اخلاق مدیریّتی در مرزبان نامه و نصیحة الملوک
الموضوعات :
1 - هیات علمی
الکلمات المفتاحية: اخلاق مدیریّتی, نصیحة الملوک, سعدی, مرزبان‌نامه, وراوینی,
ملخص المقالة :
نصیحة الملوک سعدی و مرزبان‌نامه، اثر مرزبان‌بن‌رستم که بعدها توسط وراوینی، به نثر فنّی پیچیده‌ای آراسته و نگارش یافت، دو اثر از گنجینه تاریخی ادب فارسی محسوب می‌شوند که هر کدام از آن‌ها به سبک و شیوه ی مخصوص به خود، مبانی و اصول مدیریّتی و الگوهای اخلاقی مدیریّتی را که در آن دوران، به‌شدّت در تشابه و تقارن با طرق کشورداری و حکمرانی بوده، نشان داده‌اند. در هر دو اثر، لزوم مراعات و پاسداشت آموزه‌های اخلاقی و دینی و متخلّق بودن پادشاه به فضایل و خصلت‌های پسندیده ی اخلاقی چون احسان و بخشش، عدل و انصاف، اعتدال و میانه‌روی، خوش‌خُلقی و مردم‌داری و نظایر آن، گوشزد شده است. هم‌چنین، توجّه به اطرافیان و زیردستان، چگونگی رفتار و سلوک با آنان، کیفیّت مراوده و رفتار با بخش‌ها و طبقات مختلف مردم و نیز چگونگی مواجهه با دشمنان و بدخواهان، از مهم‌ترین و عمده‌ترین مسائلی بوده است که این دو اثر، بدان پرداخته‌اند. مطالعه‌ی این آثار به روشنی نشان می‌دهد که سعدی در نصیحة الملوک، بی هیچ تکلّف و اطنابی، مقصود خود را در قالب نصایحی کاملاً روشن و صریح و خطاب به حاکم و سلطان جامعه بیان کرده است درحالی‌که در مرزبان‌نامه، این مهم با استفاده از زبانی فنّی و به شدّت متکلّف و سنگین و مشحون از صنایع مختلف ادبی و در قالب تمثیلات و افسانه‌هایی از زبان حیوانات و جانوران مختلف و در لفافه ی سخنان چندپهلو و رمزگونه بیان شده است که البته با وجود اختلافات و تفاوت‌هایی در دو اثر، می‌توان قرابت و مشابهت بسیاری را در مفاهیم و مضامین کلی و بنیادین آن‌ها که عبارت از چگونگی مدیریّت، سیاست و حکمروایی بوده است یافت.
قرآن کریم
نهج‌البلاغه(1378). ترجمه¬ی سید جعفر شهیدی، تهران: نمازی.
اورنسون، الیوت (1362). روان‌شناسی اجتماعی. حسین شکرکن، اهواز: دانشگاه شهید چمران.
پرهیزکار، کمال (1375). تئوری‌های مدیریّت. تهران: آگاه.
ترواثا، رابرت (1369). اصول مدیریّت و رفتار سازمانی. عیناله علا، تهران: زوار.
حسینی، سید مهدی(1388). تحلیل نامه¬ی امام علی به مالک اشتر. تهران: نواب.
دسلر، گری (1373). مبانی مدیریّت. ترجمه¬ی داوود مدنی، تهران: پیشبرد.
سعدی، مصلح‌الدّین(1369). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
ــــــــــــــــــ (1386). کلیّات سعدی. بر اساس تصحیح محمد علی فروغی، چاپ اول، مشهد: به¬نشر.
سیاسی، علی‌اکبر (1371). نظریّههای شخصیّت. تهران: دانشگاه تهران.
عبید زاکانی(1387). اخلاق‌الأشراف. تصحیح علی اصغر حلبی، تهران: اساطیر.
عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر(1386)، قابوسنامه. به اهتمام غلامحسین یوسفی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
غزالی، امام محمد(1364). کیمیای سعادت. تهران: علمی و فرهنگی.
قائمی‌نیا، محمد(1389). توصیه‌های لقمان حکیم. تهران: آذرخش.
کلینی، بی‌تا، اصول کافی، ترجمه‌ی سیّد جواد مصطفوی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت.
نجفی، علیرضا(1389). شرحی بر تجارب الأمم. تهران: حکمت نوین.
نظام‌الملک طوسی، ابوعلی حسن بن علی (1388). سیاست‌نامه. تصحیح عباس اقبال، تهران: اساطیر.
وراوینی، سعدالدّین(1355). مرزبان‌نامه. تصحیح محمد روشن، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
267 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 300 - 267
اخلاق مدیریّتی در مرزبان نامه و نصیحة الملوک
طواق گلدی گلشاهی 1
چکیده
نصیحة الملوک سعدی و مرزبان‌نامه، اثر مرزبان‌بن‌رستم که بعدها توسط وراوینی، به نثر فنّی پیچیده‌ای آراسته و نگارش یافت، دو اثر از گنجینه تاریخی ادب فارسی محسوب می‌شوند که هر کدام از آن‌ها به سبک و شیوهی مخصوص به خود، مبانی و اصول مدیریّتی و الگوهای اخلاقی مدیریّتی را که در آن دوران، به‌شدّت در تشابه و تقارن با طرق کشورداری و حکمرانی بوده، نشان داده‌اند. در هر دو اثر، لزوم مراعات و پاسداشت آموزه‌های اخلاقی و دینی و متخلّق بودن پادشاه به فضایل و خصلت‌های پسندیده‌ی اخلاقی چون احسان و بخشش، عدل و انصاف، اعتدال و میانه‌روی، خوش‌خُلقی و مردم‌داری و نظایر آن، گوشزد شده است. هم‌چنین، توجّه به اطرافیان و زیردستان، چگونگی رفتار و سلوک با آنان، کیفیّت مراوده و رفتار با بخش‌ها و طبقات مختلف مردم و نیز چگونگی مواجهه با دشمنان و بدخواهان، از مهم‌ترین و عمده‌ترین مسائلی بوده است که این دو اثر، بدان پرداخته‌اند. مطالعه‌ی این آثار به روشنی نشان می‌دهد که سعدی در نصیحة الملوک، بی هیچ تکلّف و اطنابی، مقصود خود را در قالب نصایحی کاملاً روشن و صریح و خطاب به حاکم و سلطان جامعه بیان کرده است درحالی‌که در مرزبان‌نامه، این مهم با استفاده از زبانی فنّی و به شدّت متکلّف و سنگین و مشحون از صنایع مختلف ادبی و در قالب تمثیلات و افسانه‌هایی از زبان حیوانات و جانوران مختلف و در لفافهی سخنان چندپهلو و رمزگونه بیان شده است که البته با وجود اختلافات و تفاوت‌هایی در دو اثر، می‌توان قرابت و مشابهت بسیاری را در مفاهیم و مضامین کلی و بنیادین آن‌ها که عبارت از چگونگی مدیریّت، سیاست و حکمروایی بوده است یافت.
واژگان کلیدی
اخلاق مدیریّتی، نصیحة الملوک، سعدی، مرزبان‌نامه، وراوینی.
[1] . استادیار. گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران.
Email: tavagh.golshahi@gmail.com
تاریخ دریافت: 26/12/1399 پذیرش نهایی: 2/3/1400
