طراحی چارچوب جامع پایداری در بانکداری: رویکرد فراترکیب و مدلسازی ساختاری تفسیری
الموضوعات :
عماد نوبهار
1
,
محمود دهقان نیری
2
,
عادل آذر
3
,
علی رجب زاده قطری
4
1 - دانشجوی دکتری مدیریت تولید و عملیات، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 - استاد، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4 - دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: بانکداری پایدار, فرا ترکیب, مدلسازی ساختاری تفسیری,
ملخص المقالة :
امروزه بانک ها از سوی ذینفعان متنوع برای در نظر گرفتن مسائل پایداری در فعالیت های خود تحت‌فشار قرارگرفته‌اند. از همین رو توجه به پایداری و مسئولیت های اجتماعی در بانکداری روزبه‌روز رو به افزایش است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش ارائه چارچوبی به‌منظور پایدارسازی بانک های ایران می باشد. بدین منظور ابتدا با استفاده از رویکرد کیفی فراترکیب کدهای باز مربوط به پایداری در صنعت بانکداری به تعداد 268 کد از مقالات و پژوهش های مرتبط استخراج شدند و کدهای باز به دست آمده، 59 کد بسته را تشکیل دادند سپس این کدهای بسته بر اساس شباهت در مفاهیم در 10 تم مشارکت اقتصادی، عوامل مالی، مصرف انرژی،اقدامات محیط‌زیستی، مشارکت در جامعه، توسعه منابع انسانی، ارتباط با مشتری، محصولات و خدمات، مسائل حقوق بشری و حکمرانی قرارگرفته و نهایتاً در چهار مقوله پایداری اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و حکمرانی دستهبندی شدند. برای سطح‌بندی و تعیین رابطه بین تم ها از روش مدلسازی ساختاری تفسیری استفاده شد. بر اساس نتایج، تم مسائل حقوق بشر در پایین ترین سطح قرار گرفت و به‌عنوان پایه و اساس پایداری بانک اولویت بندی شد. همچنین تم های مسائل حقوق بشر، توسعه منابع انسانی، محصولات و خدمات و ارتباط با مشتریان در ناحیه مستقل نمودار میک مک قرار گرفتند که نشاندهنده نقش کلیدی و نفوذ این عوامل بر سایر عوامل در پایدارسازی بانک ها می باشد
آذر، عادل؛ تیزرو، علی؛ مقبل با عرض، عباس؛ انواری رستمی، علی‌اصغر (1390). طراحي مدل چابکي زنجيره تأمین، رويکرد مدلسازی تفسيري-ساختاري. پژوهش¬های مدیریت در ایران، دوره 14، شماره 1،1-25.
پیرایش، رضا؛ مختاری، مینا (1394). بررسی مسئولیت اجتماعی در بانک¬های خصوصی، کنفرانس بینالمللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی ایران، تهران.
سیچانی، ایمان شعبانی؛ برازش، محسن (1396). تحقق توسعه پایدار با ارائه گزارش پایداری و مسئولیت اجتماعی سازمانها (تحلیل رویکرد بانک پاسارگاد به مفهوم مسئولیت اجتماعی). اولین کنفرانس ملی نقش حسابداری، اقتصاد و مدیریت ایران، تهران.
خیری، یلدا؛ نوتاش، محمدرضا (1395). تدوین الگوی راهبردی مسئولیت اجتماعی بانک کشاورزی. دومین همایش ملی پژوهشهای مدیریت و علوم انسانی در ایران، تهران
دیانتی‌دیلمی، زهرا؛ منطقی، خسرو؛ علی‌اصفهانی، یاسمن (1395). تأثیر نوع بانک بر گزارشگری مسئولیت اجتماعی بانکها رویکرد اخلاقی. اخلاق در علوم و فناوری، دوره 42، شماره 11، 46-46.
عالی وندی دارانی، امین (1394). مسئولیت اجتماعی بانکها بر مبنای تئوری مشروعیت. اولین کنفرانس بینالمللی حسابداری و مدیریت در هزاره سوم ایران، تهران.
References Abdillah, A. A., & Husin, N. M. (2016). A Longitudinal Examination Corporate Social Responsibility Reporting Practices among Top Banks in Malaysia. Procedia Economics and Finance, 35, 10-16.
Adams, C. A. & Frost, G. R. (2008). Integrating sustainability reporting into management practices. Paper presented at the Accounting Forum.
Amin ali Vandi, D. (2015). Social responsibility of banks based on the theory of legitimacy. Paper presented at the The first international accounting and management conference in the third millennium.(in persian)
Aras, G. Tezcan, N. & Furtuna, O. K. (2018). Multidimensional comprehensive corporate sustainability performance evaluation model: Evidence from an emerging market banking sector. Journal of Cleaner Production, 185, 600-609.
Azar, A. Tizro, A., Moghbel Baarz, A., & Navari Rostami, A. A. (2011). Modeling the Agility of Supply Chain UsingInterpretive Structural Modeling Approach. Management Research in Iran, 14(4), 1-25. (in persian)
Brundtland, G. H., Khalid, M., Agnelli, S., & Al-Athel, S. (1987). Our common future. New York Chenail, R. J., George, S. S., Wulff, D., Duffy, M., Scott, K. W., & Tomm, K. (2012). Clients’ relational conceptions of conjoint couple and family therapy quality: A grounded formal theory. Journal of Marital and Family Therapy, 38(1), 241-264.
Dianati, Z., Manteghi, K., & Ali Esfahani, Y. (2017). The Impact of Bank Type on Social Responsibility Reporting of Banks; an Ethical Perspective. Ethics in science and Technology, 11(4), 36-46.(in persian)
Dyllick, T., & Hockerts, K. (2002). Beyond the business case for corporate sustainability. Business strategy and the environment, 11(2), 130-141
Goel, P. (2010). Triple Bottom Line Reporting: An Analytical Approach for Corporate Sustainability. Journal of Finance, Accounting & Management, 1(1).
Gwin, C., & Libman, M. L. (2016). Banking on sustainability: financing environmental and social opportunities in emerging markets Hu, A. H., Chen, L.-T., Hsu, C.-W., & Ao, J.-G. (2011). An evaluation framework for scoring corporate sustainability reports in Taiwan. Environmental Engineering Science, 28(12), 843-858.
Hu, V. i., & Scholtens, B. (2014). Corporate social responsibility policies of commercial banks in developing countries. Sustainable Development, 22(4), 276-288.
Jeucken, M. (2010). Sustainable finance and banking: The financial sector and the future of the planet: Routledge Jeucken, M., & Bouma, J. (1999). J (1999)“The Changing Environment of Banks” GMI Theme Issue. GMI-27, Autumn Jeucken, M. H., & Bouma, J. J. (1999). The Changing Environment of Banks. Greener Management International(27) Kheyri, Y., & Notash, M. R. (2016). Developing a Strategic Model for Social Responsibility of the Agricultural Bank. Paper presented at the The 2nd National Conference on Management and Humanities Research in Iran( in persian)
Kumar, K., & Prakash, A. (2018). Developing a framework for assessing sustainable banking performance of the Indian banking sector Kumar, K., & Prakash, A. (2019). Examination of sustainability reporting practices in Indian banking sector. Asian Journal of Sustainability and Social Responsibility, 4(1), 2.
Lehner, O. M. (2016). Routledge handbook of social and sustainable finance: Routledge Maimbo, S. M., & Zadek, S. (2017). Roadmap for a Sustainable Financial System Nobanee, H., & Ellili, N. (2016). Corporate sustainability disclosure in annual reports: Evidence from UAE banks: Islamic versus conventional. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 55, 1336-1341.
Oyegunle, A., & Weber, O. (2015). Development of sustainability and green banking regulations: existing codes and practices Ö analysis. Muhasebe ve Finansman Dergisi(63) Pirayesh, R., & Mokhtari, M. (2015). Review Social Responsibility in Private Banks. Paper presented at the International Management Conference, Economics and Humanities(in persian)
Raut, R., Cheikhrouhou, N., & Kharat, M. (2017). Sustainability in the banking industry: A strategic multi‐criterion analysis. Business strategy and the environment, 26(4), 550-568.
Rebai, S., Azaiez, M. N., & Saidane, D. (2012). Sustainable performance evaluation of banks using a multi-attribute utility model: an application to French banks. Procedia Economics and Finance, 2, 363-372.
Roca, L. C., & Searcy, C. (2012). An analysis of indicators disclosed in corporate sustainability reports. Journal of Cleaner Production, 20(1), 103-118.
Salzmann, O., Ionescu-Somers, A., & Steger, U. (2005). The business case for corporate sustainability:: literature review and research options. European management journal, 23(1), 27-36.
Sandelowski, M., & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research: Springer Publishing Company Scholtens, B. (2009). Corporate social responsibility in the international banking industry. Journal of business ethics, 86(2), 159-175 Sichani, I., & Barazesh, M. (2017). Realizing Sustainable Development by Delivering Sustainability Report of Organizations (Analyzing the Pasargad Bank Approach to Social Consciousness)). Paper presented at the The first National Conference on Accounting, Economics and Management.(in persian)
Sobhani, F. A., Amran, A., & Zainuddin, Y. (2012). Sustainability disclosure in annual reports and websites: a study of the banking industry in Bangladesh. Journal of Cleaner Production, 23(1), 75-85.
Tafti, S. F., Hosseini, S. F., & Emamic, S. A. ( 2012). Assessment the Corporate Social Responsibility according to Islamic values ( Case study : Sarmayeh Bank ). Paper presented at the 8th International Strategic Management Conference.
Turan, F. K., Scala, N. M., Kamrani, A., & Needy, K. (2008). Organizational sustainability: A new project portfolio management approach that integrates financial and non-financial performance measures. Paper presented at the IIE Annual Conference and Expo 2008.
Ullah, M. H., & Rahman, M. A. (2015). Corporate social responsibility reporting practices in banking companies in Bangladesh: Impact of regulatory change. Journal of Financial Reporting and Accounting, 13(2), 200-225.
UNEP, F. (2016). Investment portfolios in a carbon constrained world: the second annual progress report of the portfolio decarbonization coalition: United Nations Environment Programme Finance Initiative, Geneva www. unepfi ….
Van Marrewijk, M. (2003). Concepts and definitions of CSR and corporate sustainability: Between agency and communion. Journal of business ethics, 44(2-3), 95-105.
Weber, O. (2005). Sustainability benchmarking of European banks and financial service organizations. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 12(2), 73-87. doi:10.1002/csr.77
Weber, O. (2016). The sustainability performance of Chinese Banks: institutional impact. Available at SSRN 2752439.
Weber, O., & Feltmate, B. (2016). Sustainable banking: Managing the social and environmental impact of financial
institutions: University of Toronto Press. Weber, O., Fenchel, M., & Scholz, R. W. (2008). Empirical analysis of the integration of environmental risks into the credit risk management process of European banks. Business strategy and the environment, 17(3), 149-159.
Zimmer, L. (2006). Qualitative meta‐synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of advanced nursing, 53(3), 311-318
طراحی چارچوب جامع پایداری در بانکداری: رویکرد فراترکیب و مدلسازی ساختاری تفسیری
عماد نوبهار دانشجوی دکتری مدیریت تولید و عملیات، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
محمود دهقان نیری استادیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران عادل آذر استاد، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران علی رجب زاده قطری دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
تاریخ ارسال:20/09/99 تاریخ پذیرش:20/2/1400
تاریخ ارسال:01/08/99 تاریخ پذیرش:30/11/99 |
امروزه بانکها از سوی ذینفعان متنوع برای در نظر گرفتن مسائل پایداری در فعالیتهای خود تحت‌فشار قرارگرفته‌اند. از همین رو توجه به پایداری و مسئولیتهای اجتماعی در بانکداری روزبه‌روز رو به افزایش است. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش ارائه چارچوبی به‌منظور پایدارسازی بانکهای ایران میباشد. بدین منظور ابتدا با استفاده از رویکرد کیفی فراترکیب کدهای باز مربوط به پایداری در صنعت بانکداری به تعداد 268 کد از مقالات و پژوهشهای مرتبط استخراج شدند و کدهای باز به دست آمده، 59 کد بسته را تشکیل دادند سپس این کدهای بسته بر اساس شباهت در مفاهیم در 10 تم مشارکت اقتصادی، عوامل مالی، مصرف انرژی،اقدامات محیط‌زیستی، مشارکت در جامعه، توسعه منابع انسانی، ارتباط با مشتری، محصولات و خدمات، مسائل حقوق بشری و حکمرانی قرارگرفته و نهایتاً در چهار مقوله پایداری اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی و حکمرانی دستهبندی شدند. برای سطح‌بندی و تعیین رابطه بین تمها از روش مدلسازی ساختاری تفسیری استفاده شد. بر اساس نتایج، تم مسائل حقوق بشر در پایینترین سطح قرار گرفت و به‌عنوان پایه و اساس پایداری بانک اولویتبندی شد. همچنین تمهای مسائل حقوق بشر، توسعه منابع انسانی، محصولات و خدمات و ارتباط با مشتریان در ناحیه مستقل نمودار میک مک قرار گرفتند که نشاندهنده نقش کلیدی و نفوذ این عوامل بر سایر عوامل در پایدارسازی بانکها میباشد.
کلید واژه:
بانکداری پایدار، فرا ترکیب، مدلسازی ساختاری تفسیری
مقدمه
امروزه در نظر گرفتن پایداری در استراتژیهای کسبوکار به‌عنوان یکی از مسائل مهم، موردتوجه قرارگرفته است. با توسعه کسبوکار پایدار، علاوه بر توجه به عملکرد اقتصادی و مالی، عملکردهای اجتماعی و محیط زیستی نیز برای تمامی سازمانها در سراسر جهان از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار شدهاند(ون مارویجک1، 2003).کسبوکارها از سوی ذینفعان متفاوت برای پاسخگویی به مسائل پایداری و توجه به ارکان سه‌گانه پایداری2 تحت‌فشار قرار دارند(آدامز و فرست3، 2008). بانکها نیز داری ذینفعان متفاوتی از قبیل سهامداران، مشتریان، کارمندان، دولت، جامعه، سایر بانکها و سازمانهای غیردولتی میباشند که برای انجام فعالیتهای محیط زیستی و اجتماعی بانکها را تحت‌فشار قرار میدهند.تمامی سازمانها برای پاسخگویی به این فشارها، توجه به ارکان پایداری و ارائه گزارشات اجتماعی و زیست‌محیطی را مدنظر قرار دادهاند.لذا تمامی شرکتها، نهادهای مالی، سازمانهای غیردولتی و سایر کسبوکارها در قبال فرآیند توسعه پایدار مسئول‌اند(ازسلیک و ازترک4، 2014).
به‌طورکلی پایداری عبارت است از برآورده کردن نیازهای نسل امروز بدون به خطر انداختن تأمین نیازهای نسلهای آینده(بروتلند، خالد، آنجلی و العطل5، 1987). .شورای جهانی کسبوکار برای توسعه پایدار6، پایداری را تضمین زندگی باکیفیت بهتر برای همه، یعنی هم برای نسلهای امروز و هم‌نسل‌های آینده تعریف کرده است(گوئل7، 2010). از جنبه سازمانی نیز پایداری عبارت از برآورده کردن نیازهای ذینفعان مستقیم و غیرمستقیم امروز، بدون به خطر انداختن توانایی سازمان در برآورده کردن این نیازها برای ذینفعان آینده میباشد(توران، اسکالا، کامرانی و نیدی8، 2008).مقالات بسیار زیادی بر نقش پایداری کسبوکار جهت دستیابی به توسعه پایدار تأکید کردهاند(دلیک و هوکرتز9، 2002؛ سالزمن، سومرز و استجر،10 2005؛ وبر، فنچل و اسکولز11، 2008) .بانکداری نقش اساسی در گسترش توسعه پایداری به‌عنوان یکی از محرکهای رشد اقتصادی هر کشور ایفا میکند(ژاکن و بوما12، 1999). امروزه بانکها تنها فعالیتهای سنتی خود را انجام نمیدهند، بلکه تلاش میکنند تا فعالیتهای پایداری را، با یکپارچه کردن معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و حکمرانی13در استراتژی اصلی خود، اتخاذ کنند(ژاکن14، 2010). در دو دهه گذشته شاخصهای متفاوتی برای سنجش پایداری سازمانها ارائه‌شده است اما این شاخصها معمولاً کلی بوده و کمتر به‌طور خاص به پایداری در بانکداری پرداختهاند.
در این راستا ارائه گزارشات پایداری نشاندهنده حرکت سازمان به سمت توجه به توسعه پایدار میباشد. به‌طورکلی این افشائیهها به‌صورت گزارشات پایداری یا گزارشات مسئولیت اجتماعی15 شرکت منتشر میشوند(روکا و سرسی16، 2012). این گزارشات شامل اطلاعات کمی و کیفی درباره عملکرد مالی/ اقتصادی، اخلاقی/اجتماعی و محیط زیستی میباشند و معمولاً به‌صورت اختیاری توسط سازمانها ارائه میشوند(هو، چن، سو و آئو17، 2011). ارائه گزارشات پایداری در بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه چون کشور ما نیز اختیاری بوده و چندان موردتوجه سازمانها قرار نگرفته است. از طرف دیگر بانکها نیز که به‌اشتباه تصور میشود نقش کمتری در توسعه پایداری دارند چندان به ارائه این افشائیهها توجه نمیکنند.
در نظر گرفتن پایداری در استراتژی بانکها، منجر به ارزیابی عملکرد پایداری به‌منظور ایجاد آگاهی و افزایش فعالیتهای مرتبط با آن میشود(روکا و سرسی، 2012). ازاین‌رو توسعه ابزاری مناسب به‌منظور سنجش میزان پایداری بانکها ضروریت مینماید. هدف اصلی این پژوهش نیز ارائه چارچوب ارزیابی پایداری در کسبوکار بانکداری دولتی میباشد. لذا در ادامه در بخش دوم نقش بانکداری در توسعه پایداری موردبررسی قرارگرفته و در بخش سوم به بررسی پیشینه پایداری در صنعت بانکداری پرداخته میشود. در بخش چهار روششناسی پژوهش بیان میشود و بخش پنجم به تجزیهوتحلیل یافتهها و بخش ششم به جمع‌بندی و ارائه نتایج میپردازد.
1. نقش بانکها در پایداری
بانکداری نقش مهمی در اقتصاد هر کشور دارد، این نهادهای مالی به‌عنوان اصلیترین نهاد اقتصادی هر کشور، نقش قابل‌توجهی در توسعه پایداری دارند(وبر18، 2005). همچنین این کسبوکارها تأثیر فراوانی در هدایت کردن سمت‌وسوی سرمایه‌گذاری‌ها، سیاست‌گذاری‌های بینالمللی و ثبات اقتصاد کلان هر کشور دارند و ازاین‌رو میتوان گفت با توجه به اینکه این نهادهای مالی وظیفه تأمین مالی اکثر کسبوکارهای یک کشور را بر عهده‌دارند لذا بر افراد جامعه، محیطزیست، حقوق بشر و عدالت اجتماعی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذارند. ازاین‌رو توجه به پایداری در صنعت بانکداری منجر به اشاعه و ترویج آن به سایر صنایع میشود(ازسلیک و ازترک، 2014).
اثرات اجتماعی و محیط زیستی بانک به دو صورت داخلی و خارجی میباشد. اثرات داخلی بیشتر مربوط به فرآیندهای داخلی بانک بوده درحالی‌که اثرات خارجی مرتبط با محصولات و خدمات قابل‌ارائه است. اثرات محیط زیستی این کسبوکار در فعالیت داخلی در مقایسه با سایر صنایع دیگر بسیار ناچیز و محدود به مصرف انرژی، کاغذ و آب در فرآیندهای داخلی بانک است؛ اما اثرات محیط زیستی و اجتماعی خارجی که توسط محصولات و خدمات آن شکل میگیرد، قابل‌توجه است. اگرچه میتوان گفت که محصولات و خدمات بانک به‌خودی‌خود چندان باعث آلودگی محیطزیست نمیشوند، اما استفاده‌کنندگان از این محصولات و خدمات هستند که بر محیطزیست و جامعه اثر میگذارند. بنابراین سرمایهگذاریهای بانک، وامها و سایر خدمات مالی آن به‌صورت غیرمستقیم بر محیطزیست و جامعه تأثیرگذارند( ژاکن و بوما، 1999).
در ابتدا برای توجه به مسائل پایداری در بانک، بانکداری سبز19 مطرح شد. این مفهوم مربوط به انجام فعالیتهای سازگاربامحیط‌زیست در بخش بانکداری است(کومار و پرکاش20، 2018). بانکداری سبز نوعی از بانکداری است که فعالیتهای اصلی بانک را به سمت مدیریت محیطزیست سوق میدهد(هو و اسکالتنز21، 2014). همان‌طور که مشخص است مفهوم بانکداری سبز تنها بر بعد محیط زیستی پایداری توجه میکند. بوز ، خان، رشید و اسلام22(2018)بانکداری سبز را به‌کارگیری تکنولوژیهای سازگاربامحیط‌زیست در فعالیتهای داخلی و خارجی بانک جهت کاهش اثرات کربن و مدیریت محیطزیست تعریف کردهاند. مفهوم پایداری در بانکداری با مفاهیم بانکداری سبز، بانکداری اخلاقی، بانکداری اجتماعی و مسئولیت اجتماعی شرکتی(CSR)23 گره‌خورده است(کومار و پرکاش، 2018).پایداری در بانکداری با توجه به این مفاهیم این‌گونه تعریف میشود(وبر و فلت میت24، 2016): بانکداری اجتماعی25:که شامل فعالیتهای بشردوستانه و برنامههایی برای توسعه جامعه میباشد. بانکداری اخلاقی26: که مربوط به ترکیب ارزشهای کسبوکار و شیوههای اخلاقی در فرآیندهای بانکداری است. بانکداری سبز: که شامل در نظر گرفتن سیسم مدیریت محیط زیستی در بانک و جلوگیری از تأمین مالی صنایع خطرناک برای محیطزیست است. بانکداری پایدار27:یعنی در نظر گرفتن مسائل محیط زیستی، اجتماعی و حکمرانی و مدیریت اثرات اجتماعی و محیط زیستی فعالیتهای بانک برای توسعه پایدار.بانکداری پایدار به معنای در نظر گرفتن ملاحظات اخلاقی، اجتماعی و محیط زیستی در استراتژی کسبوکار و ترویج توسعه پایدار است.
گروه بانک جهانی28 (2017) اتخاذ پایداری توسط بانکها را به دو صورت امکانپذیر میداند: نخست از طریق در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی و محیط زیستی در فعالیتهای روزانه بانک به‌وسیله تعیین اهداف محیط زیستی (از قبیل کاهش اتلافات، بانکداری بدون کاغذ، تکنیکهای استفاده کارا از انرژی و غیره) و اهداف توسعه اجتماعی (از قبیل مشارکت مالی در جامعه، افزایش آگاهی مالی افراد جامعه، برنامههای مربوط به رفاه جامعه و غیره). دوم از طریق یکپارچه کردن ملاحظات اجتماعی و محیط زیستی در استراتژی اصلی بانک (از قبیل اعمال محدودیتهای مربوط به اثرات اجتماعی و محیط زیستی برای تأمین مالی طرحها، توسعه محصولات و خدمت مالی پایدار و غیره). لذا بانکها برای یکپارچه کردن پایداری در استراتژی کسبوکار خود نیازمند سیستم مدیریت ریسک محیطزیست و اتخاذ سیاستهای اجتماعی مناسب میباشند(مایمبو و زادک29، 2017).
امروزه بانکها تلاش میکنند تا فعالیتهای پایدار بانکداری را بیش از گذشته در فرآیندهای خود لحاظ کنند و ابعاد اجتماعی و محیطزیست را در استراتژی کسبوکار خود در نظر بگیرند(وبر، 2016). محصولات و خدمات پایدار نوآورانه از قبیل تأمین مالی پایدار، سرمایهگذاری برای مقابله با تغییرات اقلیمی، وام مسکن سبز، وامهای محیط زیستی و اوراق قرضه سبز که توسط بانکها ارائه میشوند نشاندهنده آن است که این نهادهای مالی به چالشهای محیط زیستی بیش‌ازپیش توجه میکنند. از سوی دیگر بانکها ملاحظات توسعه اجتماعی از قبیل مشارکت در طرحهای مربوط به توسعه جامعه، بانکداری بدون شعبه و تأمین مالی طرحهای کوچک در جامعه را در فعالیتهای خود مدنظر قرار دادهاند(لنر30، 2016). توسعه محصولات و خدمات پایدار اهمیت استراتژیک و تجاری بسیاری دارد. مزایای فراوانی برای در نظر گرفتن بانکداری پایدار در استراتژی کسب کار وجود دارد که از مهم‌ترین آنها میتوان به افزایش شهرت، ایجاد مزایای رقابتی پایدار و افزایش اعتماد ذینفعان اشاره کرد(گوین و لیب من31، 2016). سیستم مدیریت محیطزیست، سیاستهای محیط زیستی، ایزو 26000و فعالیتهای توسعه اجتماعی بانک(از قبیل برنامه توسعه جامعه، سلامت، آموزش و غیره) از طریق گزارشات پایداری افشا میشوند. این گزارشات برای ترویج بانکداری پایدار یک عامل مهم میباشند. در دهههای گذشته از استانداردهای متفاوتی برای این گزارشات استفاده‌شده است. علیرغم ماهیت داوطلبانه این گزارش، ارائه آن نشاندهنده مسئولیت سازمان در قبال عملکرد غیرمالی است(کومار و پراکش، 2018). از سوی دیگر برخی کشورها نیز قوانین خاصی برای کسبوکار بانکداری پایدار در نظر گرفتهاند. برای مثال در سال 2007 در چین خطی مشی اعتبار دهی سبز برای بانکها در نظر گرفته شد،در بنگلادش در سال 2011 خط‌مشی مدیریت ریسک محیط زیستی ارائه شد، کشور برزیل در سال 2012 سیاستهای اجتماعی و محیط زیستی را اتخاذ کرد و کشور کلمبیا نیز در سال 2012 پروتکل سبز را برای بانکداری پایدار ارائه داد(اویگونله و وبر32، 2015).
به‌طورکلی میتوان گفت بانکداری نقش بسیار مهمی در توسعه پایداری و هدایت صنعت یک کشور به سمت پایداری دارند. ازاین‌رو ضروری است تا بانکها در استراتژیهای خود مسائل پایداری را همواره در نظر گرفته، تلاش کنند تا از اثرات مخرب محیط زیستی پیشگیری کنند و برای افزایش سطح رفاه در جامعه همکاری خود را افزایش دهند و به‌صورت کاملاً شفاف با ذینفعان خود رابطه داشته باشند. همچنین بانکها میبایست آگاهی درباره مسائل محیط‌زیستی را افزایش داده و در طرحهایی سرمایهگذاری کنند که حداقل تأثیر بر شرایط اقلیمی را داشته باشند.
2. پیشینه پژوهش
در زمینه بررسی پایداری در بانکداری مطالعات متعددی صورت گرفته است و برای تجزیهوتحلیل گزارشات پایداری این پژوهشها از تکنیک تحلیل محتوا استفاده‌شده است(عبدالله و حسین33، 2016؛ کومار و پراکش، 2018؛ نوبانی و الیلی34، 2016؛ رات، چیخروهو و خراط35، 2017؛ سبحانی، عمران و زین الدین36، 2012؛ اولا و رحمان37، 2015) اما به‌منظور ارائه مدل و چارچوب جامع برای پایدارسازی بانکداری، تنها مطالعاتی محدود در خارج از ایران انجام‌شده، که در ادامه بدان پرداخته‌شده است.
ژاکن (2010) یک چارچوب برای بانکداری پایدار و ارزیابی پایداری بانکها برای 34 بانک بینالمللی ارائه داد. این چارچوب توسط اماکانیان38 (2005) در بخش مالی انگلیس و پاپاسترگلو و بلاناس39 (2011) در بخش مالی یونان نیز مورداستفاده قرار گرفت. این مدل تنها در کشورهای توسعه‌یافته مورداستفاده قرار گرفت و در آن بر بعد اجتماعی پایداری کمتر توجه شده است، درحالی‌که در حوزه پایداری بعد اجتماعی نیز مانند سایر ابعاد دارای اهمیت فراوانی است. اسکالتنز40 (2009) نیز یک چارچوب برای ارزیابی مسئولیتهای اجتماعی در بانکها ارائه داد و بر اساس آن 30 بانک را مورد ارزیابی قرارداد. در این چارچوب نیز شاخصهای مربوط به کشورهای درحال‌توسعه چندان موردتوجه قرا نگرفته است.
ربای، عزیز و سیدان41 (2012) مقالهای را با عنوان " ارزیابی عملکرد پایداری بانکها با استفاده از مدل مطلوبیت چند معیاره: موردمطالعه بانکهای فرانسه" ارائه دادند. آنها در این پژوهش یک چارچوب بر اساس رویکرد مطلوبیت چند معیاره تعیین کردند و پایداری بانکها را از دید ذینفعان متفاوت موردبررسی قراردادند و این مدل را در 5 بانک فرانسه اجرا کردند. اوزسلیک و اوزترک (2014) به بررسی عملکرد پایداری بانکها در ترکیه با استفاده از تجزیهوتحلیل رابطه خاکستری پرداختند. در این مقاله عملکرد بانکها بر اساس 3 معیار مالی، ۲ معیار اجتماعی و 4 معیار محیط زیستی موردبررسی قرار گرفت و رتبه‌بندی بانکها حاصل شد.
رات، چیخروهو و خراط (2017) نیز یک مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه برای ارزیابی پایداری در بانکها در هند ارائه دادند. بر اساس این مدل 6 بانک هند، بر اساس چهار شاخص اصلی پایداری مالی، مدیریت ارتباط با مشتری، فرآیند داخلی کسبوکار و سیسم مدیریت محیطزیست ارزیابی شدند و نتایج نشان داد که بانکهای هند در شاخص سیستم مدیریت محیطزیست نسبت به سه شاخص دیگر امتیازات کمتری کسب کردند. آرس، تازکان و فورتونا42 (2018) یک مدل ارزیابی عملکرد پایداری چندبعدی برای بانکهای ترکیه ارائه دادند. در این مقاله، پس از استخراج معیارها از ادبیات پژوهش، از روش تحلیل محتوا جهت تجزیهوتحلیل معیارهای پایداری 12 بانک ترکیه در سالهای 2012 تا 2014 استفاده شد. نتیجه بیانگر آن بود که بهبود عملکرد در تمامی ابعاد پایداری به‌طور متوازن از اهمیت بیشتری نسبت به توسعه چند بعد محدود میباشد. در این تحقیق روش ساختار مندی برای به دست آوردن شاخصهای پایداری در بانکداری مدنظر نبود و تنها از سه پژوهش موجود در پیشینه برای احصا این شاخصها استفاده‌شده است.
در داخل کشور پژوهشهای محدودی به موضوعات مرتبط با پایداری در بانکداری پرداختهاند. در این راستا برخی از مقالات تنها به بررسی مسئولیت اجتماعی پرداختهاند که در ادامه اشاره میشود. خیری و نوتاش (1395) یک الگوی راهبردی مسئولیت اجتماعی با استفاده از مدل تعالی سازمانی برای بانک کشاورزی ارائه دادند. پیرایش و مختاری (1394) به بررسی مسئولیت اجتماعی در بانکهای خصوصی زنجان و تعیین جایگاه بانک مهر اقتصاد پرداختند. برای این ارزیابی با استفاده از پرسشنامه، بانکها ازنظر مسئولیت اجتماعی سازمانی (ایزو 26000) که شامل شش بعد محیطزیست، حقوق آحاد جامعه، کار و منابع انسانی، اقدامات منصفانه، توسعه اجتماعی و تعامل با جامعه بود، مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بانک مهر اقتصاد در بین سایر بانکها توجه چندانی به مسئولیتهای اجتماعی ندارد. در این رابطه دیانتی، منطقی و اصفهانی (1395) به بررسی تأثیر نوع بانک (خصوصی یا دولتی) برگزارشگری مسئولیتهای اجتماعی پرداختند و نتایج این پژوهش بیانگر آن بود که بانکهای خصوص نسبت به بانکهای دولتی گزارشات بیشتری ارائه دادهاند و اهمیت بیشتری به فعالیتهای مسئولیت اجتماعی میدهند.عالیوندی ودارانی(1393) تأثیر تئوری مشروطیت را بر بروی مسئولیت اجتماعی بانکها موردبررسی قرارداد. وی با تحلیل محتوای گزارشات پایداری بانکهای ایران به این نتیجه رسید که تعداد دستگاههای خودپرداز بانک و پذیرش بانک در بورس برگزارش مسئولیتهای اجتماعی بانک تأثیرگذار است. سیچانی و برازش (1396) به تحلیل نسبی گزارش پایداری بانک پاسارگاد پرداختند و نتیجه این مقاله نشان داد که بانک مذکور در حوزه تلاش جهت تحقق توسعه پایدار از طریق انتشار گزارش مسئولیتهای اجتماعی نسبت به دیگر سازمانهای مشابه خود پیشرو بوده و گام‌های جدی در این راستا برداشته است. تفتی، حسینی و امامی (2012) نیز به ارزیابی پایداری بانک سرمایه ایران بر اساس ارزشهای اسلامی پرداختند و امتیاز 3.77 از 5 را بدان نسبت دادند.
همان‌طور که مشخص است، فعالیتهای بانکداری پایدار وابسته به منطقه، سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی، اولویتهای مشتریان و فضای قانونی در کشور میباشد(برنامه زیست محیطی سازمان ملل43، 2016). لذا هر کشور نیازمند چارچوب و الگوی منحصر بفردبرای کسبوکار بانکداری پایدار میباشد. همچنین مدلهای پایداری مطرح‌شده در مطالعات بالا، از فقدان یک مطالعه سیستماتیک جهت احصا شاخصها و عدم وجود ساختاری منسجم رنج می‌برند. ازاین‌رو هدف اصلی این پژوهش ارائه چارچوبی برای پایدارسازی بانکهای دولتی است که در آن روابط علی و ساختاری در بین شاخصهای عملکرد توسعه‌یافته باشند.
3. روششناسی
3 .1. روش پژوهش
این پژوهش ازنظر هدف کاربردی بوده و از رویکردهای کیفی و پژوهش در عملیات نرم برای دستیابی به مدل استفاده کرده است. در ابتدا با استفاده از رویکرد کیفی فراترکیب44 تمامی مقالات و پژوهشهای در دسترس مربوط به ارائه مدل و چارچوب پایداری در بانکداری مورد تجزیهوتحلیل عمیق قرارگرفته و کدها، تمها و مقولههای مربوط به پایداری در صنعت بانکداری استخراج شدند. در ادامه با استفاده از روش مدلسازی ساختاری تفسیری)45 (ISM به بررسی تمهای به‌دست‌آمده در مرحله قبل پرداخته شد و سطح‌بندی آنها شکل گرفت. با استفاده از این روش بانفوذترین و متأثرترین تمها تعیین شدند و بر اساس آن پیشنهادات جهت توسعه پایداری در بانکهای ایران ارائه شد.
3. 2. روش فراترکیب
به‌طورکلی، فرا ترکیب نوعی مطالعه کیفی است که اطلاعات و یافته‌های استخراج‌شده از مطالعات کیفی دیگر با موضوع مرتبط و مشابه را بررسی میکند. درنتیجه، نمونه موردنظر برای فرا ترکیب، از مطالعات کیفی منتخب و بر اساس ارتباط آنها با سؤال پژوهش ساخته میشود. فراترکیب، مرور یکپارچه ادبیات کیفی موضوع موردنظر نیست. همچنین، تجزیهوتحلیل داده ثانویه و داده اصلی از مطالعات منتخب نیز نیست. بلکه، تحلیل یافته‌های این مطالعات میباشد، به عبارتی، فرا ترکیب، ترکیب تفسیر نتایج دادههای اصلی مطالعات منتخب میباشد(زیمر46، 2006). سندلوسکی و باروسو 47(۲۰06) مطرح می‌سازد که فراترکیب فرایند جستجو، ارزیابی، ترکیب و تفسیر پژوهشهای کمی و کیفی در یک حوزه خاص میباشد.
برای اجرای رویکرد فراترکیب، الگوهای متفاوتی وجود دارد، مانند الگوی سه مرحلهای نوبلت و هیر48، الگوی شش مرحلهای والش و دان49 و الگوی هفت مرحلهای سندلوسکی و باروسو. در این پژوهش از الگوی هفت مرحلهای سندلوسکی و باروسو استفاده‌شده است چراکه به اعتقاد چنل50 این الگو یکی از برجسته‌ترین گزینهها در زمینه اجرای فراترکیب میباشد. وی بیان میکند روش سندلوسکی و باروسو به محققان تصویری روشن و دقیق از چگونگی انجام فراترکیب ارائه میدهد و به‌طور موفقیت‌آمیزی فرآیند یافتن، انتخاب، ارزیابی و ترکیب نتایج پژوهشهای اولیه را ارائه نموده است(چنل، 2012) . از سوی دیگر این الگو در پژوهشهای کیفی نسبت به سایر الگوها بیشتر مورداستفاده قرارگرفته است. این الگو دارای 7 مرحله به شرح زیر میباشد(سندلوسکی و باروسو، 2006) :
ü مرحله اول- تنظیم سؤال پژوهش
ü مرحله دوم-بررسی متون به‌صورت نظام‌مند
ü مرحله سوم-جستجو و انتخاب مقالات مناسب
ü مرحله چهارم-استخراج نتایج
ü مرحله پنجم-تجزیه و تحلیل و تلفیق یافته‌های
ü مرحله ششم-حفظ کنترل کیفیت
ü مرحله هفتم-ارائه یافتهها
3. 3. مدلسازی ساختاری تفسیری
مدلسازی ساختاري تفسیری(ISM) يك روش پژوهش در عملیات نرم جهت شناسايي روابط بین عناصر ويژه است كه يك مسئله یا یک موضوع را تعريف ميكند. برای هر مسئله پيچيده تحت بررسي، شماري از عوامل ممكن است به يك مسئله يا موضوع مرتبط باشد بااین‌حال، ارتباطات مستقيم و غيرمستقيم بين این عوامل شرايط را به‌مراتب درست‌تر از عوامل فردي توصيف ميكند. بنابراين، ISM بينشها را به سمت ادراك تجمعی از اين ارتباطات توسعه ميدهد. به‌عبارت‌دیگر مدلسازی تفسيري ساختاري يك فرايند متعامل است که در آن مجموعهاي از عناصر مختلف و مرتبط با همديگر در يك مدل سيستماتیک جامع ساختاردهي ميشوند. براي اجراي تكنيك ISM، به دست آوردن روابط دروني و اولویتهاي عناصر در يك سيستم، باید مراحل زير طي شود(آذر، تیزرو، مقبل و انوری رستمی، 1390):
ü مرحله اول- شناسایی متغیرهای مرتبط با مسئله
ü مرحله دوم- تشکیل ماتریس ساختاری روابط درونی متغیرها (SSIM51)
ü مرحله سوم-تشكيل ماتريس دستيابي اوليه)52(RM
ü مرحله چهارم-سازگاركردن ماتریس دستیابی
ü مرحله پنجم-تعيين سطح و اولويت متغيرها و ترسیم مدل
ü مرحله ششم-تجزیه و تحلیل قدرت نفوذ و میزان وابستگی(MICMAC53)
3. 4. جمعآوری دادهها و نمونهگیری
در این پژوهش جمعآوری دادهها در ابتدا، با توجه به رویکرد فرا ترکیب، بامطالعه مقالات و پژوهشهای مربوط به پایداری در صنعت بانکداری صورت گرفت و روش تحلیل اسنادی برای تحلیل دادههای ثانویه استفاده شد. در ادامه برای جمعآوری اطلاعات مربوط به روش ISM از پرسشنامه مربوطه استفاده شد که این پرسشنامه توسط 15 نفر از خبرگان بانکی تکمیل شد. روایی این پرسشنامه توسط این خبرگان تأیید شد و برای پایایی پرسشنامهISMاز روش آزمون مجدد استفاده‌شده است و جهت سنجش پایایی پرسشنامه مزبور دومرتبه به 3 تن از خبرگان و متخصصین که امکان دسترسی دوباره امکانپذیربود ارسال شد و درنهایت مجموع همبستگی پاسخهای اعلام‌شده برای هر دو مرحله از طرف خبرگان0.810 و این بیانگر پایایی قابل‌قبول پرسشنامه میباشد. از سوی دیگر برای انتخاب تعداد نمونه مقالات روش فراترکیب نیز سازوکار مشخصی وجود دارد که در بخش نتایج روش فرا ترکیب موردبحث قرارگرفته‌اند.
4. نتایج
4 . 1. تجزیهوتحلیل فراترکیب
اولین و مهم‌ترین بخش این پژوهش مربوط به اجرای رویکرد فراترکیب است. سؤال اصلی فرا ترکیب در این پژوهش "عوامل اصلی در بانکداری پایدار کدم‌اند؟" میباشد. برای پاسخگویی به این سؤال مقالات و پژوهشهای دست‌یافتنی مرتبط با پایداری بانکها از سال 1990 تا 2019 مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند و از روش تحلیل اسنادی برای بررسی و تجزیهوتحلیل مقالات استفاده‌شده است. در مرحله دوم برای جستجوی پژوهشها از کلیدواژه‌های بانکداری پایدار، پایداری در بانک، بانکداری سبز و مسئولیت اجتماعی شرکتی در پایگاه‌های جستجوی متعدد اجرا و درمجموع 148 مقاله به دست آمد.
در مرحله سوم این مقالات ازنظر عنوان، چکیده، روش و محتوا موردبررسی قرار گرفتند و پژوهشهای متناسب باهدف که تعیین عوامل پایداری در کسبوکار بانکداری میباشد، انتخاب شدند. تعداد مقالات نهایی که مورد تجزیهوتحلیل کامل قرار گرفتند 38 عدد بودند. خلاصه این فرآیند به‌صورت نمودار 1 ارائه‌شده است.
نمودار(1) خلاصهای از چگونگی انتخاب مقالات
در ادامه بررسی کیفیت روششناختی مطالعات بر اساس برنامه مهارتهای ارزیابی54 (CASP) برای هر مقاله بر اساس ده معیار ذکرشده امتیازی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بر اساس امتیازات اخذشده توسط 38 مقاله منتخب، حداقل امتیاز 32 و حداکثر امتیاز داده‌شده 48 بوده است که نشاندهنده امتیاز مقالات در طیف خیلی خوب و عالی است، پس 38 مقاله موردبررسی کامل قرار گرفتند.
در مرحله چهار ابتدا کدهای باز مربوط به عوامل مؤثر در پایداری صنعت بانکداری از مقالات استخراج شد، کدهای باز مفاهیمی اولیهای هستند که از مقالات استخراج شدند، تعداد کدهای باز اولیه 268 کد بود. در ادامه برای تقلیل تعداد کدها و دسته بندی آنها این کدها در 59 کد بسته تقسیم بندی شدند.
در مرحله پنجم کدهایی بستهای که ازنظر مفهوم دارای مشابهتهایی بودند در یک تم قرار گرفتند کدهای بسته بر اساس تفاسیر و استنتاجات محقق در مقالات مطالعه شده و همچنین نظرات خبرگان بانکی، در 10 تم دستهبندی شدندکه عبارت‌اند از مشارکت اقتصادی،عوامل مالی، مصرف انرژی، اقدامان محیط‌زیستی، مشارکت در جامعه،توسعه منابع انسانی،مسائل حقوق بشری، ارتباط با مشتریان، محصولات و خدمات و حکمرانی. با توجه به مفاهیم پایداری و اشتراکات تمها، یک سطح بالاتر نیز به‌عنوان سطح مقولهها در نظر گرفته شد و این 10 تم در 4 مقوله کلی قرار گرفتند. این مقولهها عبارتنداز: پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری محیط زیستی و پایداری حکمرانی. تنها مقولهای که دارای یک تم است، مقوله حکمرانی است، با توجه به اینکه این تم ازنظر مفهومی در سایر مقولهها جای نمیگرفت و دارای اهمیت نیز میباشد، تصمیم بر آن شد که این مقوله با یک تم ارائه شود. در جدل 1 خلاصهای از این طبقه‌بندی آمده است:
جدول (1)خلاصه مقولهها، تمها و کدهای بسته و باز بدست آمده از فراترکیب
مقوله | تم | تعداد کدهای بسته | تعداد کدهای باز | مقوله | تم | تعداد کدهای بسته | تعداد کدهای باز |
پایداری اقتصادی | مشارکت اقتصادی | 2 | 4 | پایداری اجتماعی | مشارکت در جامعه | 7 | 57 |
عوامل مالی | 4 | 8 | توسعه منابع انسانی | 11 | 45 | ||
پایداری محیط‌زیستی | مصرف انرژی | 3 | 12 | مسائل حقوق بشری | 2 | 11 | |
اقدامات محیط‌زیستی | 11 | 53 | محصولات و خدمات | 5 | 23 | ||
|
|
|
| ارتباط با مشتریان | 4 | 20 | |
|
|
|
| پایداری حکمرانی | حکمرانی | 9 | 35 |
در ادامه (با توجه به زیاد بودن تعداد کدهای باز )به بررسی کدهای بسته مربوط به تمها و مقولهها پرداخته میشود.
4 . 1 . 1. مقوله پایداری اقتصادی
عملکرد اقتصادی بانک، یکی از مهم‌ترین شاخصها در تعیین پایداری است. هدف از پایداری اقتصادی بررسی پیامدهای اقتصادی فعالیتهای بانک و تأثیر آنها بر طیف وسیعی از ذینفعان میباشد. این مقوله دارای دو تم مالی و اقتصادی است. منظور از تم مشارکت اقتصادی میزان مشارکت و اثرگذاری بانک در طرحها و پروژههای ملی و حتی بینالمللی است که این تم دارای 2 کد باز به‌صورت جدول 2 است (منظور از فراوانی در جدولها تعداد مقالاتی است که به این کد اشاره‌کرده‌اند):
جدول (2) خلاصه کدهای تم مشارکت اقتصادی
ردیف | کد بسته | فراوانی | تعداد کدهای باز |
1 | مشارکت درطرحهای اقتصادی کشور | 7 | 3 |
2 | مشارکت در کسب و کارهای بین المللی | 5 | 1 |
تم دوم مقوله پایداری اقتصادی، تم مالی است. با توجه به اینکه در این پژوهش هدف ارائه مدل و چارچوب جامع برای پایداری بانکهاست تلاش شد تا کدهای مالی موجود در مقالات نیز استخراج شوند. هرچند که تعداد زیادی از مقالات، معیارهای مالی را در نظر نگرفته بودند. 4 کد بسته تشکیل‌دهنده این تم هستند که در جدول 3 ارائه‌شده‌اند
جدول (3) خلاصه کدهای تم عوامل مالی
ردیف | کد بسته | فراوانی | تعداد کدهای باز |
1 | سوددهی بانک | 4 | 4 |
2 | کمک به ظرفیتهای توسعه ملی | 3 | 1 |
3 | مجموع منابع مالی | 3 | 1 |
4 | گزارش هزینههای پایداری | 4 | 2 |
4 . 1 . 2. مقوله پایداری محیط زیستی
منظور از پایداری محیط زیستی تأثیرات بانک بر سیستمهای طبیعی زنده و غیرزنده است از قبیل اکوسیستم، زمین، هوا و آب. مسائل پایداری محیط زیستی مربوط به عملکرد بانک در مصرف ورودیها (از قبیل مواد، انرژی، آب و غیره) و تولید خروجیها (از قبل انتشار گازها، پسماند، فاضلاب و غیره) است. همچنین این مقوله مربوط به مسائل مرتبط به تنوع زیستی، سازگاری با محیطزیست و تأثیرات محیط‌زیستی محصولات و خدمات میباشد. این مقوله تحت عنوان دو تم ارائه داده‌شده است. تم مصرف انرژی که اشاره به مسائل رعایت مصرف انرژی در فرآیندهای داخلی و خارجی بانک دارد و از 3 کد بسته تشکیل‌شده است در جدول 4 ارائه‌شده‌اند.
جدول (4) خلاصه کدهای تم مصرف انرژی
ردیف | کدهای بسته | فراوانی | تعداد کدهای باز |
1 | سیاست گذاری برای کاهش مصرف انرژی | 10 | 3 |
2 | کاهش مصرف انرژی در فرآیندهای بانک و بیان هزینههای مربوطه | 17 | 6 |
3 | ارائه تسهیلات با هدف کاهش مصرف انرژی | 13 | 3 |
تم دوم مربوط به اقدامات محیط‌زیستی و تأثیرگذاری فعالیتهای بانک بر شرایط زیست‌محیطی میباشد. این تم دارای 11 کدبسته به شرح جدول 5 است
جدول (5) خلاصه کدهای تم اقدامات محیط زیستی
ردیف | کدبسته | فراوانی | تعدادکدهای باز |
1 | سیاست گذاری درباره مسائل محیط زیستی | 24 | 3 |
2 | رعایت مسائل محیط زیستی در پرداخت تسهیلات و مشارکت در طرحهای مربوط به بهبود محیط زیست | 11 | 17 |
3 | توجه به مسائل محیط زیستی در فرآیندهای داخلی بانک | 15 | 12 |
4 | تخصیص ردیف بودجه مشخص برای اقدامات سبز | 9 | 1 |
5 | اجرای برنامههای مربوط به بهبود محیط زیست | 10 | 6 |
6 | در نظر گرفتن مدیریت کیفیت و تطابق با مقررات محیط زیستی | 18 | 3 |
7 | دریافت جوایز محیط زیستی | 6 | 2 |
8 | ترویج آگاهی درباره مسائل محیط زیستی | 5 | 5 |
9 | کاهش اثرات محیط زیستی محصولات و خدمات | 7 | 2 |
10 | شفافیت و ارائه گزارشات محیط زیستی | 8 | 2 |
11 | افزایش شهرت بانک درباره مسائل محیط زیستی | 4 | 1 |
4 . 1 .3. مقوله پایداری اجتماعی
بعد اجتماعی پایداری مربوط به اثرات کسبوکار بانک بر روی سیستمهای اجتماعی است که بانک در آنها فعالیت میکند و نشاندهنده تأثیراتی است که فعالیتها، خدمات و محصولات این کسبوکار بر جامعه میگذارد. این مقوله دارای 5 تم مشارکت در جامعه، منابع انسانی، حقوق بشر، محصولات و خدمات و ارتباط با مشتریان میباشد. تم مشارکت در جامعه نشاندهنده تأثیرات فعالیتهای بانک بر پایداری جامعه و سطح رفاه در آن میباشد و این تم دارای7 کدبسته میباشد که به‌صورت جدول 6 است.
جدول (6) خلاصه کدهای تم مشارکت در جامعه
ردیف | کدبسته | فراوانی | تعداد کدهای باز |
1 | حمایت از آموزش و تحصیلات و فرهنگ | 16 | 16 |
2 | حمایت از افراد کم درآمد و آسیب دیده | 8 | 8 |
3 | حمایت از زنان و کودکان | 12 | 5 |
4 | حمایت از طرحهای توسعه روستایی | 7 | 5 |
5 | حمایت از بهداشت و سلامت جامعه | 10 | 3 |
6 | مشارکت در فعالیتها و سرمایه گذاریها با هدف مسئولیت اجتماعی | 14 | 18 |
7 | ایجاد شغل برای افراد جامعه | 9 | 2 |
تم دوم مقوله اجتماعی مربوط به توسعه منابع انسانی است و بیان‌کننده توجه به سیاستهای مربوط به منابع انسانی در بانک میباشد. این تم نیز از 11کد بسته تشکیل‌شده است. خلاصه این کدها در جدول 7 آمده است.
جدول (7)خلاصه کدهای تم توسعه منابع انسانی
ردیف | کدبسته | فراوانی | تعداد کدهای باز |
1 | استخدام افراد خاص | 7 | 3 |
2 | توسعه و آموزش منابع انسانی | 12 | 10 |
3 | توجه به حقوق و مزایای کارمندان | 17 | 7 |
4 | تأمین امکانات رفاهی کارمندان | 6 | 4 |
5 | شفافیت در ارائه اطلاعات مربوط به کارمندان و مشاغل و آسیبهای شغلی | 8 | 7 |
6 | توجه در بکارگیری زنان در مشاغل | 8 | 2 |
7 | توجه کارمندان به مسائل CSR | 4 | 2 |
8 | تاکید بر مسائل اخلاقی کارمندان | 10 | 1 |
9 | افزایش رضایت کارمندان و مشارکت آنها در تصمیم گیری | 6 | 5 |
10 | ارزیابی عملکرد کارمندان برای مبنایCSR | 5 | 2 |
11 | ارتباط با اتحادیه های مربوط به کارمندان | 5 | 1 |
تم بعدی در مقوله پایداری اجتماعی، تم مسائل حقوق بشری است. این تم نشاندهنده رعایت حقوق کارمندان، مشتریان و سایر ذینفعان و در نظر گرفتن عدالت در رویههای بانک میباشد. تم حقوق بشر دارای 2 کدبسته به‌صورت جدول 8 است.
جدول (8) خلاصه کدهای تم مسائل حقوق بشری
ردیف | کدبسته | فراوانی | تعداد کدهای باز |
1 | فراهم کردن فضای کار ایمن و در نظر گرفتن بیمه درمانی کارمندان | 24 | 4 |
2 | درنظر گرفتن سیاستهای حقوق بشری مثل آزادی فردی، حقوق زنان کودکان کار و غیره | 17 | 7 |
تم چهارم در این مقوله، تم محصولات و خدمات است که بیان‌کننده میزان پایداری محصولات و خدماتی است که توسط بانک ارائه میشود و بیشتر مربوط به فعالیتهای بانکداری سبز میباشد. این تم نیز دارای 5 کدبسته به شرح جدول 9 میباشد:
جدول (9) خلاصه کدهای تم محصولات و خدمات
ردیف | کدبسته | فراوانی | تعدادکدهای باز |
1 | توجه به کیفیت و تنوع خدمات و محصولات | 12 | 4 |
2 | توجه به بانکداری الکترونیک و ارائه خدمات با تکنولوژیهای پاک | 7 | 4 |
3 | ارائه اطلاعات مربوط به خدمات و محصولات | 9 | 4 |
4 | ارائه تسهیلات و خدمات سبز | 8 | 7 |
5 | افزایش امنیت محصولات و خدمات | 5 | 4 |
تم آخر مقوله پایداری اجتماعی، ارتباط با مشتریان است که این تم بیان‌کننده سیاستهای بانک در راستای برقراری و حفظ ارتباط با مشتریان میباشد. این تم نیز دارای 4 کدبسته به شرح جدول 10 است.
جدول (10) خلاصه کدهای تم ارتباط با مشتریان
ردیف | کدبسته | فراوانی | تعدادکدهای باز |
1 | افزایش رضایت و توجه به علایق مشتریان | 13 | 7 |
2 | توانمندسازی مشتریان برای فعالیتهای CSR و سبز | 4 | 4 |
3 | اطلاع رسانی خدمات متناسب با مشتریان | 8 | 3 |
4 | ارتباطات بلندمدت با مشتریان برای حفظ و جذب آنها | 7 | 6 |
4 . 1 .4 . مقوله پایداری حکمرانی
مقوله آخر، مقوله پایداری حکمرانی است که با توجه به ماهیت آن و نبودن اشتراک مفهومی با سایر مقولهها و اهمیت آن، این مقوله تنها دارای تم حکمرانی است و منظور از پایداری در حکمرانی وجود شفافیت در بانک، رابطه مناسب با ذینفعان و پاسخگویی بالا میباشد. این تم دارای 10کدبسته به‌صورت جدول 11 میباشد:
جدول (11) خلاصه کدهای تم حکمرانی
ردیف | کدبسته | فراونی | تعداد کدهای باز |
1 | شفافیت اطلاعات و ارزشهای بانک و ارائه گزارشات CSR | 12 | 10 |
2 | توجه به پایداری وCSRدر اهداف، استراتژیها و تعهد مدیران | 8 | 9 |
3 | تعامل با ذینفعان و سهامداران و سایر بانکها | 10 | 4 |
4 | استفاده از استاندارهای جهانی مربوط به پایداری | 4 | 2 |
5 | اهدای جوایز حکمرانی به بانک | 5 | 1 |
6 | بازسازی فرهنگ و اعتبار بانک (فرهنگ پایداری) و توجه به برند سازمانی | 7 | 2 |
7 | مبارزه با رشوه و فساد | 3 | 2 |
8 | رهبری الهام بخش | 3 | 1 |
9 | ترکیب اعضای هیئت مدیره | 8 | 3 |
10 | گزارش ساختار سرمایه | 4 | 1 |
با در نظر گرفتن مرحله ششم و برای افزایش روایی و اعتبار تمها از تعدادی از خبرگان نظام بانکی درخواست شد تا بر یافته‌های به‌دست‌آمده یادداشت بگذارند و انتقادات خود را وارد کنند. همچنین فرآیند کدگذاری تمها برای تمامی تمها، دوباره توسط محققان انجام شد و نتایج مرتبه اول به دست آمدند. به‌منظور تضمین اینکه نتایج یافتهها خصوصاً بعد از تحلیل تم قابل‌اطمینان بوده و از پایایی لازم برخوردار باشند از تکنیک ممیزی توسط یک داور استفاده شد که در این تکنیک محقق با روشن کردن چگونگی جمعآوری دادهها، چگونگی مشتق شدن تمها و مقولهها و نیز چگونگی اخذ تصمیم در طول پژوهش برای ممیز و تأیید آن توسط داور، قابلیت اطمینان نتایج پژوهش را افزایش میدهد. بدین ترتیب ممیزی توسط دو تن از خبرگان بانکی انجام گرفت. همچنین در این پژوهش، محقق برای کنترل مفاهیم استخراجی خود از مقایسات نظرات خود با یک خبره دیگر نیز استفاده نموده است و در خصوص 10 تم استخراجی با یکی از خبرگان این ارزیابی صورت گرفت و نتایج حاصله از طریق شاخص کاپای کوهن55 ارزیابی شد و 0.829 k= به دست آمد و نشان از معتبر بودن شاخص توافق بین دو کدگذار است. زیرا این شاخص مقداری بین 1+ تا 1- را میگیرد و هرچه به یک نزدیکتر باشد، وجود توافق بیشتر است. شاخص کاپا به صورت رابطه (۱) محاسبه میشود.
که در این رابطه
نشاندهنده نسبت واحدهایی است که درباره آنها توافق وجود دارد و 
نیز نسبت واحدهایی است که احتمال میرود توافق تصادفی درباره آنها باشد.
با توجه به مرحله روش سندلوسکی و باروسو نمودار 2 به عنوان شکل مفهومی حاصل از رویکرد فراترکیب است. این نمودار در سطح تمها و مقولهها میباشد.
نمودار (2)مدل مفهومی حاصل از فراترکیب در سطح تمها و مقولهها
4. 2. نتایج مدلسازی ساختاری تفسیری
در ادامه با استفاده از تمهای استخراج‌شده و خروجی رویکرد فراترکیب، جهت سطح‌بندی و برقراری ارتباط بین تمها از روش ISM استفاده‌شده است. در ابتدا برای این کار پرسشنامه به‌صورت یک جدول 10*10(به تعداد تمها) طراحی شد و توسط 15 نفر از خبرگان بانکی تکمیل شد تا میزان اثرگذاری و ارتباطات بین تمها بر اساس نمادهای مربوطه حاصل شود. سپس برای سازگار کردن ماتریس اولیه و دستیابی به ماتریس دستیابی نهایی از قانون به توان n رساندن (تا دستیابی به ماتریس سازگار) استفاده شد که درنتیجه جدول 12 به دست آمد.
جدول (12) ماتریس دستیابی نهایی (اعداد 1*در ماتریس اولیه وجود نداشتند)
نفوذ | ۱۰ | ۹ | ۸ | ۷ | ۶ | ۵ | ۴ | ۳ | ۲ | ۱ | تم | ردیف |
۳ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۱ | ۰ | ۰ | ۱ | ۱ | مشارکت اقتصادی | ۱ |
۳ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۱* | ۰ | ۰ | ۱ | ۱ | عوامل مالی | ۲ |
۵ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | 1* | ۱ | ۱ | ۱ | 1* | مصرف انرژی | 3 |
۵ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | 1* | ۱ | ۱ | ۱ | 1* | اقدامات محیط‌زیستی | 4 |
۳ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۱ | ۰ | ۰ | ۱ | ۱ | مشارکت در جامعه | ۵ |
۷ | ۰ | ۱ | ۰ | ۰ | ۱ | 1* | ۱ | ۱ | ۱ | 1* | توسعه منابع انسانی | ۶ |
۸ | ۰ | ۱ | ۰ | ۱ | ۱ | ۱ | 1* | 1* | 1* | 1* | مسائل حقوق بشری | ۷ |
۷ | ۰ | ۱ | ۱ | ۰ | ۰ | ۱ | ۱ | ۱ | ۱ | 1* | خدمات و محصولات | ۸ |
۶ | 0 | ۱ | ۰ | ۰ | ۰ | ۱ | ۱ | ۱ | ۱ | 1* | ارتباط با مشتریان | ۹ |
۴ | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1* | 0 | 0 | 1 | 1 | حکمرانی | ۱۰ |
| 1 | 4 | 1 | 1 | 2 | 10 | 5 | 6 | 10 | 10 | وابستگی |
|
همان‌طور که از این ماتریس مشخص است بانفوذترین تم بر سایر تمها، تم حقوق بشر است و وابستهترین تمها نیزعوامل مالی، مشارکت اقتصادی و مشارکت در جامعه هستند. با استفاده از ماتریس بالا، بر اساس مشابه بودن مجموعه خروجی و مجموعه مشترک، سطح‌بندی سطوح به شرح جدول 13 قابل حصول میباشد.
جدول (13) تکرارهای مربوط به سطح‌بندی تمها در ISM
تکرار | مانع | مجموعه خروجی | مجموعه ورودی | مجموعه مشترک | سطح |
۱ | 1 | 1،2،5 | 1،2،3،4،5،6،7،8،9،10 | 1،2،5 | 1 |
2 | 1،2،5 | 1،2،3،4،5،6،7،8،9،10 | 1،2،5 | 1 | |
5 | 1،2،5 | 1،2،3،4،5،6،7،8،9،10 | 1،2،5 | 1 | |
۲ | 3 | 3،4 | 3،4،6،،7،8،9 | 3،4 | 2 |
4 | 3،4 | 3،4،6،،7،8،9 | 3،4 | 2 | |
10 | 10 | 10 | 10 | 2 | |
۳ | 9 | 9 | 6،7،8،9 | 9 | 3 |
۴ | 6 | 6 | 6،7 | 6 | 4 |
8 | 8 | 8 | 8 | 4 | |
۵ | 7 | 7 | 7 | 7 | 5 |
بر اساس جدول ۱۵ و با توجه به اینکه تمهای عوامل مالی، مشارکت اقتصادی و مشارکت در جامعه دارای بیشترین وابستگی هستند، این سه تم در سطح یک قرار میگیرند و به‌عنوان متأثرترین تمها در نظر گرفته میشوند که با یکدیگر رابطه متقابل دارند. در سطح دو، تمهای مصرف انرژی، اقدامات محیط‌زیستی و حکمرانی قرار دارند که این سه تم بر روی تم مالی تأثیرگذارند و تم حکمرانی به‌صورت مجزا نیز بر تم مشارکت اقتصادی مؤثر است. در سطح سوم تنها تم ارتباط با مشتریان قرار دارد که خود این تم بر تمهای مصرف انرژی و اقدامات محیط‌زیستی در سطح دوم و بر تمهای عوامل مالی و مشارکت در جامعه در سطح اول تأثیرگذار است. در سطح چهارم نیز تمهای توسعه منابع انسانی و محصولات و خدمات قرار دارند که توسعه منابع انسانی به‌صورت مستقیم بر اقدامات محیط‌زیستی، ارتباط با مشتریان وعوامل مالی تأثیرگذار است و محصولات و خدمات نیز به ترتیب ارتباط بر مشتریان، اقدامات محیط‌زیستی، مصرف انرژی، مشارکت در جامعه و مالی تأثیرگذارند و خود این دو تم نیز در سطح ۴ باهم رابطه متقابل دارند. در پایینترین سطح یعنی سطح پنجم مسائل حقوق بشری قرار دارد، بدین معنا میباشد که رعایت حقوق بشر سنگ بنای پایداری در بانکهاست. تم حقوق بشر بر روی توسعه منابع انسانی، مشارکت در جامعه و ارتباط با مشتریان تأثیرگذار است. نمودار سطح‌بندی تمها به‌صورت نمودار 3 ارائه‌شده است.
نمودار (3) سطح‌بندی تمها بر اساس ISM
در ادامه تحلیل MICMAC در قالب نمودار 4 ارائه‌شده است.
نمودار (4) تحلیل MICMAC
همان‌طور که در نمودار 4 مشخص است، تمهای مسائل حقوق بشری، محصولات و خدمات، توسعه منابع انسانی و ارتباط با مشتریان در ناحیه مستقل قرار دارند و این امر بدین معنی است که این 4 تم دارای قدرت نفوذ بالایی بر سایر تمها میباشند و به‌عنوان متغیرهای کلیدی جهت دستیابی به پایداری در کسبوکار بانکداری مطرح میشوند. لذا هر بانک برای شروع حرکت به‌سوی پایداری نیاز دارد تا به تمهای مسائل حقوق بشری، محصولات و خدمات، توسعه منابع انسانی وارتباط با مشتریان توجه ویژهای داشته باشد. در ناحیه وابسته تمهای عوامل مالی ومشارکت اقتصادی قرار دارند که گویای این حقیقت است که این دو تم از سایر تمها تأثیرپذیرند و خود آنها تأثیر چندانی بر سایر عوامل ندارند. در ناحیه خودگردان نیز متغیرهای مشارکت در جامعه، اقدامات محیط‌زیستی، مصرف انرژی و حکمرانی قرار دارند که نشان میدهد این 4 تم با سایر تمها ارتباط کمتری دارند و بر تمهای دیگر نه اثرگذارند و نه اثرپذیر. از همین رو برای توجه به پایداری در بانکداری میتوان این 4 عامل را در اولویت انتهایی قرارداد. لازم به ذکر است که در ناحیه پیوندی نیز هیچ تمی قرار نگرفته است. پس همان‌طور که از نمودار MICMAC نیز مشخص است تمها به ترتیب قدرت نفوذ عبارت‌اند از مسائل حقوق بشر، محصولات و خدمات، توسعه منابع انسانی وارتباط با مشتریان. که این اولویت ایجاب میکند بیش‌ازپیش در بانکداری جهت رسیدن به پایداری به این مفاهیم توجه شود که کدهای مربوط به آنها در این پژوهش به‌تفصیل آمده است.
نتیجه‌گیری
در سالهای اخیر با توجه به افزایش استفاده از منابع طبیعی، آلودگیهای محیط زیستی، تبعیضات در جامعه و عدم توجه به نیازهای نسلهای آینده توجه به پایداری بیش‌ازپیش موردتوجه قرارگرفته است. بانک نیز به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اقتصادی هر کشور نقش بسزایی در توسعه پایدار در کشور دارند. اگرچه شاید تصور شود به دلیل نقش خدماتی بانکها در مقایسه با سایر صنایع نقش کمتری در پایداری دارند اما میتوان اذعان کرد که بانکها نقش اساسی و بنیادی در توسعه پایداری در هر کشور دارند زیرا این نهادهای مالی با سرمایهگذاری و مشارکت در طرحها و پروژههای هر کشور، سوق‌دهنده صنعت یک کشور به سمت پایداری میباشند. ازاین‌رو در این پژوهش تلاش شد تا یک چارچوب و مدل برای پایداری در بانکها ارائه شود.
با توجه به اینکه در پژوهشهای گذشته مربوط به پایداری در بانکداری سازوکار مشخصی جهت تعیین عوامل مؤثر پایداری در این صنعت وجود نداشته است در این مقاله تلاش شد تا با استفاده از رویکرد کیفی فرا ترکیب این عوامل در قالب کدها جمعآوری شوند و سپس با توجه به اشتراکات مفاهیم در کدها، تمهای مشارکت اقتصادی، عوامل مالی، اقدامات محیط‌زیستی، مصرف انرژی، مشارکت در جامعه، محصولات و خدمات، توسعه منابع انسانی، ارتباط با مشتریان،مسائل حقوق بشری و حکمرانی حاصل شدند و درنهایت این تمها در 4 مقوله پایداری اقتصادی، پایداری محیط‌زیستی، پایداری اجتماعی و پایداری حکمرانی قرار گرفتند. از سوی دیگر به دلیل نبود روشی برای سطح‌بندی عوامل مربوط به پایداری در بانکها در پیشینه پژوهش، در این پژوهش از ISM استفاده و سطح‌بندی در لایه تمها صورت گرفت و ارتباط بین آنها نیز تعیین شد.
بر اساس روش ISM تم مسائل حقوق بشری در پایینترین سطح (سطح پنجم) قرار گرفت که بدین معناست که هر بانک برای آغاز حرکت به‌سوی پایداری نیاز دارد تا به مسائلی از قبیل وجود شرایط مناسب و ایمنی و بهداشت در کار، جلوگیری از تبعیضات، رعایت عدالت و در نظر گرفتن سیاستهای حقوق بشری توجه کند. در سطح چهارم تمهای توسعه منابع انسانی و محصولات و خدمات وجود دارند که بیان‌کننده این است که بانکها برای پایداری در استراتژیهای خود میبایست به این تمها نیز توجه ویژهای داشته باشند و همواره توسعه منابع انسانی، آموزش، توجه به مسائل CSR در آموزش به کارمندان، توسعه بانکداری الکترونیکی و تأمین مالی پایدار را مدنظر قرار دهند در سطح سوم تم ارتباط با مشتریان قرار دارد که حاکی از آن است که توجه به نیازهای مشتریان و ارتباط با آنها نقش پراهمیتی در پایداری فعالیتهای بانک دارد. این 4 تم در نمودار MICMAC نیز در ناحیه مستقل قرار دارند که نشاندهنده نقش کلیدی آنها در پایداری بانکها میباشد. در سطح دوم نیز تمهای اقدامات محیط‌زیستی، مصرف انرژی و حکمرانی قرار گرفتند و در سطح اول تمهای عوامل مالی، مشارکت اقتصادی و اجتماعی واقع شدند. در نمودار MICMAC تمهای مالی و مشارکت اقتصادی در ناحیه وابسته قرار گرفتند که نشاندهنده تحت تأثیر بودن این دو تم نسبت به سایر تمهاست. در ناحیه خودگردان نیز 4 تم اقدامات محیط‌زیستی، مصرف انرژی، حکمرانی و مشارکت در جامعه قرار دارند که نشاندهنده ارتباط کم آنها با سایر تمهاست. درنتیجه کسبوکار بانکداری برای حرکت به‌سوی پایداری در ابتدا باید به مسائل حقوق بشری بانک توجه کنند، در ادامه نیز توجه به عوامل مربوط به منابع انسانی، محصولات و خدمات و مشتریان از اهمیت فراوانی برخوردارند. کدها(زیر شاخصهای) مربوط به این عوامل در این پژوهش حاصل‌شده‌اند و بانکها با رعایت کردن آنها به‌سوی پایداری قدم بر خواهند داشت.
منابع
آذر، عادل؛ تیزرو، علی؛ مقبل با عرض، عباس؛ انواری رستمی، علی‌اصغر (1390). طراحي مدل چابکي زنجيره تأمین، رويکرد مدلسازی تفسيري-ساختاري. پژوهشهای مدیریت در ایران، دوره 14، شماره 1،1-25.
پیرایش، رضا؛ مختاری، مینا (1394). بررسی مسئولیت اجتماعی در بانکهای خصوصی، کنفرانس بینالمللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی ایران، تهران.
سیچانی، ایمان شعبانی؛ برازش، محسن (1396). تحقق توسعه پایدار با ارائه گزارش پایداری و مسئولیت اجتماعی سازمانها (تحلیل رویکرد بانک پاسارگاد به مفهوم مسئولیت اجتماعی). اولین کنفرانس ملی نقش حسابداری، اقتصاد و مدیریت ایران، تهران.
خیری، یلدا؛ نوتاش، محمدرضا (1395). تدوین الگوی راهبردی مسئولیت اجتماعی بانک کشاورزی. دومین همایش ملی پژوهشهای مدیریت و علوم انسانی در ایران، تهران
دیانتی‌دیلمی، زهرا؛ منطقی، خسرو؛ علی‌اصفهانی، یاسمن (1395). تأثیر نوع بانک بر گزارشگری مسئولیت اجتماعی بانکها رویکرد اخلاقی. اخلاق در علوم و فناوری، دوره 42، شماره 11، 46-46.
عالی وندی دارانی، امین (1394). مسئولیت اجتماعی بانکها بر مبنای تئوری مشروعیت. اولین کنفرانس بینالمللی حسابداری و مدیریت در هزاره سوم ایران، تهران.
Abdillah, A. A., & Husin, N. M. (2016). A Longitudinal Examination Corporate Social Responsibility Reporting Practices among Top Banks in Malaysia. Procedia Economics and Finance, 35, 10-16.
Adams, C. A. & Frost, G. R. (2008). Integrating sustainability reporting into management practices. Paper presented at the Accounting Forum.
Amin ali Vandi, D. (2015). Social responsibility of banks based on the theory of legitimacy. Paper presented at the The first international accounting and management conference in the third millennium.(in persian)
Aras, G. Tezcan, N. & Furtuna, O. K. (2018). Multidimensional comprehensive corporate sustainability performance evaluation model: Evidence from an emerging market banking sector. Journal of Cleaner Production, 185, 600-609.
Azar, A. Tizro, A., Moghbel Baarz, A., & Navari Rostami, A. A. (2011). Modeling the Agility of Supply Chain UsingInterpretive Structural Modeling Approach. Management Research in Iran, 14(4), 1-25. (in persian)
Brundtland, G. H., Khalid, M., Agnelli, S., & Al-Athel, S. (1987). Our common future. New York.
Chenail, R. J., George, S. S., Wulff, D., Duffy, M., Scott, K. W., & Tomm, K. (2012). Clients’ relational conceptions of conjoint couple and family therapy quality: A grounded formal theory. Journal of Marital and Family Therapy, 38(1), 241-264.
Dianati, Z., Manteghi, K., & Ali Esfahani, Y. (2017). The Impact of Bank Type on Social Responsibility Reporting of Banks; an Ethical Perspective. Ethics in science and Technology, 11(4), 36-46.(in persian)
Dyllick, T., & Hockerts, K. (2002). Beyond the business case for corporate sustainability. Business strategy and the environment, 11(2), 130-141.
Goel, P. (2010). Triple Bottom Line Reporting: An Analytical Approach for Corporate Sustainability. Journal of Finance, Accounting & Management, 1(1).
Gwin, C., & Libman, M. L. (2016). Banking on sustainability: financing environmental and social opportunities in emerging markets.
Hu, A. H., Chen, L.-T., Hsu, C.-W., & Ao, J.-G. (2011). An evaluation framework for scoring corporate sustainability reports in Taiwan. Environmental Engineering Science, 28(12), 843-858.
Hu, V. i., & Scholtens, B. (2014). Corporate social responsibility policies of commercial banks in developing countries. Sustainable Development, 22(4), 276-288.
Jeucken, M. (2010). Sustainable finance and banking: The financial sector and the future of the planet: Routledge.
Jeucken, M., & Bouma, J. (1999). J (1999)“The Changing Environment of Banks” GMI Theme Issue. GMI-27, Autumn.
Jeucken, M. H., & Bouma, J. J. (1999). The Changing Environment of Banks. Greener Management International(27).
Kheyri, Y., & Notash, M. R. (2016). Developing a Strategic Model for Social Responsibility of the Agricultural Bank. Paper presented at the The 2nd National Conference on Management and Humanities Research in Iran( in persian)
Kumar, K., & Prakash, A. (2018). Developing a framework for assessing sustainable banking performance of the Indian banking sector.
Kumar, K., & Prakash, A. (2019). Examination of sustainability reporting practices in Indian banking sector. Asian Journal of Sustainability and Social Responsibility, 4(1), 2.
Lehner, O. M. (2016). Routledge handbook of social and sustainable finance: Routledge.
Maimbo, S. M., & Zadek, S. (2017). Roadmap for a Sustainable Financial System.
Nobanee, H., & Ellili, N. (2016). Corporate sustainability disclosure in annual reports: Evidence from UAE banks: Islamic versus conventional. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 55, 1336-1341.
Oyegunle, A., & Weber, O. (2015). Development of sustainability and green banking regulations: existing codes and practices.
Özçelik, F., & Öztürk, B. A. (2014). Evaluation of banks' sustainability performance in Turkey with grey relational analysis. Muhasebe ve Finansman Dergisi(63).
Pirayesh, R., & Mokhtari, M. (2015). Review Social Responsibility in Private Banks. Paper presented at the International Management Conference, Economics and Humanities(in persian)
Raut, R., Cheikhrouhou, N., & Kharat, M. (2017). Sustainability in the banking industry: A strategic multi‐criterion analysis. Business strategy and the environment, 26(4), 550-568.
Rebai, S., Azaiez, M. N., & Saidane, D. (2012). Sustainable performance evaluation of banks using a multi-attribute utility model: an application to French banks. Procedia Economics and Finance, 2, 363-372.
Roca, L. C., & Searcy, C. (2012). An analysis of indicators disclosed in corporate sustainability reports. Journal of Cleaner Production, 20(1), 103-118.
Salzmann, O., Ionescu-Somers, A., & Steger, U. (2005). The business case for corporate sustainability:: literature review and research options. European management journal, 23(1), 27-36.
Sandelowski, M., & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research: Springer Publishing Company.
Scholtens, B. (2009). Corporate social responsibility in the international banking industry. Journal of business ethics, 86(2), 159-175.
Sichani, I., & Barazesh, M. (2017). Realizing Sustainable Development by Delivering Sustainability Report of Organizations (Analyzing the Pasargad Bank Approach to Social Consciousness)). Paper presented at the The first National Conference on Accounting, Economics and Management.(in persian)
Sobhani, F. A., Amran, A., & Zainuddin, Y. (2012). Sustainability disclosure in annual reports and websites: a study of the banking industry in Bangladesh. Journal of Cleaner Production, 23(1), 75-85.
Tafti, S. F., Hosseini, S. F., & Emamic, S. A. ( 2012). Assessment the Corporate Social Responsibility according to Islamic values ( Case study : Sarmayeh Bank ). Paper presented at the 8th International Strategic Management Conference.
Turan, F. K., Scala, N. M., Kamrani, A., & Needy, K. (2008). Organizational sustainability: A new project portfolio management approach that integrates financial and non-financial performance measures. Paper presented at the IIE Annual Conference and Expo 2008.
Ullah, M. H., & Rahman, M. A. (2015). Corporate social responsibility reporting practices in banking companies in Bangladesh: Impact of regulatory change. Journal of Financial Reporting and Accounting, 13(2), 200-225.
UNEP, F. (2016). Investment portfolios in a carbon constrained world: the second annual progress report of the portfolio decarbonization coalition: United Nations Environment Programme Finance Initiative, Geneva www. unepfi ….
Van Marrewijk, M. (2003). Concepts and definitions of CSR and corporate sustainability: Between agency and communion. Journal of business ethics, 44(2-3), 95-105.
Weber, O. (2005). Sustainability benchmarking of European banks and financial service organizations. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 12(2), 73-87. doi:10.1002/csr.77
Weber, O. (2016). The sustainability performance of Chinese Banks: institutional impact. Available at SSRN 2752439.
Weber, O., & Feltmate, B. (2016). Sustainable banking: Managing the social and environmental impact of financial institutions: University of Toronto Press.
Weber, O., Fenchel, M., & Scholz, R. W. (2008). Empirical analysis of the integration of environmental risks into the credit risk management process of European banks. Business strategy and the environment, 17(3), 149-159.
Zimmer, L. (2006). Qualitative meta‐synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of advanced nursing, 53(3), 311-318.
پی نوشت
[1] 1. Van Marrewijk
[2] . Triple Bottom Line
[3] .Adams & Frost
[4] .Özçelik & Öztürk
[5] .Brundtland, Khalid, Agnelli,and Al-Athel
[6] . The World BusinessCouncil for Sustainable Development
[7] .Goel
[8] .Turan, Scala, Kamrani, & Needy
[9] . Dyllick & Hockerts
[10] .Salzmann, Ionescu-Somers, & Steger
[11] . Weber, Fenchel, & Scholz
[12] . M. Jeucken & J. Bouma
[13] .Environment, Social and Governance(ESG)
[14] . Jeucken
[15] .Social Responsibility Report
[16] . Roca & Searcy
[17] . A. H. Hu, Chen, Hsu, & Ao
[18] . Weber
[19] . Green banking
[20] . Kumar & Prakash
[21] . V. i. Hu & Scholtens
[22] . Bose , Khan, Rashid, Islam
[23] . Corporate social responsibility
[24] . Weber & Feltmate
[25] . Social Banking
[26] . Ethical Banking
[27] . Sustainable Banking
[28] . World Bank Group
[29] . Maimbo & Zadek
[30] . Lehner
[31] . Gwin & Libman
[32] . Oyegunle & Weber
[33] . Abdillah & Husin
[34] . Nobanee & Ellili
[35] . Raut, Cheikhrouhou, & Kharat
[36] . Sobhani, Amran, & Zainuddin
[37] . Ullah & Rahman
[38] . Amacanin
[39] . Papastergiou and Blanas
[40] . Scholtens
[41] . Rebai, Azaiez, & Saidane
[42] . Ares, Tezcan and Furtuna
[43] . United Nations Environment Programme
[44] . meta synthesis
[45] . Interpretation structure modeling
[46] . Zimmer
[47] . Sandelowski & Barroso
[48] . Noblit and Hare
[49] . Walsh and Downe
[50] . Chenail
[51] . Structural Self-Interaction Matrix
[52] . Reachability matrix
[53] . Matrice d’Impacts Croises-Multiplication Appliqúe an Classment
[54] . Critical Appraisal Skills Program
[55] 55. Cohen's kappa coefficient
