مضامين قرآني در منشآت تفرشي و ميبدي
الموضوعات :سيد محسن مهرابي 1 , محمد امير عبیدی نیا 2 , رحيم کوشش شبستری 3
1 - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه
2 - دانشگاه ارومیه
3 - دانشگاه ارومیه
الکلمات المفتاحية: مضامين, آيات قرآن, منشآت, دورة صفوي, ميبدي, تفرشي,
ملخص المقالة :
توجه به آيات و مفاهيم قرآني از ديرباز مورد توجه شعرا و نويسندگان بوده تا جايي که بررسي جايگاه آيات قرآني يکي از راه‌هاي شناخت مقدار دانش ديني نويسندگان و شعرا مي‌باشد. اين اثرپذيري که از قرن هفتم به بعد به اوج خود مي‌رسد به شيوه‌هاي متفاوتي چون واژگاني، گزاره‌اي، الهامي و... صورت مي‌گيرد. اثرپذيري واژگاني به سه شيوة ترجمه، برآيندسازي و وام‌گيري است و اثرپذيري گزاره‌اي به انواع تبرکي، توضيحي، استنادي و... انجام مي‌پذيرد. يکي از انواع نثر فارسي نامه‌نگاري است که در عصر صفوي مورد توجه نويسندگان و منشيان بوده است. در این پژوهش به شیوة تحلیلی - توصیفی به جست‌وجوی ویژگی‌های تأثيرپذيري دو منشي از دوره صفوي (ميبدي و تفرشي) خواهيم پرداخت. برآيند پژوهش نشان مي‌دهد که ميبدي به اقتضاي شغلش که منصب قضاوت شهر را برعهده داشته، بيشتر و تخصصي‌تر از تفرشي از آیات قرآني استفاده مي‌کند و در زمينه‌هاي واژگاني، الهامی، تعريفي، تبرکي و استنادی بيشتر از تفرشي به آيات قرآني توجه دارد. تفرشي آیات قرآني را در زمينه‌هاي توضيحي و استنادي و در مواقع ضروري بدون تکلف به کار مي‌برد.
انوشه، حسن. (1376). دانش¬نامه¬ی ادب فارسی. ج 2. تهران: مؤسسه¬ی فرهنگی و انتشاراتی دانش¬نامه.
تویسرکانی، قاسم. (1383). مقدمه بر نامه¬های رشیدالدین وطواط. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حسینی تفرشی، محمدحسین بن فضل¬الله. (1390). منشآت. تصحیح و تعلیقات محسن بهرام¬نژاد. جاپ اول. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای مقدمه¬ای بر شناخت اسناد تاریخی اسلامی.
خاقانی، افضل¬الدین. (1384). منشآت. تصحیح و تحشیه محمد روشن. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خوشدل¬تهرانی، علی¬اکبر. دیوان. چاپ دوم، تهران: ما. 1370
راستگو، سيدمحمد. (1383). تجلي قرآن و حديث در شعر فارسی. چاپ سوم. تهران: سمت.
غروی¬اصفهانی، محمدحسین. دیوان کمپانی. تهران: دارالکتب الاسلامیه. 1371
قائم¬مقامی، جهانگیر (1350).. تهران: انتشارات انجمن آثار ملّی.
موسوی، سیده زهرا و ذوالفقاری، محسن. (1392). نقد و تحلیل شیوه¬هاي تاثيرپذيری از قرآن و حديث در شعر خاقانی. در پژوهش¬های ادبی – قرآنی دانشگاه اراک. بهار 92. شماره اول.
میبدی، حسین بن معین¬الدین. (1376). منشآت. تصحیح نصرت¬الله فروهر. چاپ اول. تهران: میراث مکتوب و نقطه.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 297 ـ 271
مضامين قرآني در منشآت تفرشي و ميبدي
سيد محسن مهرابي 1
محمد امير عبیدی نیا 2
رحيم کوشش شبستری 3
چکيده
توجه به آيات و مفاهيم قرآني از ديرباز مورد توجه شعرا و نويسندگان بوده تا جايي که بررسي جايگاه آيات قرآني يکي از راه‌هاي شناخت مقدار دانش ديني نويسندگان و شعرا مي‌باشد. اين اثرپذيري که از قرن هفتم به بعد به اوج خود مي‌رسد به شيوه‌هاي متفاوتي چون واژگاني، گزاره‌اي، الهامي و... صورت مي‌گيرد. اثرپذيري واژگاني به سه شيوة ترجمه، برآيندسازي و وام‌گيري است و اثرپذيري گزاره‌اي به انواع تبرکي، توضيحي، استنادي و... انجام مي‌پذيرد. يکي از انواع نثر فارسي نامه‌نگاري است که در عصر صفوي مورد توجه نويسندگان و منشيان بوده است. در این پژوهش به شیوة تحلیلی - توصیفی به جست‌وجوی ویژگی‌های تأثيرپذيري دو منشي از دوره صفوي (ميبدي و تفرشي) خواهيم پرداخت. برآيند پژوهش نشان مي‌دهد که ميبدي به اقتضاي شغلش که منصب قضاوت شهر را برعهده داشته، بيشتر و تخصصي‌تر از تفرشي از آیات قرآني استفاده مي‌کند و در زمينه‌هاي واژگاني، الهامی، تعريفي، تبرکي و استنادی بيشتر از تفرشي به آيات قرآني توجه دارد. تفرشي آیات قرآني را در زمينه‌هاي توضيحي و استنادي و در مواقع ضروري بدون تکلف به کار مي‌برد.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران. (نویسنده مسئول) Email: mohsen_mehrabi700@yahoo.com
[2] . دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
Email: m.obaydinia@urmia.ac.ir
[3] . استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
Email: kooshesh_ad@yahoo.com
تاریخ دریافت: 3/2/1399 پذیرش نهایی: 15/4/1399
