بررسی زوایایی مبهم از شخصیّت سلطان سنجر بر مبنای متون کهن ادبی و تاریخی
محورهای موضوعی : نقد متون
لیلا امیری
1
(دانشگاه شیراز )
سهیلا امیری
2
(دانشگاه شیراز )
کلید واژه: : سلجوقیان, سلطان سنجر, شخصیت, متون ادبی و تاریخی, امیر معزّی, ادیب صابر.,
چکیده مقاله :
پادشاهان به عنوان یکی از چهره های شاخص در عرصه سیاست، بسیار توسط شاعران مدّاح درباری ستایش شده اند؛ امّا آیا در ورای این چهره محبوب و آرمانی در قصاید مدحی، چهره ای معمولی و یا حتّی منفور و نامحبوب وجود داشته است یا نه؟ پژوهش حاضر بر آن است تا به روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی ـ توصیفی و به شیوه متن پژوهی، زوایایی ناشناخته و مبهم از شخصیت سلطان سنجر را بر مبنای متون کهنِ تاریخی و ادبی همچون چهارمقاله، تاریخ جهانگشا، سلجوق نامه، راحه الصدور و دیوان های انوری، سنایی، امیر معزّی و عبدالواسع جبلی واکاوی کند. یافته ها نشان می دهد سلطان سنجر شخصیتی خاکستری داشته است؛ نه کاملاً مثبت و نه کاملاً منفی؛ نه انوشیروان دوران بوده است و نه ضحّاک زمان. در سیمای آرمانی سنجر، ویژگی های مثبتی مثل شاعرنوازی و کشورگشایی جلوه گر است و عبدالواسع جبلی و انوری، او را با اغراق شاعرانه ستایش کرده اند و در چهره منفی و ناخوشایندش، امیر معزّی را هر چند ناخواسته هدف تیر قرار داده، از شاعری ادیب صابر نام در جهت مقاصد سیاسی و جاسوسی، استفاده ابزاری کرده و حتی محمّد غزالی نامه ای گلایه آمیز از اوضاع پریشان عصر و وضع رقّت بار مردم به او نوشته است.
Kings, as one of the most prominent figures in politics, have been highly praised by poets of the courtiers, but whether there has been a common or even unpopular face behind this popular and idealistic face in medieval affairs, or Not? The current research is to investigate the qualitative, analytical, descriptive and textual research methods of unknown and vague angles of Sultan Sanjar's personality based on ancient historical and literary texts such as four articles, Jahan-e-Shah's history, Seljuk-e-Payam, Raheh Anvari, Sana'i, Amir Mo'azi and Abdul Wassi Jabali will be released. The findings show that Sultan Sanjar had a gray personality, not entirely positive, not quite negative, neither was the age of the Anoushiran, nor the time of Zahak. In Armani Sanjar's design, positive features such as poetry and the emergence of a manifestation, and Abdulvaas Jebli and Anvari, praised him with poetic exaggeration, and in his negative and unpleasant face, Amir Mo'azi, though unwittingly, The poet Adib Saber called for political and spy purposes, and even Mohammad Ghazali wrote an outrageous letter about the disturbed circumstances of the afternoon and the plight of the people.
امیر معزّی. (1362). کلیات دیوان امیر معزی، با مقدمه و تصحیح ناصر هیّری، چاپ اوّل، تهران: مرزبان.#
انوری ابیوردی (1376).دیوان انوری، با مقدمه سعید نفیسی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه. #
بازورث و دیگران. (1390). سلجوقیان، چاپ دوم، ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران: مولی.#
راوندی. (1386). راحه¬الصدور و آیه¬السرور در تاریخ آل سلجوق، به سعی و تصحیح محمد اقبال، با مقدمه استاد بدیع¬الزمان فروزانفر و استاد مجتبی مینوی، چاپ اول، تهران: اساطیر.#
رضائیان، علی. (1391). «بررسی و مقایسه روند مشروعیت¬یابی سیاسی سلاطین سلجوقی طغرل (455-429هـ ق) و سنجر (552-511 هـ ق)»، مطالعات تاریخ اسلام، سال چهارم، شماره 14، صص 92-77.#
جوینی، عطا بن محمد. (1386). تاریخ جهانگشای جوینی، به اهتمام شاهرخ موسویان، بر اساس تصحیح علامه محمد قزوینی، چاپ دوم، تهران: دستان.
ستارزاده، ملیحه. (1384). سلجوقیان (590-431ق)، چاپ اول، تهران: سمت.#
سنایی، مجدود بن آدم. (1390). دیوان حکیم سنایی غزنوی، بر اساس معتبرترین نسخه¬ها، مقدمه، شرح زندگی و شیوه سخن سنایی به قلم بدیع¬الزمان فروزانفر، به اهتمام پرویز بابایی، چاپ چهارم، تهران: نگاه.#
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1386). تازیانه¬های سلوک نقد و تحلیل چند قصیده از حکیم سنایی، چاپ هفتم، تهران: آگاه. #
ظهیرالدین نیشابوری. (1332). سلجوق¬نامه، چاپ اول، تهران: خاور.
غزالی طوسی. (1333). مکاتیب فارسی غزالی به نام فضایل¬الانام من رسائل حجه¬الاسلام، گردآورنده یکی از منسوبان وی، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال، چاپ اول، تهران: کتابفروشی ابن سینا.#
فروزانفر، بدیع¬الزمان. (1387). سخن و سخنوران. چاپ اوّل، تهران: زوّار.#
محمد عوفی. (1335). لباب¬الالباب، به تصحیح سعید نفیسی، تهران: ابن سینا-علمی.#
وزین¬پور، نادر. (1374). مدح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، چاپ اوّل، تهران: معین.
#
