حد و تعریف بر مبنای فلسفة سینوی و صدرايی
الموضوعات :
نرگس ونایی
1
,
منصور ايمانپور
2
,
سهراب حقیقت
3
1 - دانشجوی دکتری فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
2 - دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
3 - استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: حد فصل صورت وجود ابن¬سینا ملاصدرا,
ملخص المقالة :
بحث تعریف در معرفت شناسی از جایگاهي ویژه برخوردار است و گاه با دشواریهایی همراه است. یکی از این دشواریها نقشی است که فصل در نظام معرفتی ابن سینا ایفا میکند و تحدید اشیاء را با مشکل مواجه میسازد. این دغدغه از حوزه فلسفۀ مشاء فراتر رفته و به فلاسفة بعد نیز سرایت نموده، بطوری که در بررسی منشأ این مسئله و علت بروز مجادلات، گاه اشکال را به نظام فکری یکدیگر نسبت داده اند اما در نهایت، هر یک با خط‌مشی فکری خویش، بنحوی سعی در گره گشايی از آن نموده‌اند. ابن سینا برای حل مسئله بناچار به فصول منطقی متوسل شده، هر چند تعریف تحت این فصول را رسم و نقش آن را صرفاً تمایز معرَّف قلمداد ميكند. ملاصدرا با مدد گرفتن از اصول فلسفیش و احتساب فصل در زمرۀ لوازم وجود، تعریف به فصول منطقی را در حکم حد تلقی نموده و با این رویکرد، رسم را تا مرتبة حد، تعالی بخشیده است. او بپشتوانۀ حیثیت وجودی‌یی که در مقابل حیثیت مفهومی برای فصول قائل شده، بسنده کردن به دانش مفهومی را در شناخت حقایق ناکافی دانسته؛ بنابرین ضمن تأکید و اهتمام بر علم حضوری، آن را راهکاری در برابر اظهار عجز ابن سینا بر حدآوری و حلال مشکل معرفی میکند.
ابن¬سینا (1375) الاشارات و التنبیهات، بهمراه شرح نصیرالدین طوسی و شرح الشرح قطب¬الدین رازی، قم: نشر البلاغة.
ابن¬سینا (1387) الالهیات من کتاب شفاء، تحقیق حسن حسن¬زاده آملی، قم: بوستان كتاب.
ابن¬سینا (1391) التعلیقات، مقدمه حسین موسویان، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ابن¬سینا (1400) الرسائل، قم: بیدار.
بغدادی، ابوالبرکات (1373) المعتبر، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
جرجانی، میر سید شریف (1377) «منطق کبری»، جامع المقدمات، تصحیح و تحقیق محمد محمدی قاینی، قم: دار الفکر.
جوادی آملی، عبدالله (1389) رحیق مختوم، ج5، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1393) رحیق مختوم، ج14، قم: اسراء.
حسن¬زاده آملی، حسن (1394) شرح فارسی الاسفار الاربعة صدرالمتألهین شیرازی، ج4، قم: بوستان کتاب.
ربانی گلپایگانی، علی (1386) ایضاح الحکمة فی شرح بدایة الحکمة، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
سبزواری، ملاهادی (1432ق) شرح المنظومة، الجزء الأول و الثانی، علق علیه حسن¬زاده آملی، تقدیم و تحقیق مسعود طالبی، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
سهروردی، شهاب‌الدین (1380) مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگي.
شهرزوری، شمس¬الدین محمد (1380) شرح حکمة الاشراق، تصحیح و تحقیق حسین ضیائی تربتی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
طباطبائی، سيدمحمد حسین (1410هـ .ق) بدایة الحکمة، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی.
طباطبائی، سيدمحمد حسین ( بی¬تا) نهایة الحکمة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1376) اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
فارابی، ابونصر (1392) التعلیقات، تصحيح حسین موسویان، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
فخر رازی محمدبن عمر (1411هـ .ق) المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، ج2، قم: بیدار.
کندی، یعقوب بن اسحاق (1369هـ .ق) رسائل الکندی الفلسفیة، مع مقدمه محمد عبدالهادی ابوریدة، بيروت: دارالفکر العربی.
مدرس زنوزی، آقا علی (1376) بدایع الحکم، مقدمه و تنظیم احمد واعظی، تهران: الزهرا.
مصباح یزدی، محمدتقی (1387) شرح الهیات شفاء، ج3، قم: مؤسسه آموزشی¬ پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1395) شرح جلد اول الاسفار الاربعة، جزء4، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
مصطفوی، زهرا (1385) نوآوری‌های فلسفی صدرالمتألهین، تهران: بصیرت حکمت.
مطهری، مرتضی (1379) مجموعه آثار، ج7، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1390) درسهای اسفار، ج 3، تهران: صدرا.
ملاصدرا (1380) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج2، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج5، تصحیح و تحقیق رضا محمدزاده، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382) شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفاء، تصحیح و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ج) الحكمة المتعالية في الأسفار الأربعة، ج4، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1389) «شواهد الربوبیة»، تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، در مجموعه رسائل فلسفي صدرالمتألهين، ج1، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1392) تعليقات صدرالمتألهين برحکمة الاشراق، تصحیح حسین ضیائی تربتی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
نوربخش، سیما سادات (1393) ملاصدرا و سهروردی، تهران: هرمس.
یثربی، یحیی (1392) حکمت اشراق سهروردی، قم: بوستان کتاب.
یثربی، یحیی (1392) حکمت اشراق، ج1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
یثربی، یحیی (1393) حکمت اشراق، ج2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
یزدان¬پناه، یدالله (1395) «حکمت اشراقی»، درآمدی بر تاریخ فلسفه، ج3، زیر نظرمحمد فنائی اشکوری، تهران: سمت.
