بررسی رابطة مفاد احادیث طینت با اختیار انسان و عدل‌الهی
الموضوعات :
عبدالله نیکنام
1
(حوزه علمیه )
الکلمات المفتاحية: طینت, فطرت, اراده, اختیار, سعادت, شقاوت,
ملخص المقالة :
برخی احادیث، مشعر به این معنا هستند که سعادت یا شقاوت انسان، امری از پیش تعیین شده است و طینت او تعیین کنندة سرنوشت اوست. این احادیث به «احادیث طینت» مشهورند. پرسش مهم بر سر راه این احادیث، نسبت این روایات با اختیار انسان و منافات مفاد ظاهری آنها با عدل الهی است. پاسخ به این پرسش مستلزم بررسی سند و دلالت احادیث یادشده است. این مقاله در مقام بررسی حمل مفاد و دلالت این احادیث بوده و کوشیده است به این نتایج دست یابد که: اولا: روایات طینت ناظر به هر دو بعد جسمانی و روحانی انسان هستند؛ ثانیا: طینت و فطرت رابطه‌ای با یکدیگر ندارند؛ ثالثا: منافاتی بین اختیار انسان و مفاد روایات طینت وجود ندارد؛ رابعا: این روایات منافاتی با عدل الهی ندارند؛ زیرا اگر اختلافات انسانها، به خود مخلوق برگردد، تفاوت است نه تبعیض یا خلاف عدل؛ و اگر اختلافات به خداوند برگردد، به دو نوع قابل تفکیک است: برخی وجودشان و برخی عدمشان خلاف عدل است. به طور کلی، نبود اختلاف میان مخلوقات با عدل الهی ناسازگار است
قرآن کریم
ابن‌بابویه، محمدبن علی؛ علل الشرایع، ج1، قم، مکتبة الداوری.
اسفراینی، اسماعیل بن قربانعلی عارف؛ انوار العرفان، قم، بوستان کتاب، 1383.
امام خمینی(ره)؛ طلب و اراده، ترجمه سیداحمد فهری، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1362.
الجرائری مروج، سید محمد جعفر؛ منتهی الاصول فی توضیح الکفایة، ج1، قم، انتشارات دار الکتب، 1388ق.
حسن زاده آملی، حسن؛ خیر الاثر در رد جبر و قدر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1379.
حسینی طهرانی، سید محمدحسین؛ امام‌شناسی، جلد3، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی.
راغب اصفهانی؛ مفردات الفاظ قرآن، ج1، بیروت و دمشق، دارالقلم.
ربانی گلپایگانی، علی؛ فرق و مذاهب کلامی، انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
سبحانی، جعفر؛ الالهیات، ج4، قم، موسسه امام صادق(ع)، 1388، چاپ هفتم.
سبزواری، حاج ملاهادی، اسرار الحکم.
الشرتونی اللبنانی، سعید الخوری؛ اقرب الموارد، ج3، قم، دارالاسوة، 1358.
صفار، محمد بن حسن؛ بصائر الدرجات، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.
طالقانی، نظر علی؛ کاشف اسرار، به کوشش مهدی طیب، جلد2، تهران، رسا، 1373.
طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی‌همدانی، ج8، قم، انتشارات‌اسلامی، 1380.
طبری، محمد؛ پاسخ جوان شیعی به پرسش‌های وهابیان، تهران، مشعر، 1386.
فیض‌کاشانی، محمد؛ اصول المعارف، تصحیح سیدجمال‌الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم، 1375.
فیومی؛ المصباح المنیر، ج1، قم، دارالهجرة، چاپ سوم، 1425.
قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر قمی، ج1، قم، انتشارات دار الکتاب، 1363.
مجلسی، محمدباقر؛ احتجاجات، ترجمه موسی خسروی، جلد1و2، تهران، انتشارات اسلامیه، 1379.
ـــــــــــــــــ؛ امام‌شناسی (حیاة القلوب)، محقق علی امامیان، جلد5، قم، سرو، 1384ه.ش.
ـــــــــــــــــ؛ بحارالانوار، جلد5، انتشارات دارا حیاء التراث العربی.
محمدی جیلانی، محمد؛ حدیث طلب و اراده، موسسه عروج، چاپ اول، 1379.
مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار، جلد1، قم، صدرا، 1389، چاپ هفدهم.
مفید، محمدبن محمد؛ الارشاد، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، جلد1، تهران، اسلامیه.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد؛ اصول فقه شیعه، ج3، قم، مرکز فقهی ائمّة اطهار:، چاپ اول، 1381.
