بررسی ارتباط خدا و انسان در مصیبت نامه عطار و هفت اورنگ جامی
الموضوعات :
زهرا قزلسفلی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد)
اکبر شعبانی
2
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور)
محمد فاضلی
3
(دانشگاه مشهد)
الکلمات المفتاحية: ارتباط, خدا, انسان, عطار, جامی,
ملخص المقالة :
انسان، خدا و رابطه ی متقابل آن ها با هم یکی از موضوعات بسیار بنیادی در ادبیات عرفانی است. شاعران عارف به عنوان دارندگان روح لطیف و حساس الهی در میان ابیات خود، ارتباط خدا و انسان را به شکل نغز و دلنشین گنجانده اند که از عمیق ترین فرازهای آثارشان شده است. این پژوهش به صورت کتاب‌خانه ای و به شیوه ای تطبیقی ارتباط خدا با انسان را در مصیبت نامه عطّار نیشابوری و دیوان جامی مورد بررسی قرار داده است. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط خدا با انسان بر اساس اصول اولیه انسانی یاوری، هدایت و عشق انجام شده است که نشان می دهد ارتباط خدا و انسان از دغدغه های مهم این دو عارف بوده و آنان راه ها و عوامل مختلفی برای تحقق آن ارائه داده اند؛ مهمترین نتایج به دست آمده از این پژوهش عبارت اند از این که آثارعطار و جامی سرشار از نمود ارتباط خدا و انسان است و این ارتباط گاه از زبان شاعر و گاه از زبان شخصیت های داستانی نقل می شود. بی پروایی و جسارت و صمیمیتی که در اشعار این دو وجود دارد به ابیات آنها عمق خاصی بخشیده که به خواننده احساس لطافت و اوج بندگی دست می دهد ضمن اینکه رابطه عاشقانه پروردگار عالیترین نوع رابطه بوده است.
بوبر، مارتین (1398)، من و تو، ترجمه ابو تراب سهراب، تهران: فرزان روز.
تیواری، کدارنات، (1381)، دین‌شناسی تطبیقی، ترجمه مرضیه شنکایی، ویرایش علمی بهزاد سالکی، چاپ اول، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
جامی، عبدالرحمن (1366). مثنوی هفت‌اورنگ، تصحیح مدرس گیلانی، تهران: سعدی، چاپ دوم.
جیمز، ویلیام (1387). دین و روان، ترجمه مهدی قائینی. قم: دارالفکر
خرمشاهی، بهاءالدین (1377). حافظ‌نامه، تهران: انتشارات سروش، چاپ چهارم.
الراغب الاصفهانی، أبی القاسم الحسین بن محمد.(1404 ه.ق). المفردات فی غریب القرآن. دفتر نشر الکتاب.
سروش، عبدالکریم، (1381)، سنت و سکولاریزم، تهران: صراط.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1386). مصیبت‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن، ج 2، چاپ سوم
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، (1388)، مصیبت‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ پنجم، تهران: سخن.
صارمی، سهیلا (1373)، مصطلحات عرفانی و مفاهیم برجسته در زبان عطّار، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کوربت، لیونل (1393)، روان‌درمانی مذهبی، مترجمین سیامک خدا رحیمی و دیگران، چاپ اول، تهران: آراد کتاب.
محمدی ری‌شهری، محمد (1375)، مبانی خداشناسی، چاپ اول، قم: دارالحدیث.
مدی، ارژنگ (1372). عشق در ادب فارسی از آغاز تا قرن ششم، چاپ دوم، قم: موسسه التحقیقات و البحوث الثقافیه.
مطهری، مرتضی (1351)، هدف زندگی، چاپ اول؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی. (1361). گفتارهای معنوی. تهران: صدرا.
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی (1379)، مثنوی معنوی، به سعی و اهتمام رین ولد نیکلسون، تهران: ثالث و همای.
یونگ، کارل گوستاو (1370)، روان‌شناسی و دین، ترجمۀ دکتر محمدحسین سروری؛ تهران: سخن.
ایزوتسو، توشیهوکو (1348)، ارتباط غیرزبانی میان خدا و انسان، معارف اسلامی، شماره 8، صص 62-51.
پژوهنده، لیلا (1391). رابطۀ خدا و انسان در ادبیات خداشناسی و عرفانی با تأکید بر آثار مولوی، نشریه ادب پژوهی، شمارۀ 22، صص 124-97.
زرگران، ایمان (1398). خدای وحدت وجودی و تصاویر برآمده از آن در آثار منظوم عطار، مجله‌ی علمی شعر پژوهی، دانشگاه شیراز، شماره سوم، سال یازدهم، صفحات 42-19.
علم مهرجردی، نسرین (1391). رابطه خدا با انسان؛ تمثل، تجسد یا تجلی؟، دوره 9، شماره 28، صص 30-5.
غزازنی، الهام (1396). رابطه بین انسان و خدا از دید مولانا، اسفار، سال سوم، شماره 6، صص 132-111.
صادقی، منصوره السادات (1393). نقش ابعاد اصلی شخصیت در نوع ارتباط با خدا، دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اسلام و روان‌شناسی، شماره 15، صص 126-103.
لطفی، سید مهدی (1391)، الگوهای ارتباط وحیانی، مجله علمی پژوهشی الهیات تطبیقی، شماره 7، صص 100-79.
Froese, P. & Bader, C. D. (2007). God in America: Why theology is not simply the concern of philosophers. Journal for the Scientific Study of Religion, 46, 465–481.
Kapogiannis, D. Barbey A. K. Su, M. Krueger, F. & Grafman, J. (2009). Neuroanatomical variability of religiosity. PLoS ONE, 4(9), e7180. doi:10.1371/journal.pone.0007180.
Kapogiannis, D. Barbey, A. K. Su, M. Zamboni, G. Krueger, F. & Grafman, J. (2009). Cognitive and neural
foundations of religious belief. Proceedings of the National Academy of Sciences of the U.S.A. 106, 4876–4881.
Kay, A. C. Gaucher, D. McGregor, I. & Nash, K. (2010). Religious belief as compensatory control. Personality and Social Psychology Review, 14, 37–48.
Krause, N. (2010).God-mediated control and change in self-related health. The International Journal for the Psychology
of Religion, 20, 267–287.
Popp, C. A. Luborsky, L. Andrusyna, T. P. Cotsonis, G. & Seligman, D. (2002). Relationships between God and people in the Bible: A core conflictual relationship theme study of the Pentateuch/Torah. Psychiatry: Interpersonal and Biological Processes, 65, 179–196.
WEINGARTEN, Carol P. et al. Relationships between God and people: an interpersonal study of scriptures. International Journal for the Psychology of Religion, 2014, 24.2: 133-150.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 240 ـ 221
بررسی ارتباط خدا و انسان
در مصیبت نامه عطار و هفت اورنگ جامی
زهرا قزلسفلی 1
اکبر شعبانی 2
محمد فاضلی 3
چکيده
انسان، خدا و رابطه ی متقابل آن ها با هم یکی از موضوعات بسیار بنیادی در ادبیات عرفانی است. شاعران عارف به عنوان دارندگان روح لطیف و حساس الهی در میان ابیات خود، ارتباط خدا و انسان را به شکل نغز و دلنشین گنجانده اند که از عمیق ترین فرازهای آثارشان شده است. این پژوهش به صورت کتاب‌خانه ای و به شیوه ای تطبیقی ارتباط خدا با انسان را در مصیبت نامه عطّار نیشابوری و دیوان جامی مورد بررسی قرار داده است. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط خدا با انسان بر اساس اصول اولیه انسانی یاوری، هدایت و عشق انجام شده است که نشان می دهد ارتباط خدا و انسان از دغدغه های مهم این دو عارف بوده و آنان راه ها و عوامل مختلفی برای تحقق آن ارائه داده اند؛ مهمترین نتایج به دست آمده از این پژوهش عبارت اند از این که آثارعطار و جامی سرشار از نمود ارتباط خدا و انسان است و این ارتباط گاه از زبان شاعر و گاه از زبان شخصیت های داستانی نقل می شود. بی پروایی و جسارت و صمیمیتی که در اشعار این دو وجود دارد به ابیات آنها عمق خاصی بخشیده که به خواننده احساس لطافت و اوج بندگی دست می دهد ضمن اینکه رابطه عاشقانه پروردگار عالیترین نوع رابطه بوده است.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری‌زبان‌و ادبیات‌فارسی،گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد، ایران. Email: Zghezelsofla1986@gmail.com
[2] . استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی ، نیشابور، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Shabany_akbar@yahoo.com
[3] . استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مشهد، ایران.
تاریخ دریافت: 3/2/1400 پذیرش نهایی: 20/4/1400
