ارعاب‌زدایی و ارعاب‌زایی در کتاب «در خدمت و خیانت روشن‌فکران» جلال آل‌احمد
الموضوعات :
مریم گنجی
1
(دانش آموخته اندیشه سیاسی دانشگاه تربیت مدرس)
حاتم قادری
2
(استاد بازنشسته گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس)
الکلمات المفتاحية: بازگشت به خویشتن, جلال آل‌احمد, ارعاب‌زدایی و ارعاب‌زایی. ,
ملخص المقالة :
نظام سیاسی حاکم در دوران پهلوی دوم با سیاست‌های فرهنگی، رویکردهای اقتصادی توسعه‌محور و ایجاد فضای سرکوب و خفقان، گفتمان مطلوب خود از هویت ایرانی را که از مؤلفه‌های غرب‌گرایی، مدرنیسم و باستان‌گرایی سرچشمه می‌گرفت، به تنها گفتمان غالب تبدیل کرده و دیگر گفتمان‌ها و صداهای موازی را به حاشیه برده بود. ایدۀ بازگشت به خویشتن در چنین فضایی در فضای فکری و حلقۀروشن فکران مطرح شد و مورد اقبال قرار گرفت. در قاطبۀ پژوهش‌ها، این ایده به مثابه پاسخی به پرسش از کیستی و تمنای هویت‌جویی جامعه ایرانی بررسی شده است. این مقاله، پرسش محوری خود را متوجه چگونگی نسبت میان «بازگشت به خویشتن» و ارعاب نظام سیاسی حاکم کرده و بر آن است که این ایده نزد «جلال آل‌احمد»، تلاشی برای بدیل‌سازی در مقابل گفتمان هویتی و فکری مسلط نظام سیاسی بوده است. فرضیۀ مقاله حاضر، «بازگشت به خویشتن» را تلاشی برای ارعاب‌زدایی از گفتمان مسلط نظام سیاسی حاکم می‌داند؛ هرچند درون این ایده، بذر ارعاب‌زایی و تبدیل به تک‌صدایی و به حاشیه بردن بدیل‌ها و صداهای دیگر نیز پرورانده شده است.
آدورنو، تئودور و ماکس هورکهایمر (1384) دیالکتیک روشنگری، ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران، گام‌نو.
آشوری، داریوش (1387) ما و مدرنیت، تهران، صراط.
آل‌احمد، جلال (1386) در خدمت و خیانت روشن¬فکران، تهران، فردوس.
بروجردی، مهرزاد (1377) روشن¬فکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران، فرزان روز.
تورن، آلن (1380) نقد مدرنیته، ترجمه مرتضی مردیها، تهران، گام‌نو.
دانایی، محمدحسین (1392) دو برادر؛ ناگفته‌هایی از زندگی و زمانة جلال و شمس آل احمد، به اهتمام محمدرضا کائینی، تهران، اطلاعات.
رجایی، فرهنگ (1376) معرکه جهان‌بینی‌ها در خردورزی سیاسی و هویت ما ایرانیان، تهران، احیاء کتاب.
ریکور، پل (1383) «احیای معنا یا کاهش توهم»، ترجمه هاله لاجوردی، ارغنون، شماره 3، زمستان، صص 1-10.
شایگان، داریوش (1380) افسون‌زدگی جدید، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران، فرزان روز.
فانون، فرانتس (1336) دوزخیان زمین، ترجمه علی شریعتی، اهواز، تلاش.
قادری، حاتم (1387) سویه‌های هویت، تهران، شیرازه.
قاضیان، حسین (1386) جلال آل‌احمد و گذر از سنت به تجدد، تهران، کویر.
قیصری، علی (1383) روشن¬فکران ایران در قرن بیستم، ترجمه محمد دهقانی، تهران، هرمس.
میرآخوری، قاسم و حیدر شجاعی (1376) مرغ حق: زندگی و اندیشه جلال آل‌احمد، تهران، جامی.
میرسپاسی، علی (1386) تأملی در مدرنیته ایرانی، تهران، طرح نو.
نبوی، نگین (1388) روشن¬فکران و دولت در ایران: سیاست، گفتار و تنگنای اصالت، ترجمه حسن فشارکی، تهران، شیرازه.
وحدت، فرزین (1383) رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران، ققنوس.
هاشمی، محمدمنصور (1383) هویت‌اندیشان و میراث فکری احمد فردید، تهران، کویر.
Josselson, Ruthellen (2004) The Hermeneutics of Faith and the Hermeneutics of Suspicion, Narrative Requiry, 14 (1), 1-28.
Ricoeur, paul (1970) Freud and philosophy: An essay on interpretation, (D. Savage, Trans. ), New Haven, CT: Yale University Press.
----------------- (1981) Hermeneutics and the Human Science, Cambridge.
