، ایجاد شبکه‌های تحقیق و توسعه مدیریت شده(همکاری‌های رسمی و غیررسمی در زمینۀ تحقیق و توسعه)، بهره‌گیری از نتایج نوآوری داخلی در خارج از بانک استفاده شده است. با توجه به تحلیل داده‌های بدست آمده در بانک پارسیان نشانگرهای فوق دارای ضریب مسیر طبق جدول 18 (پیوست 1) است.برابر آنچه که در جدول مذکور مشاهده میشود، در شکلگیری نوآوری باز در بانکها بهره‌گیری از نتایج نوآوری داخلی در خارج از بانک اهمیت بیش‌تری نسبت به سایر عوامل دارد و بعد از آن استفاده از ایده‌های خارجی و ایجاد شبکه‌های تحقیق و توسعۀ مدیریت شده به عنوان رکن مهم در تعریف پارادایم نوآوری باز از اهمیت بسزایی برخوردارند. همچنین بانکها باید ظرفیت‌های خود را برای دریافت دانش خارجی در جهت شکلگیری نوآوری باز کامل و صحیح بکار گیرند.
منابع
1.رجب بیگی مجتبی، فروزنده ،لطف اله، وایزی افسون، 1388، عوامل مؤثر بر توانمند سازی دانشگران پژوهشگاه صنعت نفت، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال چهارم، شماره 14، صص93-119.
2.شیلینگ ملیسا ، 1390، مدیریت استراتژیک نوآوری تکنولوژیک، ترجمه اعرابی سیدمحمد ، تقی زاده مطلق محمد، چاپ دوم.
3.فرد آر ديويد، 1999، مديريت استراتژيك، ترجمه پارساييان علي ، اعرابي سيد محمد، انتشارات دفتر پژوهشهاي فرهنگي.
4.Blackwell K., Fazzina D., 2008 , Open Innovation: Facts, Fiction, and Future, www.nerac.com,One Technology Drive Tolland,
5.Bogers M., Lhuillery S. , 2010, A Functional Perspective on Innovation: The Role of R&D, Manufacturing and Marketing in Learning and Innovation, Opening Up Innovation: Strategy, Organization and Technology, Imperial College London Business School.
6.Chesbrough H., 2003, The era of open innovation. Sloan Management Review, Vol.44, No.3, 35-41.
7.Chesbrough H., Kardon Crowther A., 2006 ,Beyond high tech: early adopters of open innovation in other industries, R&D Management 36, 3.
8.Chesbrough H., Vanhaverbeke, W. West, J., 2006, Open Innovation: A Research Agenda: Open Innovation: Researching a new paradigm, OXFORD University Press.
9.Chesbrough , H. Vanhaverbeke, W. West, J., 2006, Open Innovation: A Research Agenda: Open Innovation : Researching a new paradigm, OXFORD University Press.
10.Chiesa V., Coughlan P., Voss C.A., 1996, Development of a Technical Innovation Audit, Journal of Product Innovation Management, Volume 13, Number 2, pages 105-136.
11.Diener K. and Piller F. , 2009, The Market for Open Innovation Increasing the efficiency and effectiveness of the innovation process ,Open Innovation Accelerator Survey , RWTH Aachen University, TIM Group.
12.Fredberg T., Elmquist M. & Ollila S., 2 0 0 8 , Managing Open Innovation -Present Findings, and Future Directions, Chalmers University of Technology V I N N O V A R E P O R T.
13.Gassmann O., Enkel E., Chesbrough H., 2010 , The future of open innovation, R&D Management ,Volume 40, Issue 3, pages 213–221.
14.Hamaoka Y., 2008, Antecedents and Consequences of Open Innovation, Keio University - Faculty of Business and Commerce.
15.Hastbacka M.A., 2005, Open Innovation: It’s All About Technology Management, Technology Management Journal, Jan 2005, pp 1-3.
16.Jeroen P.J. de Jong , Vanhaverbeke W., Kalvet T., Chesbrough H. , 2008, Policies for Open Innovation:Theory, Framework and Cases, Haas School of Business, University of California,Berkeley, CA, USA.
17.Laursen K., Salter A., 2006, Open for Innovation: The Role of Openness in Explaining Innovation Performance Among
U.K. Manufacturing Firms, Strategic Management Journal, 27, 131–150.
18.Lichtenthaler U, 2010, Technology exploitation in the context of open innovation: Finding the right ‘job’ for your technology, Technovation, Volume 30, Issues 7-8, Pages 429-435.
19.Meer H. , 2007, Open Innovation – The Dutch Treat: Challenges in Thinking in Business Models, Creativity and Innovation Management, Volume 16 Number 2 , 192-202.
20.Mintzberg H., 1979,The Structuring of Organization, Englewood Cliff ,NJ: Prentice Hall
21.Nicolai J. Foss , Laursen K. , Pedersen T.,2010,Linking Customer Interaction: The Mediating Role of New Organizational Practices, Organization Science, Vol22, N4, P980-999
22.Piller F. & Ihl C., 2009, Open Innovation with Customers, Foundations, Competences and International Trends Technology and Innovation Management Group, RWTH Aachen University.
23.Sousa M., 2008, Open innovation models and the role of knowledge brokers, Knowledge Creation Diffusion Utilization, Volume: 11, Issue: 6, 18-22.
24.Spithoven A.& Clarysse B., Knockaert M., 2010 , Building Absorptive Capacity to Organise Inbound Open Innovation in Low Tech Industries. J.Technovation , Volume 30, Issue: 2, Pages: 130-141.
25.Tobias Fredberg, Maria Elmquist & Susanne Ollila, V R 2 0 0 8 : 0 2,Managing Open Innovation -Present Findings,and Future Directions,Chalmers University of Technology
26. Vanhaverbeke W., Vrande V., Cloodt M. , 2007 , Connecting Absorptive Capacity and Open Innovation, Social Science Research Network Working Paper Series.
27. Veugelers M., Bury J. , Viaene S., 2010 , Linking technology intelligence to open innovation, Technological Forecasting and Social Change, Volume 77, Issue 2, Pages 335-343.
28.Vrande V., Jeroen P.J. de Jong, Vanhaverbeke W., Rochemont M., 2009, Open innovation in SMEs: Trends, motives and management challenges, published under the SCALES-initiative (Scientific Analysis of Entrepreneurship and SMEs) J. Technovation 29 , 423–437.
29.West J., Gallagher S., 2006,Challenges of Open Innovation: The Paradox of Firm Investment in Open Source Software, R&D Management Special Issue on Opening-up the innovation process, 36, 3.
30.West J., Lakhani K., 2008, Getting Clear About the Role of Communities in Open Innovation , Industry & Innovation, Vol. 15, No. 2, pp. 223-231.
پیوست 1 : جداول 13 تا 18
جدول13 - بار عاملی نشانگرهای مؤلفه توانمندی جذب ایدهها
عدم تمرکز | تسهیم ایدهها و بینش‌ها | استقرار واحدهای تحقیق و توسعه در مجاورت منابع دانش خارج از بانک | تعادل بین استفاده از منابع دانش داخلی و خارج از بانک | شرکت در برنامه‌ها و دوره‌های آموزشی | پایش رقبا | برقراری ارتباط با کاربران پیشتاز و مشتریان کلیدی |
0.74 | 0.70 | 0.77 | 0.66 | 0.67 | 0.62 | 0.74 |
جدول14 - بار عاملی نشانگرهای مؤلفه منابع تکنولوژیک
هماهنگی و یکپارچگی تجهیزات داخلی | توانمندی تکنولوژی در برقراری ارتباط با منابع خارج از بانک | توانمندی تکنولوژی در تجزیه وتحلیل ایده‌های داخلی و خارجی | استفاده از ابزار به خدمت‌گیری خلاقیت منابع دانش داخلی و خارجی | وجود اطلاعات کافی از تکنولوژی مورد استفاده | برنامه‌ریزی دقیق مدیریت در زمینۀ فناوری مورد استفاده | ایجاد هماهنگی بین بخش‌های سازمانی درگیر با فعالیت‌های فناورانه | کنترل مدیریت بر فعالیت‌های تکنولوژیک | ارزیابی و حمایت قانونی از دانش فنی و نرم افزارهای سازمان |
0.70 | 0.81 | 0.71 | 0.70 | 0.78 | 0.61 | 0.56 | 0.75 | 0.76 |
جدول15 - بار عاملی نشانگرهای مؤلفه تغییرات تکنولوژی
جستجوی علایم تغییر تکنولوژی در محیط خارج از سازمان | تشخیص علایم تغییرات تکنولوژیک | پیش‌بینی تغییرات تکنولوژی توأم با علایم تشخیص داده شده | ارائۀ گزینه‌های پاسخگویی به تغییرات تکنولوژی |
0.56 | 0.85 | 0.75 | 0.77 |
جدول16 - بار عاملی نشانگرهای مؤلفه منابع دانش خارجی
توجه به تقاضای مشتریان وکاربران نوآور | همکاری با سایر شرکت‌ها (رقبا، پیمانکاران وشرکا) | بهره‌گیری از مشاوران خارج از بانک | آگاهی از نیاز بازار | همکاری‌های رسمی (تحقیقاتی، تکنولوژیک و...) |
0.80 | 0.66 | 0.78 | 0.73 | 0.67 |
جدول17 - بار عاملی نشانگرهای مؤلفه اعتماد
ارتباط پیوسته مدیریت با کارمندان | حضور محسوس مدیریت در حمایت از نوآوری | بکارگیری افراد اندیشمند | تلقی پرسنل به عنوان جنبۀ مهم نوآوری | اختصاص زمان و مکان مناسب برای برقراری روابط با خارج از سازمان |
0.72 | 0.80 | 0.80 | 0.75 | 0.64 |
جدول18- بار عاملی نشانگرهای مؤلفه شکلگیری نوآوری باز
بکارگیری ظرفیت‌های سازمان برای دریافت دانش خارجی | میزان استفاده از ایده‌های خارجی | ایجاد شبکه‌های تحقیق و توسعه مدیریت شده(همکاری‌های رسمی و غیررسمی در زمینه تحقیق و توسعه ) | بهره‌گیری از نتایج نوآوری داخلی در خارج از بانک |
0.72 | 0.76 | 0.76 | 0.79 |
از مدیریت محترم، کارشناسان وکادر گرامی شعب مورد مطالعۀ بانک پارسیان به خاطر همکاری وکمک در جهت به نتیجه رسیدن این تحقیق تشکر میشود.
