جایگاه عقل وعشق از دیدگاه مولوی در مثنوی
الموضوعات :زهرا باباپور 1 , محمدرضا صرفی 2 , عنایت الله شریف پور 3
1 - ایران
2 - دانشگاه شهید باهنر کرمان
3 - دانشگاه شهید باهنرکرمان
الکلمات المفتاحية: مولوی, مثنوی, عشق, عقل, تقابل عشق و عقل.,
ملخص المقالة :
مولوی با اشعار شورانگیز خود ندای عاشقی سر داده است و پیشرو عشق در ادب فارسی است. عشق نیروی عظیمی است که در جان مولانا رسوخ می‌کند. عقل و عشق از مباحث بسیار مهم در مثنوی مولاناست. بررسی عقل و عشق در مثنوی مولوی در خور توجه است. حکیمان می گویند امتیاز انسان به عقل است اما عرفا امتیاز انسان را به عشق می‌دانند. در این مقاله کوشش می‌شود نظر مولوی دربارة عقل و عشق و رابطه آن دو بررسی شود. مولانا نه تنها عقل ستیز نیست، بلکه بهترین ستایش ها را از عقل به دست داده و مخالفت او با عقل فلسفی است. اما از آن‌جا که این نعمت الهی در دست عده ای عامل اختلاف بین مردم شده و به جای راهنمایی و هدایت آن‌ها خود ابزار تباهی جامعه گردیده است، با آن به ستیز برخاسته و در واقع عقل ستیزی او نوعی واکنش اجتماعی و حاکی از یک نظام اندیشگی والاست که می خواهد عقل را از بند نفس خلاص کند در این مقاله، با تکیه بر مثنوی معنوی مولوی، جایگاه عقل و عشق به شیوۀ کتابخانه‌ای مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.
قرآن کریم
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1385) دفتر عقل و آیت عشق، تهران: طرح نو.
ابراهيميان، حسین(1387) معرفت شناسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات بوستان کتاب قلم.
ابن عربی، محی الدین (1390) فصوص الحکم، ترجمه محمد علی موحد و صمد موحد، تهران: کارنامه.
پورجوادی، نصرالله (1387) بادة عشق، چاپ اول، تهران: نشر کارنامه.
جعفری، محمد تقی (1386) تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج 15 ، تهران: انتشارات اسلامی.
خرمشاهی، بهاءالدین (1380) حافظ نامه، بخش اول و دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
خليفه، عبدالحکیم(1383) عرفان مولوی ترجمه احمد محمدی و احمد میر علایی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
درآگاهي، محمود (1379:) رسول آفتاب «مولوی ازشریعت تا شوریدگی» تهران : انتشارات امیر کبیر.
دهخدا، علی اکبر (1346) لغتنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رازی، نجم الدین (1366) مرصاد العباد، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
راستگو، سید محمد( 1383)عرفان در غزل فارسی» چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.
ریاحی، پری (1384) عقل از دیدگاه مولانا، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
زرین کوب، عبدالحسین (1369) جست و جو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
زرین کوب، عبدالحسین (1389) بحر در کوزه، تهران: علمی.
زمانی، کریم (1385) شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.
زمانی، کریم (1395) میناگر عشق، چاپ چهاردهم تهران: نشر نی.
ستاری، جلال( 1392) عشق صوفیانه ، تهران: نشر مرکز.
سجادی، سید جعفر (1362) فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
سجادی، سید ضیاء الدین (1375) مقدمه ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران : سمت.
صانع پور، مریم (1385) محی‌الدین‌ابن‌عربی‌و نقش خیال قدسی در شهود حق، تهران: نشر علم.
طباطبایی، سید محمد حسین (1367) قرآن در اسلام. تهران : طلوع.
عزّالدین کاشانی، محمود بن علی (1385) مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح عفت کرباسی، محمد رضا برزگر خالقی، تهران: انتشارات زوّار.
غزالی، احمد (1359) السوانح فی العشق، تصحیح ایرج افشار، تهران: انتشارات منوچهری.
فروزانفر، بدیع الزمان (1390) شرح مثنوی شریف، چاپ پانزدهم، تهران : زوار.
قشیری، ابوالقاسم (1374) رساله قشیریه، قم : بیدار.
کی منش، عباس ( 1366) پرتو عرفان، چاپ اول، تهران: نشر سعدی.
محمدبن منور(1372) اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، به اهتمام ذبیح الله صفا، تهران: نشر سخن.
محمدپور دهکردی، سیما (1384) عشق بدون مرز، قم: مطبوعات دینی.
-محمدی وایقانی، محمد کاظم،(1385) مولانا و دفاع از عقل، تهران: نجم کبری
محمدی، کاظم (1381) چالش درون (جدال تاریخی عقل و عشق)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مولوی، مولانا جلال الدین محمد، (1398). مثنوی معنوی، تصحیح محمد علی موحد، چاپ چهارم، تهران: نشر هرمس.
مولوی، مولانا جلال الدین محمد، (1387): فیه مافیه ، تهران، انتشارات نگاه.
نوربخش، جواد ۱۳۸۱،چهل کلام و سی پیام، ،چاپ دوم، تهران، انتشارات یلدا قلم.
امیری خراسانی، احمد(1380) «علم از دیدگاه مولانا»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران،شماره159 ، صص367تا394
بدری، احمد (1392)«معرفت شناسی دینی در اندیشه مولوی »فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت» صص45تا64
ضیایی، انور (1389) «تقابل عقل و عشق در مثنوی مولانا و سنایی» مجله انديشه هاي ادبي: تابستان 1389، دوره، شماره 4 ; صص119 تا 140
فرمهینی فراهانی، محسن و مهدی سبحانی نژاد و زینب مهدوی (1389) «تبیین جایگاه عقل در مثنوی مولوی و دلالت های تربیتی آن » دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد، دوره 1، شماره 45، صص67-95.
