بررسی زوایایی مبهم از شخصیّت سلطان سنجر بر مبنای متون کهن ادبی و تاریخی
الموضوعات :
1 - دانشگاه شیراز
2 - دانشگاه شیراز
الکلمات المفتاحية: : سلجوقیان, سلطان سنجر, شخصیت, متون ادبی و تاریخی, امیر معزّی, ادیب صابر.,
ملخص المقالة :
پادشاهان به عنوان یکی از چهره های شاخص در عرصه سیاست، بسیار توسط شاعران مدّاح درباری ستایش شده اند؛ امّا آیا در ورای این چهره محبوب و آرمانی در قصاید مدحی، چهره ای معمولی و یا حتّی منفور و نامحبوب وجود داشته است یا نه؟ پژوهش حاضر بر آن است تا به روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی ـ توصیفی و به شیوه متن پژوهی، زوایایی ناشناخته و مبهم از شخصیت سلطان سنجر را بر مبنای متون کهنِ تاریخی و ادبی همچون چهارمقاله، تاریخ جهانگشا، سلجوق نامه، راحه الصدور و دیوان های انوری، سنایی، امیر معزّی و عبدالواسع جبلی واکاوی کند. یافته ها نشان می دهد سلطان سنجر شخصیتی خاکستری داشته است؛ نه کاملاً مثبت و نه کاملاً منفی؛ نه انوشیروان دوران بوده است و نه ضحّاک زمان. در سیمای آرمانی سنجر، ویژگی های مثبتی مثل شاعرنوازی و کشورگشایی جلوه گر است و عبدالواسع جبلی و انوری، او را با اغراق شاعرانه ستایش کرده اند و در چهره منفی و ناخوشایندش، امیر معزّی را هر چند ناخواسته هدف تیر قرار داده، از شاعری ادیب صابر نام در جهت مقاصد سیاسی و جاسوسی، استفاده ابزاری کرده و حتی محمّد غزالی نامه ای گلایه آمیز از اوضاع پریشان عصر و وضع رقّت بار مردم به او نوشته است.
امیر معزّی. (1362). کلیات دیوان امیر معزی، با مقدمه و تصحیح ناصر هیّری، چاپ اوّل، تهران: مرزبان.#
انوری ابیوردی (1376).دیوان انوری، با مقدمه سعید نفیسی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه. #
بازورث و دیگران. (1390). سلجوقیان، چاپ دوم، ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران: مولی.#
راوندی. (1386). راحه¬الصدور و آیه¬السرور در تاریخ آل سلجوق، به سعی و تصحیح محمد اقبال، با مقدمه استاد بدیع¬الزمان فروزانفر و استاد مجتبی مینوی، چاپ اول، تهران: اساطیر.#
رضائیان، علی. (1391). «بررسی و مقایسه روند مشروعیت¬یابی سیاسی سلاطین سلجوقی طغرل (455-429هـ ق) و سنجر (552-511 هـ ق)»، مطالعات تاریخ اسلام، سال چهارم، شماره 14، صص 92-77.#
جوینی، عطا بن محمد. (1386). تاریخ جهانگشای جوینی، به اهتمام شاهرخ موسویان، بر اساس تصحیح علامه محمد قزوینی، چاپ دوم، تهران: دستان.
ستارزاده، ملیحه. (1384). سلجوقیان (590-431ق)، چاپ اول، تهران: سمت.#
سنایی، مجدود بن آدم. (1390). دیوان حکیم سنایی غزنوی، بر اساس معتبرترین نسخه¬ها، مقدمه، شرح زندگی و شیوه سخن سنایی به قلم بدیع¬الزمان فروزانفر، به اهتمام پرویز بابایی، چاپ چهارم، تهران: نگاه.#
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). تازیانه¬های سلوک نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنایی، چاپ هفتم، تهران: آگاه. #
ظهیرالدین نیشابوری. (1332). سلجوق¬نامه، چاپ اول، تهران: خاور.
غزالی طوسی. (1333). مکاتیب فارسی غزالی به نام فضایل¬الانام من رسائل حجه¬الاسلام، گردآورنده یکی از منسوبان وی، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال، چاپ اول، تهران: کتابفروشی ابن سینا.#
فروزانفر، بدیع¬الزمان. (1387). سخن و سخنوران. چاپ اوّل، تهران: زوّار.#
محمد عوفی. (1335). لباب¬الالباب، به تصحیح سعید نفیسی، تهران: ابن سینا-علمی.#
وزین¬پور، نادر. (1374). مدح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، چاپ اوّل، تهران: معین.
#
