سبک شناسی نحوی سوانح العشاق احمد غزّالی و عبهرالعاشقین روزبهان بقلی(با رویکرد نقش گرا)
الموضوعات :
آزاده شریفی
1
(دانشگاه تهران)
الکلمات المفتاحية: عشق, فرانقش بافت فرایند رابطه¬, ای گفتمان,
ملخص المقالة :
سوانح العشاق احمد غزّالی (م 520) سلسله جنبان رسایل مستقلی است که به زبان فارسی درباره «عشق» نوشته شده-اند. احمد غزّالی در این اثر مفهوم عشق را فراتر از حدود زمینی و آسمانی بازتعریف کرده و گفتمانی صوفیانه با محوریت آن پدید آورده است. این گفتمان در رسایل متأثر از سوانح، مانند عبهرالعاشقین روزبهان بقلی،تکمیل شده و از همین طریق به شعرفارسی نیز راه یافته است. با وجود این، زبان پیچیده و ارزش های ادبی این دو رساله مانع از توجه به نظریه پردازی های مؤلفان آن شده و پژوهش های عرفانی عمدتاً این آثار را متونی شاعرانه ، مبتنی بر تجربه شخصی و در نتیجه فاقد چهارچوب فکری مشخّص ارزیابی کرده اند.در این مقاله، با به کارگیری ابزارهای زبان شناسی نقش گرا از جمله مفهوم «بافت موقعیت» و تحلیل «فرانقش اندیشگانی» ، جنبه تبیینی و نظریه پردازانه این دو متن آشکار و رابطه متقابل آن با بافت فرهنگی قرن ششم بازنموده شده است. هدف از مقایسه دو متن نشان دادن امتداد گفتمان عشق سوانح در رساله های بعدی و روند تکوین و تحوّل گفتمان عشق در آغاز و پایان قرن ششم بوده است.
آقاگل زاده،فردوس (1390 چاپ دوم) تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بقلی، روزبهان (1382) عبهرالعاشقین. به تصحیح هنری کربین و محمد معین ، تهران: انتشارات منوچهری.
پور جوادی ، نصرالله (1358) سلطان طریقت(سوانح زندگی و شرح آثار خواجه احمد غزّالی). تهران: آگاه.
ـــــــــ (1368) « رساله ای درباره عشق» . معارف، دوره ششم، شماره 3 صص105-111.
ـــــــــ(1371) « عشق ازلی و بادة الست» . نشر دانش سال دوازدهم شماره 3 فروردین و اردیبهشت 1371 صص 26-32.
ـــــــــ (1373) «حکمت دینی و تقدّس زبانی». بوی جان ( مقاله¬هایی درباره شعرعرفانی فارسی) ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی صص 1-37 .
ـــــــــ ( 1384) نسیم انس . تهران: اساطیر.
ــــــــ (1387) باده عشق ( پژوهشی در معنای باده در شعر عرفانی فارسی) . تهران: کارنامه.
پورنامداریان، تقی (1367 چاپ دوم) رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دهقانی ، محمد(1387) وسوسه عاشقی . تهران:جوانه رشد.
زرین کوب، عبدالحسین( 1367) جستجو در تصوّف ایران. تهران : امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا(1392) زبان شعر در نثر صوفیّه. تهران: سخن.
علمی، قربان و غروی نیستانی، سید ماجد (1387) « نسبت میان عشق انسانی و عشق ربّانی در اندیشه روزبهان بقلی»، مقالات و بررسیها، شماره 87، بهار 1387 ص¬ص 101-121
غزّالی،احمد ( 1359) سوانح. بر اساس تصحیح هلموت ریتر با تصحیح جدید و مقدمه و توضیحات نصرالله پورجوادی،تهران : انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
غلامرضایی،محمد(1388) سبک¬شناسی نثرهای صوفیه. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
فتوحی، محمود و علی نژاد، مریم (1388) «بررسی رابطه تجربه عرفانی و زبان تصویری در عبهرالعاشقین». ادب-پژوهی، شماره دهم زمستان 1388 صص 7-25.
فتوحی،محمود ( 1392 چاپ دوم) سبک شناسی نظریه¬ها، رویکردها و روش¬ها. تهران: سخن.
کجوری، هدی (1389) بررسی ویژگی¬های زبانی و ادبی کتاب عبهر العاشقین روزبهان بقلی. پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما شهره انصاری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی .
مهاجر، مهران و نبوی، محمد (1376) به سوی زبان¬شناسی شعر. تهران: مرکز.
Halliday M.A.K (1973) Explorations in the function of language.London: Edward Arnold.
Halliday M.A.K & Ruqaiya Hasan (1985) Language, context, and text: aspect of language in a social semiotic perspective. London: Oxford University Press.
Halliday M.A.K (1994) an Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.
Martin.J.R and David Rose (2003) Working with Discourse: Meaning beyond the Clause. Continuum.
Thompson, Geoff (2004 ) Introducing functional grammar. London: Arnold.
