نظم سیاسی کوهنی و لاکاتوشی: منعطف یا سخت؟
الموضوعات :محمدعلي توانا 1 , خلیل اله سردارنیا 2
1 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه شیراز
2 - استاد گروه علوم سیاسی علوم سیاسی، دانشگاه شیراز
الکلمات المفتاحية: روش‌شناسی, کوهن, لاکاتوش, پارادایم و برنامه‌‌های پژوهش علمی. ,
ملخص المقالة :
پارادایم کوهن و برنامه پژوهش علمی لاکاتوش، به‌عنوان دو سنت روش‌شناسی رقیب، نگرشی‌های نو در تاریخ علم و معرفت/ حقیقت ایجاد کردند. این مقاله می‌کوشد میان روش‌شناسی این دو مورخ علم با سیاست نظری پیوند برقرار کند و این پرسش‌ها را طرح می‌کند: روش‌شناسی کوهن و لاکاتوش، حاوی چه نظم سیاسی‌اند؟ آیا این نظم‌های سیاسی، منعطف هستند یا سخت؟و چگونه تغییر می‌کنند؟ این مقاله بر اساس اصل سازگاری (سازگاری نتایج با اصول اولیه) می‌کوشد تا بدین پرسش ها، پاسخ دهد. این مقاله نشان می‌دهد که نظم سیاسی کوهنی و لاکاتوشی، هر دو بر اساس رقابت و منازعه شکل می‌گیرند؛ اما به محض تثبیت، هر دو به یک نظم سخت تا نیمه سخت بدل می‌شوند: یعنی اولی تکثر و تغییرات (اصلاحات) را صرفاً در چهارچوب پارادایم مسلط می‌پذیرد و دومی صرفا در امور حاشیه‌ای که خطری برای هستۀ سخت قدرت نداشته باشد با وجود این، تغییر انقلابی در نظم سیاسی کوهنی، اندکی راحت تر از نظم سیاسی لاکاتوشی اتفاق می‌افتد. زیرا روش‌شناسی نسبی گرایانه کوهن می‌پذیرد که هیچ نظم ذاتی وجود ندارد؛ پس در وضعیت بحرانی یعنی از دست رفتن کارآمدی و اجماع نخبگان، می‌توان به سوی یک نظم جدید حرکت کرد. اما روش‌شناسی تاریخ گرای لاکاتوشی، یک نظم محافظه گراتر را ایجاد می‌کند؛ زیرا تأکید دارد که باید به هستۀ سخت نظم سیاسی فرصت داد تا تمامی ظرفیت‌‌های خود را در بستر تاریخ آشکار نماید و صرفاً در صورت تولید نکردن محتوای تجربی و نظری، می‌تواند جای خود را به یک نظم سیاسی جدید دهد. در کل هر دو نظم دگراندیش ستیز هستند.
استرول، اورام (1387) فلسفه تحلیلی در قرن بیستم، ترجمه فریدون فاطمی، چاپ سوم، تهران، مرکز.
اکاشا، سمیر (1398) فلسفه علم، ترجمه هومن پناهنده، چاپ هفتم، تهران، فرهنگ معاصر.
بدیو، آلن (1396) فرضیه کمونیسم، ترجمه صالح نجفی، تهران، مرکز.
بشیریه، حسین (1379) تاریخ اندیشه‌‌های سیاسی در قرن بیستم: لیبرالیسم و محافظه¬کاری، چاپ دوم، تهران، نشرنی.
بنتون، تد و یان کرایب (1389) فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی¬پرست و محمود متحد، چاپ سوم، تهران، آگه.
پوپر، کارل (1383) آینده باز است، ترجمه عباس باقری، تهران، علم.
-------- (1388الف) منطق اکتشاف علمی، ترجمه حسین کمالی، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
خرمشاهی، بهاءالدین (1389) پوزیتیویسم منطقی، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
چالمرز، آلن.
اف (1387) چیستی علم، چاپ هشتم، ترجمه سعید زیباکلام، تهران، سمت حیدری، غلامحسین (1387) قیاس‌ناپذیری پارادایم‌های علمی، چاپ دوم، تهران، نشرنی.
روزنبرگ، الکس (1384) فلسفه علم، ترجمه مهدی دشت بزرگی و فاضل اسدی مجد، قم، طه.
سوکال، آلن و ژان بریکمون (1387) چرندیات پست‌مدرن، ترجمه عرفان ثابتی، چاپ دوم، تهران، ققنوس.
شرت، ایون (1387) فلسفه علوم اجتماعی قاره¬ای، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشرنی.
شیخ رضایی، حسین و امیرحسین کرباسی¬زاده (1396) آشنایی با فلسفه علم، چاپ چهارم، تهران، هرمس.
شی¬یرمر، جرمی (1392) اندیشه سیاسی کارل پوپر، ترجمه عزت¬الله فولادوند، چاپ دوم، تهران، ماهی.
صادقی، رضا (1392) «پاسخ کوهن به اتهام نسبی¬گرایی»، جستار‌های فلسفی، شماره 24، صص 51-80.
--------- (1398) «ماهیت پارادایم و ابعاد کل¬گرایانه آن»، مجله متافیزیک، دوره یازدهم، شماره 27، صص 129-156.
عزیزی، علی و مصطفی تقوی (1393) «نقد علم‌شناسی کوهن از منظر فایرابند»، فلسفه علم، سال چهارم، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 59-74.
فوکو، میشل (1392) دیرینه‌شناسی دانش، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشرنی.
فوکویاما، فرانسیس (1397) نظم و زوال سیاسی، ترجمه رحمن قهرمان¬پور، تهران، روزنه.
کوهن، تامس (1393) ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه سعید زیباکلام، چاپ چهارم، تهران، سمت.
کوون ]کوهن[، تامس (1398) تنش جوهری، ترجمه علی اردستانی، تهران، نگاه معاصر.
گری، جان (1379) فلسفه سیاسی آیزایا برلین، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران، طرح نو.
گیلیس، دانالد (1387) فلسفه علم در قرن بیستم، ترجمه حسن میانداری، چاپ دوم، تهران، سمت.
لاکاتوش، ایمره (1375) «علم و شبه علم»، در: دیدگاه¬ها و برهان¬ها، ترجمه و تألیف شاپور اعتماد، تهران، مرکز.
محمدی، علیرضا (1398) روش‌شناسی فلسفی ایمره لاکاتوش، تهران، تمدن علمی.
میراحمدی، منصور و محمدرضامرادی طادی (1395) «روش‌شناسی فهم اندیشه سیاسی: اشتراوس و اسکینر (مقایسه¬ای انتقادی)»، رهیافت‌‌های سیاسی و بین¬المللی، سال هفتم، شماره 46، صص 179- 203.
ناجی، سعید (1388) «نقدی بر روش‌شناسی برنامه‌‌های پژوهش علمی لاکاتوش»، مجله متافیزیک، سال چهل¬وپنجم، شماره 1و2، صص 63-80.
نبوی، لطف¬الهی (1384) مبانی منطق و روش‌شناسی، چاپ دوم، تهران، تربیت مدرس.
نوری، مرتضی (1395) «نقد دیویدسون بر نظریه قیاس ناپذیری کوهن»، دوفصلنامه فلسفی شناخت، دوره نهم، شماره 1، صص 231-258.
Ball, Terence (1976) "From Paradigms to Research Programs: Toward a Post- Kuhnian Political Science", American Journal of Political Science, Vol. 20, No. 1 (Feb., 1976) pp. 151- 177.
Bolsby, W. Nelson (1998) Social Science and Scientific Change: A Note on Thomas S. Kuhn's Contribution, Annual Review of Political Science 1 (1): 199-210.
Cottingham, John (2015) "God, Descartes and Secularism", AKC Lecture, delivered Monday 19 October 2015.
Dusek, Val (2015) “Lakatos between Marxism and the Hungarian heuristic tradition”, Studies in East European Thought, Vol. 67, No. 1/2, Special Issue on Marxist Roots of Science Studies, pp. 61-73.
Elman, Colin and Miriam Fendius Elman (2003) Progress in International Relations Theory, editors, MIT Press Cambridge, Massachusetts. London, England Appraising the Field, Edited by Colin Elman and Miriam Fendius Elman.
Feyerabend, paul (1975) Against Method, London: Vestro.
Fuller, Steve (2006) Kuhn vs. Popper: The Struggle for the Soul of Science, Canadian Journal of Sociology Online.
Huntington, Samuel, (1968) Political Order in Changing Societies, New Haven and London: Yale University Press.
Kuukkanen J. Matti (2006) Meaning Change in the Context of Thomas S. Kuhn’s Philosophy, The University of Edinburgh.
Motterlini, Matteo (2002) Reconstructing Lakatos, A reassessment of Lakatos’ philosophical project and debates with Feyerband in light of the Lakatos Archive. Carnegie Mellon University ,CPNSS, LSE.
Lakatos, Imre (1970) Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes. In Lakatos, I., & Musgrave, A. (Eds.) Criticism and the Growth of Knowledge, Cambridge: Cambridge University Press.
----------------- (1978) The Methodology of Scientific Research Programmes,New York: Cambridge University Press.
Paweł Mazanka (2003) "Natural theology of Descartes and modern secularism", Studia Philosophiae Christianae 39/1, 184- 196.
Polsby, Nelson. W (2003) "Social Science and Scientific Change: A Note on Thomas S. Kuhn's Contribution", Annual Review of Political Science, 1 (1) : 199- 210. November 2003.
Popper, Karl (1963) Conjectures and Refutations, NewYork & London: Routledge.
----------------- (2005) The logic of Scientific Discovery, NewYork & London: Routledge.
Reisch, George (2019) Politics of Paradigms, The: Thomas S. Kuhn, James B. Conant, and the Cold War “Struggle for Men’s Minds”, New York: SUNY Press.
Ross, B. Emment (2010) Elgar companion to the Chicago school of economics,UK: Edward Elgar Pub.
Schall. James V (1962) "Cartesianism and Political Theory", The Review of Politics, Vol. 24, No. 2, pp. 260- 282 .
Shearmur, Jeremy (2006) "Popper, political philosophy, and social democracy: Reply to Eidlin", Critical Review: A Journal of Politics and Society, Volume 18, 2006 - Issue 4, Reader in Philosophy in the School of Humanities, Faculty of Arts, Australian National University Pages 361- 376.
Wissenburg, Marcel (2008) "Two Concepts of Political Order", Lecture at Institut fur die Wissenschaften ovm Menschen, Vienna, 26 February.
