ارائة چارچوبي متضمن شاخص¬هاي مرتبط براي ارزيابي آمادگي بانك¬هاي تجاري جهت استفاده از فناوري بلاك چين با روش فراترکیب
الموضوعات :زهرا خلیلی 1 , مسعود کیماسی 2 , جواد عباسی 3 , محمدعلی شاه حسینی 4
1 - دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی گرایش سیاستگذاری بازرگانی،گروه علوم اجتماعی و رفتاری، پردیس بین المللی کیش دانشگاه تهران، کیش، ایران
2 - استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه مدیریت، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه ازاد اسلامی قزوین، قزوین، ایران
4 - دانشیار گروه مدیریت بازرگانی ،دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: بلاک¬چین, بانک¬های تجاری, فراترکیب, تبادل اطلاعات, فناوری اطلاعات.,
ملخص المقالة :
این پژوهش به ارائة چارچوبی در جهت شاخص های آمادگی بانک های تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین پرداخته است. به این منظور، روش تحقیق فراترکیب مورد استفاده قرار گرفت. از 306 منبع یافت شده طی مراحل فراترکیب، 38 مقاله با معیارهای مورد پذیرش منطبق بودند. در نتیجه ترکیب یافته ها 4 عامل سازمانی، فنی، فردی و محیطی به عنوان شاخص های آمادگی بانک های تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین شناسایی گردید. شاخص های سازمانی شامل توسعه زیرساخت ها، مهارت های مدیران، توسعه منابع انسانی، اندازه شرکت یا سازمان، منابع مالی، فرهنگ سازمانی پذیرا، سیاست های سازمانی و پشتیبانی مدیریت عالی بودند. شاخص های فنی بدست آمده شامل پیچیدگی، امنیت فناوری، دسترسی به فناوری، بکارگیری فناوری و نیروی انسانی متخصص بودند. شاخص های فردی شامل نگرش نسبت به استفاده، سهولت استفاده، سودمندی درک شده و درک فناوری بلاک چین بودند و در نهایت شاخص-های محیطی شامل قوانین و مقررات، بلوغ فناوری، تبادل اطلاعات، سازگاری، پویایی بازار و حمایت های دولتی بودند. بانک های تجاری با استفاده از نتایج این پژوهش می توانند، آمادگی های لازم در جهت استفاده از فناوری بلاک چین را شناسایی کرده و منابع مورد نیاز خود را در راستای استفاده از این فناوری تدارک ببینند.
Abbasi, J. (2018). Informing the fundamental concepts of blockchain. Tehran: Mehr-e-Nashr Publications.
Accenture. 2017.Banking 2020: charting the route to opportunity in 2020, digital Banking: Stretch Your Boundaries toward the Everyday Bank, banking on Digital: Everywhere Banking.
Angelis, J., & Ribeiro da Silva, E. (2019). Blockchain adoption: A value driver perspective. Business Horizons. 62 (3), 307-314.
Bagherinejad, J., & Satari, H. (2013). A Model for Electronic Readiness of Organizations to use Information Technology and Communication Services, Using Analytical Hierarchy Process Technique. IT Management Studies, 1(2), 1-23. [In Persian]
Benlian, A., Hess, T., & Leimeister, J.M. (2014). Business Models. Business & Information Systems Engineering, 6(1),45-53.
Chang, V., Baudier, P., Zhang, H., Xu, Q., Zhang, J., & Arami, M. (2020). How Blockchain can impact financial services – The overview, challenges and recommendations from expert interviewees. Technological Forecasting and Social Change, 158, 120166. doi:10.1016/j.techfore.2020.120166.
Chen, G., Xu, B., Lu, M., & Chen, N.-S. (2018). Exploring blockchain technology and its potential applications for education. Smart Learning Environments, 5(1). doi:10.1186/s40561-017-0050-x (https://doi.org/10.1186/s40561-017-0050-x)
Crosby, M. Pattanayak, P. Verma, S., & Kalyanaraman, V.(2016). BlockChain Technology: Beyond Bitcoin. Applied Innovation Review. 2. 5-19.
Dehdashti Shahrokh, Z., & Kavarooei, M. (2008). Factors Influencing Acceptance of Electronic Banking by the Customers of Parsian Bank. Journal of Marketing Management, 3(5), 125-141. [In Persian]
Delone W.H., & McLean E.R. (2004). Information systems success: The Quest for the Dependent Variable. Information System Research; 3(1): 90-60.
Fahami, R., & Zare, H. (2013). An Investigation of Factors Affecting Accepting New Technologies in Distance Education Drawing on Technology Acceptance Model (A Case study of Esfahan Payame Noor University). Journal of New Approaches in Educational Administration, 4(13), 67-80. [In Persian]
Folkinshteyn, D. & Lennon, M. (2016) Braving Bitcoin: A technology acceptance model (TAM) analysis, Journal of Information Technology Case and Application Research, 18:4, 220-249, DOI: 10.1080/15228053.2016.1275242
Garg, P., Gupta, B., Chauhan, A. K., Sivarajah, U., Gupta, S., & Modgil, S. (2020). Measuring the perceived benefits of implementing blockchain technology in the banking sector. Technological Forecasting and Social Change, 120407.
Ghorbanizadeh, V., & Behfar, S. (2014). Meta-analysis of organizations e-readiness researches in Iran. IT Management Studies, 2(6), 1-22. [In Persian]
Guo, Y., & Liang, C. (2016). Blockchain application and outlook in the banking industry. Financial Innovation, 2(1). doi:10.1186/s40854-016-0034-9 (https://doi.org/10.1186/s40854-016-0034-9)
Hanafizadeh, P., Hanafizadeh, M.R., & Hodaeipour, R. (2008). Designing an E-readiness Assessment Model for Iranian Universities and Higher Education Institutes. Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, 14 (2),103-137. [In Persian]
Hosseinpour, D., Davari, A., & Imani, A. (2014). Study of Electronic Readiness in Sepah Bank. Quarterly Journal of Business Management Studies, 2(7), 19-39. [In Persian]
Huang. J. H, Zhaoc, j. and Huan, H.(2004), An E-Readiness Assessment framework and two field study. Communication Association for information System.14.364-374.
Iansiti, M, Lakhani, K.(2017). "The Truth about Blockchain." Harvard Business Review 95, no. 1 (January–February 2017): 118–127.
Jahangeer, G., Dayani, M., & Nowkarzi, M. (2016). The Development of Technology Acceptance Model (TAM) through Measuring the Impact of Self-Efficacy and Dysfunctional Attitudes on the Acceptance of Pajhoohan based on Cognitive-Social Theory. Library and Information Science Research, 5(2), 319-339. doi: 10.22067/riis.v5i2.41818 [In Persian]
Jalali, Z., Ashrafi-Rizi, H., Soleymani, M.R., & Afshar, M. (2017). Effective Factors on the Acceptance of Information Technology by Academic Librarians of Isfahan Based on TAM. Payavard. 11(4),400-410. [In Persian]
Janssen, M., Weerakkody, V., Ismagilova, E., Sivarajah, U., & Irani, Z. (2020). A framework for analysing blockchain technology adoption: Integrating institutional, market and technical factors. International Journal of Information Management, 50, 302–309. doi:10.1016/j.ijinfomgt.2019.08.012 (https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2019.08.012)
Khan, N.J., P.D.D. Dominic, A. Khan, and Naseebullah (2011). Adaption of E- commerce in Malaysia and it’s affect on the business performance; an organizational perspective. http:// eprints.ulp.edumy/4650 (accessed 26 Oct.2010)
Klievink, B., Romijn, B.-J., Cunningham, S., & de Bruijn, H. (2016). Big data in the public sector: Uncertainties and readiness. Information Systems Frontiers, 19(2), 267–283. doi:10.1007/s10796-016-9686-2 (https://doi.org/10.1007/s10796-016-9686-2)
Lagzian, M., Malekzadeh, Gh., & Hossieni. Z. (2019). Proposed Model for Examining the Organizational Readiness Assessment of Information Systems Development: A case study of a public university. Iranian Journal of Information processing and Management. 29(1),61-93. [In Persian]
Larasati, N. Widyawan, Santosa, P.(2017). Technology Readiness and Technology Acceptance Model in New Technology Implementation Process in Low Technology SMEs," International Journal of Innovation, Management and Technology. 8(2), 113-117.
Marous, J. (2013). Top 10 Retail Banking Trends and Predictions for 2014. Retrieved from https://thefinancialbrand.com/36367/2014-top-bank-trends-predictions-forecast-digital-disruption/
Mendling, J., Dustdar, S., Gal, A., García-Bañuelos, L., Governatori, G., Hull, R., & Dumas, M. (2018). Blockchains for Business Process Management - Challenges and Opportunities. ACM Transactions on Management Information Systems, 9(1), 1–16. doi:10.1145/3183367 (https://doi.org/10.1145/3183367)
Mohanna, Sh., N.M. Yaghoubi, S. Vahidi Motlaq, & T. Vahidi Motlaq( 2011). Limitation of E- commerce implementation in developing countries: case study of Iran. American Journal of Scientific and Industrial Research. 2(2), 224-228.
Mohtarami, A., Khodadad Hosseini, S.H., & Elahi, Sh. (2014). Investigation of the factors affecting IT diffusion in organizations. Journal of Technology Development Management, 1(3), 97-122. doi: 10.22104/jtdm.2014.59. [In Persian]
Najjari, R., & Aahangari, J. (2016). Designing and Clarification a Model for Assessing Electronic Preparation in State Tax Organization (STO). J Tax Res, 24(30),107-136. [In Persian]
Nugroho, M. A., Susilo, A. Z., Fajar, M. A., & Rahmawati, D. (2017). Exploratory Study of SMEs Technology Adoption Readiness Factors. Procedia Computer Science, 124, 329–336. doi:10.1016/j.procs.2017.12.162 (https://doi.org/10.1016/j.procs.2017.12.162)
O’Dair, M., & Beaven, Z. (2017). The networked record industry: How blockchain technology could transform the record industry. Strategic Change, 26(5), 471–480. doi:10.1002/jsc.2147 (https://doi.org/10.1002/jsc.2147)
Oreei, N., Cheshmeh Sohrabi, M., Sanaei, A., & Oreei, A. (2013). Presenting a model for measuring the e-commerce readiness of Iranian university libraries. Library and Information Sciences, 16(2), 49-76. [In Persian]
Orji, I. J., Kusi-Sarpong, S., Huang, S., & Vazquez-Brust, D. (2020). Evaluating the factors that influence blockchain adoption in the freight logistics industry. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 141, 102025. doi:10.1016/j.tre.2020.102025 (https://doi.org/10.1016/j.tre.2020.102025)
Özturan, M., Atasü, İ., Soydan, H.(2019). “Assessment of Blockchain Technology Readiness Level of Banking Industry: Case of Turkey”, International Journal of Business Marketing and Management, 4(12), 1-13.
Pilkington, M.(2016). Blockchain Technology: Principles and Applications (September 18, 2015). Research Handbook on Digital Transformations, edited by F. Xavier Olleros and Majlinda Zhegu. Edward Elgar, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2662660
Reyna, A., Martín, C., Chen, J., Soler, E., & Díaz, M. (2018). On blockchain and its integration with IoT. Challenges and opportunities. Future Generation Computer Systems, 88, 173–190.
Rohayani, A. H. H., Kurniabudi, & Sharipuddin. (2015). A Literature Review: Readiness Factors to Measuring e-Learning Readiness in Higher Education. Procedia Computer Science, 59, 230-234.
Salhieh, L., Abu‐Doleh, J., & Hijazi, N. (2011). The assessment of e‐banking readiness in Jordan. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 4(4), 325-342.
Sandelowski, M., Barroso, J., & Voils, C. I. (2007). Using qualitative metasummary to synthesize qualitative and quantitative descriptive findings. Research in nursing & health, 30(1), 99–111. https://doi.org/10.1002/nur.20176
Sattari, H. (2007). Assessing the level of e-readiness of organizations to implement e-government. Master Thesis, Technical faculty of Alzahra University.
Shrier, D. Sharma, D. Pentland, A.(2016). Blockchain & Financial Services: The Fifth Horizon of Networked Innovation. Massachusetts Institute Of Technology. 1-10.
Tapscott, D., & Tapscott, A. (2016). Blockchain revolution: How the technology behind bitcoin is changing money, business, and the world.
Tapscott, D., & Tapscott, A. (2016). How blockchain will change organizations. MIT Sloan Management Review, 58(2), 10.
Vaezi, R., & Imani A.M. (2009). Electronic readiness assessment of Tehran Province Commercial Organization. Journal of Public Management Research, 2(6), 49-74. [In Persian]
Wang, H., Chen, K., & Xu, D. (2016). A maturity model for blockchain adoption. Financial Innovation, 2(1). doi:10.1186/s40854-016-0031-z (https://doi.org/10.1186/s40854-016-0031-z)
دو فصلنامه علمي فناوري اطلاعات و ارتباطات ایران | سال سیزدهم، شماره‌هاي49و50، پاییز و زمستان 1400 صص: 183_194 |
|
ارائة چارچوبي متضمن شاخصهاي مرتبط براي ارزيابي آمادگي بانكهاي تجاري جهت استفاده از فناوري بلاك چين با روش فراترکیب
زهرا خلیلی* مسعود کیماسی** جواد عباسی*** محمدعلی شاه حسینی****
* دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی گرایش سیاستگذاری بازرگانی،گروه علوم اجتماعی و رفتاری، پردیس بین المللی کیش دانشگاه تهران، کیش، ایران
** استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
*** استادیار، گروه مدیریت، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه ازاد اسلامی قزوین، قزوین، ایران
**** دانشیار گروه مدیریت بازرگانی ،دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
تاریخ دریافت: 14/12/1399 تاریخ پذیرش: 07/05/1400
نوع مقاله: پژوهشی
چكیده
این پژوهش به ارائة چارچوبي متضمن شاخصهاي مرتبط براي ارزيابي آمادگي بانكهاي تجاري جهت استفاده از فناوري بلاك چين پرداخته است. به این منظور، روش تحقیق فراترکیب مورد استفاده قرار گرفت. از 306 منبع یافت شده طی مراحل فراترکیب، 38 مقاله با معیارهای مورد پذیرش منطبق بودند. در نتیجه ترکیب یافتهها 4 عامل سازمانی، فنی، فردی و محیطی به عنوان شاخصهای آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین شناسایی گردید. شاخصهای سازمانی شامل توسعه زیرساختها، مهارتهای مدیران، توسعه منابع انسانی، اندازه شرکت یا سازمان، منابع مالی، فرهنگ سازمانی پذیرا، سیاستهای سازمانی و پشتیبانی مدیریت عالی بودند. شاخصهای فنی بدست آمده شامل پیچیدگی، امنیت فناوری، دسترسی به فناوری، بکارگیری فناوری و نیروی انسانی متخصص بودند. شاخصهای فردی شامل نگرش نسبت به استفاده، سهولت استفاده، سودمندی درک شده و درک فناوری بلاک چین بودند و در نهایت شاخصهای محیطی شامل قوانین و مقررات، بلوغ فناوری، تبادل اطلاعات، سازگاری، پویایی بازار و حمایتهای دولتی بودند. بانکهای تجاری با استفاده از نتایج این پژوهش میتوانند، آمادگیهای لازم در جهت استفاده از فناوری بلاکچین را شناسایی کرده و منابع مورد نیاز خود را در راستای استفاده از این فناوری تدارک ببینند.
واژگان کلیدی: بلاکچین، بانکهای تجاری، فراترکیب، تبادل اطلاعات، فناوری اطلاعات.
1. مقدمه
تحولات دیجیتال در بخش بانکداری بر بخش‌های فناوری اطلاعات و راهبردهای فناوری اطلاعات اثر می‌گذارند به نحوی که فرایندهای تجاری و حتی مدل های تجاری را متحول می‌نمایند [1]. بنابراین بانکها جهت بقا در فضای رقابتی کنونی ناگزیر به بازنگری در نحوه ارائه ارزش فعلی خود و تعامل با مشتریان می‌باشند [2].
نویسنده مسئول: مسعود کیماسی، keimasi@ut.ac.ir
|
امروزه بلاکچین در حال افزایش راه حلهای فناوری است که مورد توجه جهانی قرار گرفته است. بلاکچین نوعی دفتر کل دیجیتالی و غیرمتمرکز است که انتقال امن ارز رمزنگاری شده را فراهم کرده و به کاربران این امکان را میدهد تا یک دیدگاه مشترک از وضعیت سیستم را در شبکه توزیع شده ثبت و به اشتراک بگذارند [4]. بلاکچین توانایی حذف واسطهها، بهبود شفافیت و قابلیت ردیابی معاملات را با ساده سازی و تقویت فرآیندهای تجاری سنتی بانک ها دارد. شرکت های خدمات مالی و بیمه در حال سرمایهگذاری در فناوری بلاکچین هستند تا امنیت برخی از اطلاعات را بهبود بخشند و توانایی سیستم را افزایش دهند [5]. دلیل اینکه صنعت مالی به استفاده از تکنولوژی بلاکچین تمایل پیدا کرده است، این است که ویژگیهای بلاکچین این امکان را ایجاد میکند که اعتماد رشد کرده و توانایی تغییر زیرساخت های مالی ایجاد گردد [6]. در همین حال فناوری بلاکچین فرصت‌های فناوری محور جدیدی را برای رفع نیازهای جدید مشتریان یا حتی ایجاد این نیازهای فراهم میکنند. در نتیجه فناوری بلاکچین رونق گرفته و به وضوح مورد توجه قرار میگیرد: بلاکچین یا فناوری دفتر کل توزیع شده(DLT) یک پروتکل فناوری است که قادر می‌سازد دادهها مستقیما بین طرفین قرارداد درون یک شبکه بدون نیاز به واسطه جابجا شوند. شرکای شبکه با هویت رمزنگاری شده( نام مستعار) در ارتباط هستند؛ سپس هر تراکنش پس از تائید به زنجیره تراکنش تغییرناپذیر و توزیع شده در تمامی گره‌های شبکه اضافه میشود [6]. فناوری بلاکچین معماری جدیدی را در زمینه ذخیره سازی و تأیید اطلاعات ارائه می دهد که میتواند از داراییها ، توافق نامههای تجاری، قراردادها و معاملات انجام شده توسط سازمان ها و اشخاص با اشخاص دیگر محافظت کند. این فناوری تعاملات بین شرکت ها، سازمان ها، جوامع ، سهامداران و حتی کشورها را تنظیم میکند و به عنوان مثال، فناوری بلاکچین یک عنصر اعتماد در معاملات بین ذینفعان مختلف را با یک سیستم اجماع و رمزگذاری تشکیل میدهد. سوابق معامله و وضعیت مالکیت دارایی به طور همزمان در تمام اعضا توزیع و معاملات ثبت شده به طور مستقل و بدون نیاز به توافق و مشارکت بانک ها جهت تأیید انجام میشود [7]. این فناوری برای کاستن از نارسایی‌ها در حوزه بانکداری و پرداخت توسعه یافته است که نیاز به سیستمی کارآمد، مقرون به صرفه، قابل اعتماد و مطمئن برای انجام دادن و ثبت تراکنش‌ها‌ست [3]. بخش بانکی با مسائلی از جمله افزایش هزینه های عملیاتی ، افزایش تعداد معاملات جعلی و چالش های تضمین شفافیت روبرو است که برای جلوگیری از کلاهبرداری و انجام سریع معاملات باید فن آوری های امن و بهروز را شناسایی و مورد استفاده قرار دهد [5]. فناوری بلاکچین در زمینههای مختلف تجاری در بانکها، از تسویه حساب پرداختی تا اسکناس و تأمین مالی زنجیره تأمین، مورد استفاده قرار میگیرد. این فناوری تجاری مالی را تغییر داده و کارایی تجارت را بهبود میبخشد. برای بانکها ، استفاده از قراردادهای هوشمند میتواند در هزینههای بررسی کار و صورتحساب صرفه جویی کند [6].
بلاکچین یک دفتر کل توزیع شده و مشترک است که کار فرایند ثبت تراکنش ها و ردگیری داراییها را در یک شبکه کسب‌و‌کار ساده می کند. یک دارایی می تواند ملموس- خانه، خودرو، پول نقد، زمین- یا ناملموس مانند مالکیت معنوی نظیر حق اختراع، حق چاپ یا نام اعتباری باشد. تقریبا هر چیز ارزشمندی می تواند در یک شبکه بلاکچین ردگیری و معامله شود و مخاطرات و هزینه ها را برای همه طرف های درگیر کاهش دهد [3].
پذیرش فناوریهای مشابه بلاکچین به شرکتها در بهبود هزینهها، مراقبت از مشتری و قابلیتهای نوآوری کمک خواهد کرد. ذینفعان به زودی اعتماد بیشتری پیدا می کنند و بلاکچین را به عنوان بخشی پایدار از فعالیت های مالی خود می پذیرند [5]. بانک هایی که می خواهند خدمات خود را به صورت الکترونیکی ارائه دهند، ابتدا باید اطمینان حاصل کنند که تمام زیرساختهای لازم، نیروی کار و عملکردهای بانکی در محل قرار دارند و با حداکثر بازده کار میکنند. بنابراین ، بانک ها نیاز به ارزیابی آمادگی خود برای ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی به مشتریان خود دارند [8]. بدون شک بلاکچین می تواند یک فناوری کاملا رقابتی باشد که ممکن است زیرساختهای مالی و تجاری جامعه را در آینده تغییر دهد. خدمات مالی باید در بلند مدت مورد بررسی قرار بگیرند و به شناسایی عملکرد تکنولوژی بلاکچین در بهبود تجارت خود کنند، در غیر این صورت به دلیل رقابت، در نهایت حذف میشوند [6]. همانطور که گفته شد، بانک ها برای برخورداری از فرصت ها و مزایای حاصل از فناوری بلاکچین به این نوع فناوری روی آورده‌اند. در این بین عامل بسیار مهم، میزان آمادگی آنها برای به کارگیری و استقرار فناوری بلاکچین است. برای آگاهی از میزان آمادگی باید مولفه‌های زیربنایی و پیش‌نیازهای متفاوت به منظور استفاده و به‌کارگیری فناوری بلاکچین شناسایی شود تا از طریق سنجش آنها به میزان آمادگی بانک ها پی برد [9]. آمادگی الکترونیکی و ابزارهای سنجش آن این فرصت را در اختیار سیاست‌گذاران سطوح خرد و کلان قرار میدهد تا نقاط ضعف و قوت سازمانها و جوامع خویش را شناخته و زمینه پذیرش این فناوری را فراهم کنند [10].
مبحث فناوری زنجیره بلوکی در ایران را با کمتر کشوری در منطقه میتوان مقایسه کرد. از سویی شبکه‌های بانکداری و پرداخت ایران در طول زمان به خاطر شرایط ویژه کشور، تحریم‌ها و نیازمندی‌های اختصاصی به صورت محلی و تقریبا مستقل از کشورهای دیگر جهان رشد نمود. از سوی دیگر زیرساختهای کشورهای توسعه یافته نسبت به کشورهای در حال توسعه رشد یافته‌تر و گسترده‌تر است. به این ترتیب شبکه پرداخت و نظام بانکی ایران نفوذ بسیار بالایی در جامعه دارند و بخش بسیار بزرگی از تراکنش‌های مالی به صورت برخط انجام میشود. اگرچه به خاطر دوری از سیستم‌ها و شبکه‌های جهانی، زیرساختها و خدمات رایج مالی در ایران چندان توسعه یافته نیست. آینده فناوری زنجیره بلوکی در دنیا بسیار روشن و امیدوارکننده است در سال های آینده ضمن تکامل خدمات غیرمتمرکز مبتنی بر زنجیره بلوکی، اینترنت اشیا و پرداخت‌های ماشین به ماشین شکل خواهد گرفت. همه اینها در کنار هم صنعت بانکداری و خدمات مالی را به سمتی می‌برد که فناوری زنجیره بلوکی را جایگزین شرایط فعلی شود. بانکها برای ارائه خدمات مناسب ، جذب و نگهداشت مشتریان خود، ناچار به پذیرش این بازیگر جدید و تعریف روابط جدیدی در این حوزه هستند. میتوان گفت مهم‌ترین و بالاترین دارایی بانکها، اعتماد مشتریان، امنیت داده و اطلاعات، شفافیت فرایند بانکداری، کاهش ریسک و هزینه برای بانک و مشتری و افزایش سرعت تراکنش‌های بانکی است. بانک‌هایی که در آنها فناوری زنجیره بلوکی پیادهسازی میشود با ایجاد ارزش‌افزوده برای مشتریان، ایجاد منابع و توانمندی‌های کمیاب در بانک، و توانمند‌ساختن بانک در تولید سود بیشتر دارای یک منبع مزیت رقابتی نسبت به سایر بانکها می‌باشند. از آنجا که جامعه ها، سازمانها و شرکتهای مختلف دارای شرایط خاص خود از نظر سیاستها و راهبردها، زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و ... هستند، داشتن مدلی ویژه برای سنجش آمادگی فناوری بلاکچین در بانکها، ارزش و جایگاه خاص خود را دارد تا این مدل برای سنجش وضعیت کنونی آمادگی فناوری و یا مقایسه آن با وضعیت قبلی خود و یا با سایر بانکها قابل استفاده باشد. همچنین با کاربرد این مدل ، نقاط قوت و ضعف بانکها در پذیرش ، دسترسی و استفاده از فناوری بلاکچین مشخص می شود [9]. در حوزه مدل‌های سنجش آمادگی الکترونیکی هر کدام از اين تحقيقات بر روي تعدادي از شاخصها و ابعاد تمرکز نموده و داراي جامعيت نمي‌باشند، حتي اين مطلب در مورد مدل‌هاي ارائه شده نيز صادق است. در بحث آمادگي الکترونيکي به مقوله پذيرش فناوري اطلاعات و ارتباطات که داراي اهميت بسزايي در آمادگي مي‌باشد، توجهي محدودی شده است. از طرف ديگر فقدان تحقيق در زمينه سنجش آمادگي الکترونيکي در جهت استقرار زنجیره بلوکی در بانکها و همچنين عدم وجود مدلي جامع در اين زمينه و به طور کلي در مورد آمادگي الکترونيکي در بانکها آشکار است. در اين پژوهش سعي شد که خلاءهاي فوق بر طرف گردد. بنابراین این پژوهش با هدف ارائة چارچوبی چارچوبي متضمن شاخصهاي مرتبط براي ارزيابي آمادگي بانكهاي تجاري جهت استفاده از فناوري بلاك چين با روش فراترکیب انجام گرفت.
2. روش پژوهش
فراترکیب مستلزم این است که محقق یک بازنگری دقیق و عمیقی را انجام داده و یافتههای تحقیق کیفی مرتبط را ترکیب کند. به واسطه بررسی یافتههای مقالههای اصلی تحقیق، محققان واژه‌هایی را آشکار و ایجاد میکنند که نمایش جامع‌تری از پدیده تحت بررسی را نشان میدهد. مشابه نگرش نظامند، استفاده از فرا ترکیب نتیجه‌ای را حاصل میکند که بزرگتر از مجموع بخش‌هایش می‌باشد.
از روش هفت مرحله ای Sandelowski و همکاران [11] شامل تنظیم سوال تحقیق، بررسی متون بصورت نظاممند، جستجو وانتخاب مقالات مناسب، استخراج اطلاعات مقاله، تجریه و تحلیل و ترکیب یافتههای کیفی، کنترل کیفیت و ارائه یافتهها جهت انجام فراترکیب استفاده گردید.
گام اول : تنظیم سوال تحقیق
برای تنظیم سوال پژوهش ، اولین گام برای محققان تمرکز بر " چه چیزی What - " مطالعه است. در پژوهش حاضر شناسایی، گروه‌بندی ابعاد و مولفه‌هاي سنجش آمادگی استفاده از فناوری زنجیره بلوکی در بانکها مورد بررسی قرار گرفت. این پارامتر از طریق جواب دادن به سوالات زیر تنظیم شده است :
1) Who - چه کسی: یا جامعه مورد مطالعه را مشخص مي‌كند. در این پژوهش پایگاههای داده ، ژورنال‌ها، کنفرانس‌ها و موتورهای جستجوی مختلف مورد بررسی قرار گرفت.
2) When - چه وقت : چارچوب زمانی یا " چه وقت " موجب به کارگیری محدودیت در مدت تحقیق میشود. مقالات مطالعه شده در این تحقیق از سال‌های 2000 تا 2020 و 1385 الی 1398 می باشد.
3) How - چگونگی : " چگونگي " روشی است که برای فراهم کردن مطالعات استفاده شده است. در این پژوهش، روش " تحلیل اسنادی "، تحلیل داده‌هایی که به صورت ثانویه بودند، مورد استفاده قرار گرفته است.
گام دوم : بررسي متون به صورت نظام مند
در اين مرحله، جستجوی سیستماتیک بر مقالات منتشر شده در ژورنال‌های مختلف داخل و خارج از کشور متمرکز صورت گرفت و کلمات كليدي مرتبط را انتخاب شدند. در سرتاسر تحقیق تعاریف واژه‌های جستجو یا چارچوب زمانی به طور مستمر دوباره ارزیابی گردید. مقالات در پایگاههای علمی Science Direct, Scopus, Emerald, SID, JRANDOC, ENSANI مورد جستجو قرار گرفتند.
گام سوم : جستجو و انتخاب مقالات مناسب
در ابتدای فرآیند جستجو مشخص شد آیا مقالات یافت شده متناسب با سوال تحقیق می‌باشد یا خیر. به منظور رسیدن به این هدف، مجموعه مطالعات منتخب چندين بار مورد بازبيني قرار گرفتند. در شکل شماره 1 می توان خلاصه‌ای از فرایند ارائه شده را مشاهده کرد:
جهت انجام فرایند فراترکیب ابتدا 306 منبع از پایگاههای علمی معتبر در زمینه موضوعی شناسایی شد و سپس در فرایند ارزیابی عنوان، چکیده، محتوا و کیفیت تعداد 268 مورد حذف و 38 مقاله جهت انجام فرایند تحلیل انتخاب شدند.
شکل 1. فرایند انتخاب مقالات
در تحقیق حاضر تعداد کل مقالات نهایی 38 عدد می‌باشد برای ارزیابی کیفیت مطالعات معمولا از ابزار برنامه مهارت های ارزیابی حیاتی (CASP) استفاده می شود در شكل 2 براساس ده معیار CASP برای هر مقاله امتیازی در نظر گرفته شده است، منطق گزینش مقالات بدین ترتیب است که با اعطای امتیاز به هر یک از شاخص ها از ضعيف (1) تا عالی (5) در هر یک از شاخص های دهگانه امتیازی داده می شود. سپس مقالات به ۵ طبقه عالي (41 تا ۵۰)، خیلی خوب (۳۱ تا 40)، خوب (۲۱ تا ۳۰)، متوسط (۱۰ تا ۲۱)، ضعيف (۰ تا ۱۰) دسته بندی می شوند.
شکل 2. نسبت مقالات نهایی از نظر شاخصهای دهگانه
گام چهارم : استخراج نتایج
در سرتاسر فراترکیب، به طور پیوسته مقالات منتخب و نهایی شده، به منظور دستیابی به یافتههای درون محتواهای مجزایی که در آنها مطالعات اصلی و اولیه انجام میشوند، چند بار مطالعه گردید.
گام پنجم: تجزیه و تحلیل و ترکیب یافتههاي کیفی
همانطور که بیان شد، هدف فراترکیب ایجاد تفسير يکپارچه و جدید از یافته ها می باشد. این متدولوژی جهت شفاف سازی مفاهیم و الگوها، نتایج در پالایش حالت های موجود دانش و ظهور مدل های عملیاتی و نظریه های پذیرفته شده است. در طول تجزيه و تحليل موضوع ها یا تم هایی را جستجو میکند که در میان مطالعات موجود در فراتركيب پایدار شده اند، Sandelowski و همکاران [11] این مورد را بررسی موضوعی می نامند. بدین صورت که پژوهشگر ابتدا تمام عوامل استخراج شده از مطالعات را که در نظر می گیرد و سپس با در نظر گرفتن مفهوم هر یک از این کدها، آنها را در یک مفهوم مشابه دسته بندی می کند. به این صورت پژوهشگر تم ها با موضوعاتی (مفاهیم را شکل میدهد و یک طبقه بندی را ایجاد میکند و طبقهبندی مشابه و مربوطه را در موضوعی قرار می دهد که آن را به بهترین نحو توصیف می کند، تم ها پایه ای را برای ایجاد توضیحات و مدل های تئوری ها یا فرضیه های کاری ارائه می دهند.
گام ششم: حفظ کنترل کیفیت
در پژوهش حاضر رویه‌های زیر را برای حفظ کیفیت در مطالعه در نظر گرفته‌شد:
1 - در سرتاسر تحقیق، تلاش گردید تا با فراهم کردن توضیحات و توصیف روشن و واضح برای گزینه‌های موجود در تحقیق گام‌های اتخاذ شده طی شوند.
2 - در زمان مناسب، رویکردها و نگرش‌های مستقر جهت تلفیق مطالعات اصلی در تحقیق کیفی استفاده شد.
3 - در زمان مناسب، از برنامه‌های مستقر و محرز (CASP) جهت ارزیابی کیفیت مطالعات اصلی استفاده شد.
گام هفتم : ارائه یافتهها
در این مرحله از روش پژوهش، یافتههای حاصل از مراحل قبل ارایه می شوند، 38 مقاله انتخاب شده به دقت مورد بررسی قرار گرفت و اطلاعات مورد نیاز بر اساس هدف اصلی این مقاله؛ شناسایی شد.
روایی محتوایی
جهت بررسی روایی محتوایی به شکل کمی از شاخص روایی محتوا (CVR1) به صورت تجمیع امتیازات ضرورت برای هر موضوع استفاده میشود. جهت محاسبه این شاخص به 10 نفر از کارشناسان و صاحبنظران دانشگاهی در رشته مدیریت رجوع شد و از آنها درخواست شد تا هریک از شاخصهای شناسایی شده را براساس طیف سه بخشی «ضروری است»، «مفید است ولی ضروری نیست» و «ضرورتی ندارد» طبقهبندی کنند. در این پژوهش تعداد 10 متخصص به بررسی شاخصهای شناسایی شده شرکت کردند و میزان CVR بدست آمده از شاخصهای شناسایی شده بالاتر از مقدار قابل قبول بود(در همه شاخصها بالاتر از 62/0 بود).
3. یافتهها
در پژوهش حاضر، ابتدا تمام عوامل استخراج شده از مطالعات، به عنوان کد در نظر گرفته می شود. سپس با در نظر گرفتن مفهوم هر یک از کدها، آنها در یک مفهوم مشابه دسته بندی می شوند. به این ترتيب مفاهیم (تمهای) پژوهش شکل داده میشود.
جدول 1. جدول توصیفی دادههای اولیه مستخرج از مقالههای مورد بررسی
ردیف | مرجع | سال | هدف |
1 | [12] | 2020 | چارچوبی برای تجزیه و تحلیل پذیرش فناوری بلاکچین |
2 | [13] | 2020 | ارزیابی عوامل موثر در پذیرش بلاکچین |
3 | [14] | 2019 | ارزیابی سطح آمادگی فناوری بلاکچین در صنعت بانکی ترکیه |
4 | [15] | 2019 | شاخصهای پذیرش بلاکچین |
5 | [16] | 2018 | بلاکچین و ادغام آن با اینترنت اشیا. چالش ها و فرصت های آن |
6 | [17] | 2018 | کاوش فناوری بلاکچین و کاربردهای بالقوه آن |
7 | [18] | 2017 | آمادگی فناوری و مدل پذیرش فناوری در فرایند پیادهسازی فناوریهای جدید در صنایع خرد و کوچک |
8 | [19] | 2017 | داده های بزرگ در بخش دولتی: عدم قطعیت و آمادگی |
9 | [20] | 2017 | مطالعه اکتشافی عوامل آمادگی پذیرش فناوری |
10 | [21] | 2017 | واقعیتی در مورد بلاکچین |
11 | [22] | 2018 | بلاکچین برای مدیریت فرآیند تجارت - چالش ها و فرصت ها |
12 | [23] | 2016 | مدل بلوغ برای پذیرش بلاکچین |
13 | [24] | 2016 | کاربرد و چشم انداز بلاکچین در صنعت بانکداری |
14 | [25] | 2016 | فناوری بلاکچین |
15 | [26] | 2016 | بلاکچین و خدمات مالی: افق نوآوری شبکه ای |
16 | [27] | 2017 | نفش فناوری بلاکچین در تحول درآمدزایی |
17 | [28] | 2016 | تجزیه و تحلیل مدل پذیرش فناوری |
18 | [29] | 2016 | پذیرش فناوری بلاکچین |
19 | [30] | 2016 | بلاکچین برای مدیریت فرآیند کسب و کار - چالش و فرصت ها |
20 | [31] | 2015 | عوامل موثر بر پذیرش و آمادگی فناوری در آموزش |
21 | [32] | 2011 | سرمایه گذاری دولتی در زمینه فناوری اطلاعات، راهبرد خاص برای تجارت الکترونیک |
22 | [33] | 2011 | عامل های پذیرش توسعه فناوری اطلاعات |
23 | [34] | 2004 | مدل موفقیت سیستم های اطلاعاتی |
24 | [35] | 1396 | عنوان عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات بر اساس مدل TAM |
25 | [36] | 1395 | طراحی و تبیین مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان امور مالیاتی کشور |
26 | [37] | 1394 | توسعه مدل پذیرش فناوری اطلاعات دیویس (TAM) |
27 | [38] | 1393 | عنوان سنجش ميزان آمادگي الكترونيك در بانك سپه |
28 | [9] | 1392 | ارائه مدل سنجش آمادگی تجارت الکترونیکی |
29 | [39] | 1392 | متغیرهای موثر در آمادگی الکترونیک سازمان ها |
30 | [40] | 1392 | عوامل موثر بر پذیرش فناوری های جدید با استفاده از مدل پذیرش فناوری |
31 | [41] | 1392 | طراحي و آزمون مدل سنجش ميزان آمادگي سازماني برای توسعه سيستم های اطلاعاتی |
32 | [42] | 1392 | بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوریهای اطلاعاتی در سازمانها |
33 | [43] | 1391 | مدل ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان ها در ایران جهت به کارگیری خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات |
34 | [44] | 1388 | عوامل موثر بر پذیرش بانکداری الکترونیک |
35 | [45] | 1388 | سنجش آمادگی الکترونیک سازمان بازرگانی استان تهران |
36 | [46] | 1387 | طراحي مدل ارزيابي آمادگي الکترونيکي |
37 | [48] | 1386 | سنجش میزان آمادگی الکترونیکی شرکتهای کوچک و متوسط ایران |
38 | [49] | 1385 | ارزیابی آمادگی الکترونیکی سازمان بورس اوراق بهادار برای پیادهسازی دولت الکترونیک |
در ادامه نتایج مضامین فراگیر، سازماندهنده و کدهایی اولیه به همراه پژوهشهای مرتبط با آنها آمده است.
با توجه به تحلیل صورت گرفته، میتوان بیان کرد که در بررسی مقالههای مورد نظر، 4 عامل سازمانی، فنی، فردی و محیطی به عنوان شاخصهای آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین شناسایی گردید. شاخصهای سازمانی شامل توسعه زیرساختها، مهارتهای مدیران، توسعه منابع انسانی، اندازه شرکت یا سازمان، منابع مالی، فرهنگ سازمانی پذیرا، سیاستهای سازمانی و پشتیبانی مدیریت عالی بودند. شاخصهای فنی بدست آمده شامل پیچیدگی، امنیت فناوری، دسترسی به فناوری، بکارگیری فناوری و نیروی انسانی متخصص بودند. شاخصهای فردی شامل نگرش نسبت به استفاده، سهولت استفاده، سودمندی درک شده و درک فناوری بلاک چین بودند و در نهایت شاخصهای محیطی شامل قوانین و مقررات، بلوغ فناوری، تبادل اطلاعات، سازگاری، پویایی بازار و حمایتهای دولتی بودند. با توجه به مطالب بیان شده در ادامه (شکل 4) مدل حاصل از مرحله فراترکیب آمده است.
جدول 2. تجزيه و تحلیل مشخصه هاي مورد استفاده در اسناد پژوهش
مضامین سازمانهنده | کدها | مراجع مرتبط | |
سازمانی | سیاستهای سازمانی | سیاست، نقشه راه، ارزش ها و اهداف سازمانی، راهبرد تجارت الکترونیک، راهبرد سازمان، استراتژی گسترش فاوا، تعیین استانداردها، استانداردهای صنعت و بازار، فرایندها و فعالیت ها، چشم انداز فناوری، فرایندهای مبتنی بر فناوری اطلاعات، استراتژی گسترش ICT | 2-3-9-13-18-20-22-23-26-28-29-30-33-34-36-37-38 |
توسعه زیرساختها | توسعه زیرساخت ها، تسهیلات زیربنایی، زنجیره تامین و تدارکات، دستگاه ها و فناوری های اینترنت، اتوماسیون و منشا داده ها، آمادگی سازمانی، آمادگی فناوری، آمادگی برای زنجیره ارزش، سخت افزار، آمادگی مدل کسب و کار، سرعت اینترنت، اتصال اینترنت، زیرساخت های فرهنگی، زیرساخت های مخابراتی | 1-2-3-5-10-11-12-13-14-15-16-17-18-20-21-24-26-27-28-29-30-32-34-36-37-38 | |
پشتیبانی مدیریت عالی | پشتیبانی مدیریت عالی، پشتیبانی برای اجرای فناوری بلاک چین، پشتیبانی مدیریت برتر، تعهد مدیریت، حمایت مدیران سازمان، تاکید و تعهد مدیریت عالی نسبت به بکارگیری فناوری اطلاعات | 2-3-6-9-10-12-13-17-19-21-26-27-34-38 | |
اندازه شرکت | اندازه شرکت، مرزهای سازمان، اندازه سازمان | 2-4-10-11-14-17-18-19-22 | |
توسعه منابع انسانی | وجود امکانات آموزشی، آموزش تجارت الکترونیک، توانمندسازها، توسعه منابع انسانی فناوری اطلاعات، بکارگیری عوامل آموزشی | 2-21-27-28-30-34-36 | |
منابع مالی | سرمایه گذاری، منابع مالی، استفاده از شبکه اقتصاد، هزینه های کسب و بکارگیری فناوری | 2-11-20-22-28-29-30-32-33 | |
فرهنگ سازمانی پذیرا | هنجارها و فرهنگ ها، فرهنگ سازمانی، مشوق های مشارکت، پذیرش فرهنگی، عوامل اجتماعی، فرهنگ تجارت الکترونیک، فرهنگ خلاقیت | 1-2-19-20-21-27-28-29-30-36 | |
مهارتهای مدیران | مهارت های مدیریتی، مدیریت و سازمان، عوامل مدیریتی، آمادگی مدیریتی و رهبری، ثبات مدیریت سازمانی، ابعاد تخصصی مدیریت | 3-14-15-22-23-29-32-33-34 | |
فنی | دسترسی به فناوری | فناوری های بلاک چین، در دسترس بودن فناوری بلاکچین، امکانات فناوری اطلاعات، حاکمیت فناوری اطلاعات، دردسترس بودن منابع | 1-2-3-4-9-10-11-20-29-30-32-33 |
نیروی انسانی متخصص | توانایی منابع انسانی، وجود متخصصین بلاک چین، دانش منابع انسانی، مهارت و تجربه متخصصان فناوری اطلاعات، صلاحیت فنی ، دانش و مهارت، خود اتکایی، آمادگی نیروی انسانی، مهارت و توانایی اطلاعات در زمینه بانکداری الکترونیک | 2-3-9-20-21-22-23-28-32-35-36-37 | |
پیچیدگی | پیچیدگی، ویژگیهای پیچیده نظام های رایانه ای، پیچیدگی سامانه | 6-12-14-15-16-27 | |
امنیت فناوری | امنیت فناوری، امنیت و حریم خصوصی، شفافیت، دوام و قابلیت اطمینان، اتصال ایمن، اطمینان حریم خصوصی، اعتماد به تجارت الکترونیک | 4-5-7-11-12-13-14-17-18-21-22-29-36 | |
بکارگیری فناوری | کارایی، مورد استفاده قرار دادن، توان عملیاتی، استفاده از شبکه، استفاده از شبکه در اقتصاد | 4-7-9-11-16-28-29-36-37 | |
فردی | نگرش نسبت به استفاده | قصد استفاده، تمایل، تمایل به استفاده، رضایت کاربر، هنجارهای ذهنی، تجربه کاربران، اختیاری بودن، تصمیم به استفاده از فناوری | 7-13-24-25-26-31 |
درک فناوری بلاک چین | درک فناوری بلاک چین، آگاهی از بلاک چین، اعتقاد به فناوری بلاکچین، دانش فناوری، دانش بلاکچین، آگاهی در باره تجارت الکترونیک | 1-3-13-16-21 | |
سهولت استفاده | سهولت کاربرد، سهولت سهولت استفاده، برداشت ذهنی از آسانی استفاده فناوریهای جدید | 2-22-25-31-33-35 | |
سودمندی درک شده | مزایای درک شده، درک از مفید بودن، مزیت نسبی، انگیزش برداشت ذهنی از مفید بودن، فایدهمندی ادراک شده، لذت بخش بودن | 6-7-10-12-13-15-16-19-20-25-30-35 | |
محیطی | قوانین و مقررات | آیین نامه ها و قوانین، نبود محدودیت های قانونی، مقررات، تعهدات قانونی، انطباق قانونی، سیاست دولت، تنظیم مقررات، محیط قانونی، خط مشی دولت، مقررات حقوقی و قانونی فاو | 1-3-4-8-10-15-16-21-23-26-29-30-32 |
بلوغ فناوری | کنترل ریسک، قراردادهای هوشمند، هوشمندی سیستم داده ها، مدل های تجاری، پشتیبانی، محیط نظارتی، یکپارچگی داده بلوغ فناوری، توانایی پاسخگویی، کیفیت اطلاعات، کیفیت سیستم، کیفیت خدمات، کیفیت ارتباط، اقتصاد شبکهای | 4-5-6-8-11-12-14-17-18-19-24-35-36 | |
پویایی بازار | پویایی بازار، فشار رقابتی، فشار صنعت، رقابت، فشار شریک تجاری، پشتیبانی شریک تجاری،کنندگان، نیروهای بازار، فشار رقبا، آمادگی تامین کنندگان، انتظارت مشتریان | 2-6-10-11-12-13-14-17-18-19-24-29-30-33 | |
تبادل اطلاعات | تبادل اطلاعات، قابلیت همکاری، به اشتراک گذاری اشیا،، یکپارچگی دادهها، ارتباط با شرکا، عدم اخذ واسطه، تعامل با شرکای زنجیره ارزش | 1-4-5-8-10-17-28-36 | |
سازگاری | سازگاری، فرهنگ جامعه، انطباق ، گسترش استفاده از فناوری با ارزشهای حاکم بر جامعه | 2-12-13-15-28-36 | |
حمایتهای دولتی | پشتیبانی دولت،، حمایت های قانونی دولت | 2-13-14-28-30-36 |
شکل 4. شاخصهای بدست آمده از مرحله فراترکیب
4. بحث و نتیجهگیری
امروزه تغییرات و تحولات دنیای کنونی بسیار وسیع و گسترده شده است به طوری که هر روزه شاهد تغییرات بسیاری در محیط‌های تجاری می‌باشیم، برای موفقیت در محیط‌های رقابتی لازم است بانکها خود را با تغییرات موجود هماهنگ نمایند و لازمه این امر استفاده از فناوریهای جدید می‌باشد. از این‌رو در دنیای رقابتی امروز بهره‌گیری از ایده‌های نو و فناوریهای جدید امری حیاتی است. لذا پژوهش حاضر در صدد بررسی آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین می‌باشد. در ادامه پژوهش، در این قسمت به توضیح و تبیین هر یک از شاخصهای آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین پرداخته میشود.
با توجه به نتایج پژوهش شاخصهای سازمانی آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین شامل (توسعه زیرساختها، مهارتهای مدیران، توسعه منابع انسانی، اندازه شرکت یا سازمان، منابع مالی، فرهنگ سازمانی پذیرا، سیاستهای سازمانی و پشتیبانی مدیریت عالی) می‌باشد. این یافتهها با نتایج پژوهشهای [14-12، 36-37، 41] همسو بود. در تبیین نتایج میتوان بیان داشت که برای شکل‌گیری هر فناوری جدیدی لازم است که از آن حمایت صورت گیرد و این امر باید از طرف بالاترین مقام یک شرکت صورت گیرد و تا زمانی که مدیریت عالی یک سازمان پشتیبانی لازم را از فناوری جدید انجام ندهد، نمی‌توان به موفقیت آن امیدوار بود. در تبیین سیاستهای سازمانی میتوان بیان داشت سیاستهای سازمانی بیانگر نحوه عملکرد یک سازمان می‌باشد و به عبارتی مشخص می کند که سازمان در چه مسیری در حال حرکت می‌باشد اگر سیاستهای موجود با فناوری جدید هماهنگ باشد میتوان به شکل‌گیری آن در سازمان خوش‌بین بود ولی اگر در تضاد به آنا باشد نمی‌توان به شکل‌گیری و توسعه آن امیدی داشت. در تبیین فرهنگ سازمان میتوان به این اشاره نمود که فرهنگ هر سازمانی بخش اصلی و نماد یک سازمان می‌باشد که تمامی فعالیت های باید منطبق با آن باشد اگر فرهنگ یک سازمان پذیرای تغییرات باشد به راحتی می توان ایده های جدید و نو را وارد سازمان نمو در غیر این صورت با مشکل جدی مواجه خواهد بود. در تبیین منابع مالی میتوان به این اشاره نمود که شکل‌گیری و راه‌اندازی فناوریهای جدید نیازمند داشتن سرمایه کافی می باشد و تا زمانی که سرمایه لازم برای راه‌اندازی وجود نداشته باشد نمی‌توان به موفقیت آن امیدوار بود، بنابراین داشتن منابع مالی برای شکل‌گیری فناوریهای جدید لازم و ضروری می‌باشد. در تبیین اندازه شرکت میتوان به این اشاره نمود که بسته به وسعت شرکت و دامنه فعالیت آن نحوه استفاده از فناوریهای جدید متفاوت می‌باشد هرچه یک شرکت بزرگتر باشد و دامنه فعالیت آن وسیع‌تر باشد نیاز به استفاده از فناوریهای جدید بیشتر آشکار میشود چراکه از این طریق شرکت میتواند به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کند.در تبیین توسعه منابع انسانی میتوان بیان داشت که با دانش فعلی کارکنان نمی‌توان به فناوریهای جدید دست یافت چراکه هر فناوری جدیدی دانش لازم به خود را احتیاج دارد بنابراین لازم است برای این امر آموزش‌های لازم در اختیار منابع انسانی قرار داده شود تا بتوانند راحت فناوریهای جدید را پیاده نمایند. در تبیین مؤلفه مهارتهای مدیران میتوان به این اشاره نمود که مدیران نقش اصلی را در هر سازمانی ایفا می‌نمایند هرچه مدیران یک سازمان توانایی‌های بیشتری داشته باشند و با دانش جدید و روز آشنا باشند راحت‌تر میتوانند خود را برای ایجاد تغییرات و پذیرش فناوریهای نوین مهیا نمایند بنابراین مهارتهای مدیران یکی از عوامل کلیدی موفقیت بانکها در دستیابی به فناوری نوین می باشد. نهایتاً در تببین توسعه زیرساختها میتوان به این اشاره نمود که برای شکل‌گیری هر فعالیتی در بانکها لازم است که در ابتدا زیرساختهای آن مهیا گردد فناوریهای نوین نیز نیازمند وجود زیرساختهای مناسب می‌باشند که لازم است قبل از شروع مهیا شده باشد بنابراین داشتن زیرساخت مناسب لازم آغاز به کار فناوریهای جدید می‌باشد.
با توجه به نتایج پژوهش شاخصهای فردی آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین شامل (نگرش نسبت به استفاده، سهولت استفاده، سودمندی درک شده و درک فناوری بلاک چین) می‌باشد. این یافتهها با نتایج پژوهشهای [18-17، 35، 40] همسو بود. در تبیین نگرش به استفاده میتوان بیان داشت که باید این باور در فرد شکل بگیرد که به فناوریهای جدید نیاز دارد و با استفاده آن میتواند راحت‌تر فعالیت نماید و علاوه بر آن به این باور برسد که در جامعه امروزی استفاده از فناوریهای نوین امری لازم است حال زمانی که فرد به این باورها برسد راحت میتوان فناوری نوین را قبول نماید و از آنها استفاده نماید. در تبیین سهولت استفاده میتوان گفت هرچه یک فناوری راحت‌تر مورد استفاده قرار گیرد و بتوان به آسانی با آن کار نمود بیشتر مورد پذیرش افراد قرار میگیرد بنابراین فناوریهای که قابلیت استفاده راحت‌تری داشته باشند بیشتر مورد پذیرش قرار خواهند گرفت.در تبیین مؤلفه سودمندی درک شده میتوان بیان داشت طبیعتاً هر چیزی که برای انسان فایده داشته باشد پذیرش آن راحت‌تر است، در ارتباط با فناوریهای جدید نیز شرایط همینگونه می‌باشد و هرچه فناوریهای جدید برای افراد سودمندتر باشند پذیرش آنها راحت‌تر خواهد بود و تمایل به استفاده از آنها بیشتر می شود. نهایتاٌ در تبیین درک فناوری بلاک چین میتوان گفت فناوری بلاک چین یک فناوری جدید و نو می‌باشد که در صورت استفاده میتواند برای افراد و سازمانها مزایا و فواید بسیاری به همراه داشته باشد و باعث سهولت در انجام امور سازمانی گردد حال سازمانی که افراد به این درک از فناوری بلاک چین برسند راحت‌تر میتوانند ان را بپذیرند.
با توجه به نتایج پژوهش شاخصهای فنی آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین شامل (پیچیدگی، امنیت فناوری، دسترسی به فناوری، بکارگیری فناوری و نیروی انسانی متخصص) می‌باشد. این یافتهها با نتایج پژوهشهای [15-14، 38، 45] همسو بود.
در تبیین یافتههای میتوان بیان داشت نیروی انسانی متخصص هر فعالیتی برای شکل‌گیری نیازمند افراد متخصص در آن زمینه می‌باشد فناوری بلاک چین نیز در سازمانی میتواند پیادهسازی شود که افراد متخصص در آن سازمان حضور داشته باشند و بتوانند به‌راحتی این فناوری را پیادهسازی نمایند، بنابراین داشتن تخصص لازمه موفقیت فناوری بلاک چین می‌باشد. در تبیین مولفه بکارگیری فناوری میتوان بیان داشت که یک فناوری زمانی میتواند موفق باشد که به شکل مناسبی بکار گرفته شود و در جهت رفع مشکلات و بهبود اوضاع مورد استفاده قرار گیرد به عبارتی فناوری مطرح شده کاربردی باشد و قابلیت استفاده در بانکها را داشته باشد. در تبیین دسترسی به فناوری میتوان به این اشاره نمود که برای استفاده از یک فناوری لازم است به راحتی بتوان به آن دست یافت و مورد استفاده قرار داد به عبارتی اینکه راحت بتوان فناوری مطرح شده را به کار گرفت و در جهت انجام امور سازمانی از آن استفاده نمود. در تبیین این مؤلفه امنیت فناوری میتوان به این اشاره نمود که امروزه برای استفاده از فناوری‌ها اصل امنیت بسیار مهم می‌باشد و شرکتها تمایل دارند فناوری را به کار گیرند که از امنیت بالایی برخوردار باشد و حافظ منافع سازمان و اطلاعات آنها باشد و هرچه امنیت یک فناوری بیشتر باشد تمایل به استفاده از آن نیز بیشتر میشود در مورد فناوری بلاک چین نیز شرایط همینگونه می‌باشد و هرچه ایمن‌تر باشد راحت‌تر میتواند در بانکهای تجاری به کار گرفته شود. نهایتاً در تبیین مؤلفه پیچیدگی میتوان گفت لازم است به این اشاره شود که هرچه یک فناوری پیچیده‌تر باشد و کار نمودن با آن سخت‌تر باشد تمایل به استفاده از آن کمتر میشود ولی هرچه در کنار پیچیدگی کار با آن آسان‌تر باشد تمایل به استفاده از آن نیز بیشتر میشود بنابراین اگر فناوری بلاک چین پیچیده باشد ولی کار با آن ساده باشد استقبال به استفاده از آن در بانکهای تجاری افزایش خواهد یافت.
با توجه به نتایج پژوهش شاخصهای محیطی آمادگی بانکهای تجاری در استفاده از فناوری بلاک چین شامل (قوانین و مقررات، بلوغ فناوری، تبادل اطلاعات، سازگاری، پویایی بازار و حمایتهای دولتی) می‌باشد. این یافتهها با نتایج پژوهشهای [12، 19، 38، 42] همسو بود. در تبیین مولفه بلوغ فناوری میتوان به این اشاره نمود که هرچه در یک جامعه تمایل به استفاده از فناوریهای جدید گسترش یافته باشد و افراد حاضر در آن جامعه به بلوغ کافی در این زمینه رسیده باشند راحت‌تر میتوانند فناوریهای جدید را قبول نمایند و خود را با آنها هماهنگ نمایند بنابراین فناوری بلاک چین نیز در صورتی که در جامعه ای به کار گرفته شود که افراد بلوغ لازم را در زمینه استفاده از فناوریهای جدید داشته باشند راحت‌تر میتواند موفق شود. در تبیین قوانین و مقررات میتوان گفت هر جامعه‌ای نحوه فعالیت فناوریهای جدید در آن جامعه را مشخص می‌‌نماید هرچه در یک جامعه قوانین و مقررات موجود از فناوریهای جدید حمایت نماید و زمینه مناسب برای رشد و توسعه آنها را مهیا سازد بکارگیری فناوریهای جدید نیز در آن جامعه راحت‌تر و موفق‌تر خواهد بود.در تبیین حمایتهای دولتی لازم است بیان شود دولت‌ها در هر جامعه‌ای نقش اول را در تصمیم‌گیری‌ها بر عهده دارند و هر فرایندی که مورد حمایت دولت قرار گیرد مسیر لازم برای رشد و پیشرفت آن مهیا میشود فناوری بلاک چین نیز اگر مورد حمایت دولت قرار گیرد راحت میتواند در بانکهای تجاری به کار گرفته شود و به جایگاه مناسب خود برسد. در تبیین مؤلفه پویایی بازار میتوان به این اشاره نمود که هرچه بازار رقابتی‌تر باشد و پذیرای فناوریهای جدیدتر وبه عبارتی بازار توانایی پذیرش فناوریهای جدید را داشته باشد و تمایل به استفاده از آن وجود داشته باشد راحت‌تر میتوان به موفقیت فناوریهای جدیدی مانند فناوری بلاک چین امیدوار بود. در تبیین مؤلفه سازگاری لازم است به این نکته توجه شود هرچه یک جامعه بتواند خود را به روز نماید و با فناوریهای جدید و تکنولوژی‌های نوین خود را سازگار نماید و تغییرات لازم را در خود ایجاد نماید میتوان به موفقیت فناوریهای جدید در این محیط امیدوار بود چراکه محیط برای هماهنگی با فناوری جدید قابلیت سازگاری دارد. نهایتاً در تبیین مؤلفه تبادل اطلاعات لازم است به این امر پرداخته شود در محیط‌های امروزی فناوریهای مختلفی به کار گرفته میشود که لازمه موفقیت یک فناوری جدید هماهنگی و تبادل اطلاعات با فناوریهای موجود در جامعه می‌باشد هرچه یک فناوری توانایی تبادل اطلاعات بیشتری داشته باشد موفق‌تر خواهد بود.
مراجع
[1] A. Benlian, T. Hess, and J.M. Leimeister, “Business Models,” Business & Information Systems Engineering, vol.6, no.1, pp.45-53, 2014.
[2] J. Marous, “Top 10 Retail Banking Trends and Predictions for 2014”, Retrieved from https://thefinancialbrand.com/36367/2014-top-bank-trends-predictions-forecast-digital-disruption/, 2013.
[3] J. Abbasi, “Informing the fundamental concepts of blockchain”, Tehran: Mehr-e-Nashr Publications, 2018.
[4] I. Makhdoom, M. Abolhasan, H. Abbas, and W. Ni, “Blockchain's adoption in IoT: the challenges, and a way forward”, Journal of Network and Computer Applications, Vol. 125 No. 1, pp. 251-279, 2019.
[5] P. Garg, B. Gupta, A.K. Chauhan, U. Sivarajah, S. Gupta, and S. Modgil, “Measuring the perceived benefits of implementing blockchain technology in the banking sector”, Technological Forecasting and Social Change, vol.163, pp.120407, 2020.
[6] V. Chang, P. Baudier, H. Zhang, Q. Xu, J. Zhang, and M. Arami, “How Blockchain can impact financial services – The overview, challenges and recommendations from expert interviewees”, Technological Forecasting and Social Change, vol.158, pp. 120166, 2020. DOI:10.1016/j.techfore.2020.120166.
[7] A. Rijanto, “Business financing and blockchain technology adoption in agroindustry”, Journal of Science and Technology Policy Management, ahead-of-print (ahead-of-print), 2020. DOI:10.1108/JSTPM-03-2020-0065
[8] L. Salhieh, J. Abu‐Doleh, and N. Hijazi, “The assessment of e‐banking readiness in Jordan” International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, vol,4, no.4, pp.325-342, 2011.
[9] N. Oreei, M. Cheshmeh Sohrabi, A. Sanaei, and A. Oreei, “Presenting a model for measuring the e-commerce readiness of Iranian university libraries,” Library and Information Sciences, vol.16, no.2, pp.49-76, 2013 [In Persian].
[10] J.H. Huang, J. Zhaoc, and H. Huan, “An E-Readiness Assessment framework and two field study,” Communication Association for information System, vol.14, pp.364-374, 2004.
[11] M. Sandelowski, J. Barroso, and C.I. Voils, “Using qualitative metasummary to synthesize qualitative and quantitative descriptive findings”, Research in nursing & health, vol.30, no.1, pp.99–111, 2007. DOI:10.1002/nur.20176.
[12] M. Janssen, V. Weerakkody, E. Ismagilova, U. Sivarajah, and Z. Irani, “A framework for analysing blockchain technology adoption: Integrating institutional, market and technical factors,” International Journal of Information Management, vol.50, pp.302–309, 2020. DOI:10.1016/j.ijinfomgt.2019.08.012.
[13] I.J. Orji, S. Kusi-Sarpong, S. Huang, and D. Vazquez-Brust, “Evaluating the factors that influence blockchain adoption in the freight logistics industry,” Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, vol.141, pp.102-125, 2020. DOI:10.1016/j.tre.2020.102025.
[14] M. Özturan, I. Atasü, and H. Soydan “Assessment of Blockchain Technology Readiness Level of Banking Industry: Case of Turkey”, International Journal of Business Marketing and Management, vol.4, no.12, pp.1-13, 2019.
[15] J. Angelis, and E. Ribeiro da Silva. “Blockchain adoption: A value driver perspective,” Business Horizons, vol.62, no.3, pp.307-314, 2019.
[16] A. Reyna, C. Martín, J. Chen, E. Soler, and M. Díaz, “On blockchain and its integration with IoT. Challenges and opportunities,” Future Generation Computer Systems, vol. 88, pp. 173–190, 2018.
[17] G. Chen, B. Xu, M. Lu, and N-S. Chen, “Exploring blockchain technology and its potential applications for education,” Smart Learning Environments, vol.5, no.1, pp.45-52, 2018. DOI:10.1186/s40561-017-0050-x.
[18] N. Larasati, and P. Widyawan Santosa, “Technology Readiness and Technology Acceptance Model in New Technology Implementation Process in Low Technology SMEs,” International Journal of Innovation, Management and Technology, vol.8, no.2, pp.113-117, 2017.
[19] B. Klievink, B.J. Romijn, S. Cunningham, and H. de Bruijn, “Big data in the public sector: Uncertainties and readiness,” Information Systems Frontiers, vol.19, no.2, pp.267–283, 2016. DOI:10.1007/s10796-016-9686-2.
[20] M.A. Nugroho, A.Z. Susilo, M.A. Fajar, and D. Rahmawati, “Exploratory Study of SMEs Technology Adoption Readiness Factors,” Procedia Computer Science, vol.124, pp.329–336, 2017. DOI:10.1016/j.procs.2017.12.162.
[21] M. Iansiti, and K. Lakhani, “The Truth about Blockchain,” Harvard Business Review, vol.95, no.1, pp.118–127, 2017.
[22] J. Mendling, S. Dustdar, A. Gal, L. García-Bañuelos, G. Governatori, R. Hull, and M. Dumas, “Blockchains for Business Process Management - Challenges and Opportunities,” ACM Transactions on Management Information Systems, vol.9, no.1, pp.1–16, 2018. DOI:10.1145/3183367
[23] H. Wang, H., Chen, K., & Xu, D. (2016). A maturity model for blockchain adoption. Financial Innovation, 2(1). doi:10.1186/s40854-016-0031-z
[24] Y. Guo, and C. Liang, “Blockchain application and outlook in the banking industry,” Financial Innovation, vol.2, no.1, pp.48-53. 2016. DOI:10.1186/s40854-016-0034-9.
[25] M. Crosby, P. Pattanayak, S. Verma, and V. Kalyanaraman, “BlockChain Technology: Beyond Bitcoin” Applied Innovation Review, vol.2, pp. 5-19, 2016.
[26] D. Shrier, D. Sharma, and A. Pentland, Blockchain & Financial Services: The Fifth “Horizon of Networked Innovation,” Massachusetts Institute of Technology, pp.1-10, 2016.
[27] M. O’Dair, and Z. Beaven, “The networked record industry: How blockchain technology could transform the record industry,” Strategic Change, vol.26, no.5, pp.471–480, 2017. DOI:10.1002/jsc.2147.
[28] D. Folkinshteyn, and M. Lennon, “Braving Bitcoin: A technology acceptance model (TAM) analysis,” Journal of Information Technology Case and Application Research, vol.18, no.4, pp.220-249, 2016. DOI: 10.1080/15228053.2016.1275242.
[29] D. Tapscott, and A. Tapscott, “How blockchain will change organizations,” MIT Sloan Management Review, vol.58, no.2, pp.10. 2016.
[30] M. Pilkington, “Blockchain Technology: Principles and Applications (September 18, 2015),” Research Handbook on Digital Transformations, edited by F. Xavier Olleros and Majlinda Zhegu. Edward Elgar, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2662660. 2016.
[31] A.H.H. Rohayani, H. Kurniabudi, and N. Sharipuddin, “A Literature Review: Readiness Factors to Measuring e-Learning Readiness in Higher Education,” Procedia Computer Science, vol.59, pp.230-234, 2015.
[32] Sh. Mohanna, N.M. Yaghoubi, S. Vahidi Motlaq, and T. Vahidi Motlaq, “Limitation of E- commerce implementation in developing countries: case study of Iran,” American Journal of Scientific and Industrial Research, vol.2, no.2, pp.224-228, 2011.
[33] N.J. Khan, P.D.D. Dominic, A. Khan, and Naseebullah, Adaption of E- commerce in Malaysia and it’s effect on the business performance; an organizational perspective. http:// eprints.ulp.edumy/4650 (accessed 26 Oct.2010). 2011.
[34] W.H. Delone, E.R. McLean, “Information systems success: The Quest for the Dependent Variable,” Information System Research, vol.3, no.1, pp.90-60, 2004.
[35] Z. Jalali, H. Ashrafi-Rizi, M.R. Soleymani, and M. Afshar, “Effective Factors on the Acceptance of Information Technology by Academic Librarians of Isfahan Based on TAM,” Payavard, vol.11, no. 4, pp. 400-410, 2017 [In Persian].
[36] R. Najjari, and J. Aahangari, “Designing and Clarification a Model for Assessing Electronic Preparation in State Tax Organization (STO),” J Tax Res, vol.24, no.30, pp.107-136, 2016 [In Persian].
[37] G. Jahangeer, M. Dayani, and M. Nowkarzi,” The Development of Technology Acceptance Model (TAM) through Measuring the Impact of Self-Efficacy and Dysfunctional Attitudes on the Acceptance of Pajhoohan based on Cognitive-Social Theory,” Library and Information Science Research, vol.5, no.2, pp.319-339, 2016. DOI: 10.22067/riis.v5i2.41818.
[38] D. Hosseinpour, A. Davari, and A. Imani, “Study of Electronic Readiness in Sepah Bank,” Quarterly Journal of Business Management Studies, vol.2, no.7, pp.19-39, 2014 [In Persian].
[39] V. Ghorbanizadeh, and S. Behfar, “Meta-analysis of organizations e-readiness researches in Iran,” IT Management Studies, vol.2, no.6, pp.1-22, 2014 [In Persian].
[40] R. Fahami, and H. Zare, “An Investigation of Factors Affecting Accepting New Technologies in Distance Education Drawing on Technology Acceptance Model (A Case study of Esfahan Payame Noor University),” Journal of New Approaches in Educational Administration, vol.4, no.13, pp.67-80, 2013 [In Persian].
[41] M. Lagzian, Gh. Malekzadeh, and Z. Hossieni, “Proposed Model for Examining the Organizational Readiness Assessment of Information Systems Development: A case study of a public university,” Iranian Journal of Information processing and Management, vol.29, no.1, pp.61-93, 2019 [In Persian].
[42] A. Mohtarami, S.H. Khodadad Hosseini, and Sh. Elahi, “Investigation of the factors affecting IT diffusion in organizations,” Journal of Technology Development Management, vol.1, no.3, pp.97-122, 2014. DOI: 10.22104/jtdm.2014.59. [In Persian]
[43] J. Bagherinejad, and H. Satari, “A Model for Electronic Readiness of Organizations to use Information Technology and Communication Services, Using Analytical Hierarchy Process Technique,” IT Management Studies, vol.1, no.2, pp.1-23, 2013 [In Persian].
[44] Z. Dehdashti Shahrokh, and M. Kavarooei, “Factors Influencing Acceptance of Electronic Banking by the Customers of Parsian Bank,” Journal of Marketing Management, vol.3, no.5, pp.125-141, 2008 [In Persian].
[45] R. Vaezi, and A.M. Imani, “Electronic readiness assessment of Tehran Province Commercial Organization,” Journal of Public Management Research, vol.2, no.6, pp.49-74. [In Persian].
[46] P. Hanafizadeh, M.R. Hanafizadeh, and R. Hodaeipour, “Designing an E-readiness Assessment Model for Iranian Universities and Higher Education Institutes,” Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, vol.14. no.2, pp.103-109, 2008 [In Persian].
[47] H. Sattari, “Assessing the level of e-readiness of organizations to implement e-government,” Master Thesis, Technical faculty of Alzahra University, 2007.
[48] Hourali M, Fathalian M, Montazeri A, Hourali M, “A Model for E-Readiness Assessment of Iranian Small and Medium Enterprises”, Technical Journal of Tehran University, no.41, vol.10, pp.969-985, 2017, [In Persian].
[49] Bagherinejad J, and Satari H, “A Model for Electronic Readiness of Organizations to use Information Technology and Communication Services, Using Analytical Hierarchy Process Technique,” IT Management Studies, no.1, vol.2, pp.1-23, 2014, [In Persian].
[1] Content Validity Ratio
Employing a meta-synthesis to present a framework for commercial banks’ preparedness indicators in use of blockchain technology
Abstract:
Present study aimed at presenting a framework for commercial banks’ preparedness indicators in use of blockchain technology. To this end, the meta-synthesis research method was employed. Among from 306 resources found over meta-synthesis steps, a number of 38 papers included our acceptance criteria. The four organizational, technical, individual and environmental factors were identified as indicators of commercial banks’ preparedness to use Blockchain technology. Organizational indicators included infrastructures development, managerial skills, human resources development, company or organization size, financial resources, receptive organizational culture, organizational policies, and senior management support. The technical indicators included complexity, technological security, access to technology, use of technology and specialized manpower. In addition, individual indicators included attitudes toward use, ease of use, perceived usefulness, and understanding of Blockchain technology. Finally, environmental indicators included rules and regulations, technology maturity, information exchange, compatibility, market dynamics, and governmental supports.
Keywords: Blockchain, Commercial banks, information exchange, information technology meta-synthesis
