اپونیم «نام‌بخش»، گونه‌ای بلاغی در زبان فارسی
الموضوعات :حسین قربانپور آرانی 1 , المیرا تسلیمی 2
1 - دانشگاه کاشان
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان
الکلمات المفتاحية: اپونیم, استعاره, نماد, ژانر ادبی,
ملخص المقالة :
اپونیم اسم و صفتی است که به یک مفهوم تبدیل شده و در واقع مفهوم با مصداق یکی شده است و اینک در مفهومی به‌کار می‌‌رود که ناخودآگاه جمعی آن را پذیرفته است. اپونیم برخلاف استعاره، در زبان ادبی به‌کار نمی‌رود؛ بلکه بیشتر در زبان عامیانه کاربرد دارد و برخلاف استعاره که قرینه‌ای برای فهم آن لازم است، اپونیم ریشه در ناخودآگاه جمعی قوم یا فرهنگی خاص دارد. در واقع اپونیم‌ها، استعاره‌های کلیشه‌شده‌ای هستند که فهم آنها منوط به همسانی فرهنگی است. اینگونه واژه‌ها در زبان، کاربرد فراوان دارد؛ اما در زبان فارسی تا کنون تحقیقی در باب این ژانر یا صنعت ادبی انجام نشده و حتی به‌عنوان یک آرایۀ ادبی نیز مطرح نشده است. این تحقیق به دنبال آن است که این نوع کاربرد را به‌عنوان یک ژانر، معرفی و نیز اینگونه اسم‌ها را بر اساس قلمرو معنایی و نوع کاربرد آنها تقسیم‌بندی کند. روش این پژوهش کیفی بوده است و داده‌های آن بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از ابزار مطالعات کتابخانه‌ای به دست آمده است. نتیجۀ این تقسیم‌بندی قرار دادن اپونیم‌ها در هشت گروه مختلف است: مذهبی و غیرمذهبی، حیوان و انسان، مثبت و منفی، سیاست و مکان. از طرفی دیگر در شش دستۀ: نام اشخاص، جانوران، مکان، لوازمی مربوط به بزرگان مذهبی و اسطوره‌ای، در معنای صفت و دنیای مجازی قرار داده شده‌اند. پربسامدترین اپونیم‌ها در زبان فارسی اسم‌هایی خاص هستند که به صفت تبدیل شده‌اند؛ مانند: ابلیس و دجال. بعضی از اپونیم‌ها نام حیواناتی است که به صفت تبدیل شده‌اند؛ مثل: لاشخور و کفتار. برخی از نام‌های مکان نیز به صفت تبدیل شده‌اند؛ همچون: صحرای کربلا و قیامت.
انوری، حسن (1387) فرهنگ سخن، چاپ پنجم، تهران، سخن.
آهنی، غلامحسین (1357) معانی و بیان، تهران، مدرسۀ ادبیات و زبان‌های خارجی.
پورنامداریان، تقی (1396) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ نهم، تهران، علمی و فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390) صور خیال در شعر فارسی، چاپ چهاردهم، تهران، آگه.
شمیسا، سیروس (1372) بیان، چاپ سوم، تهران، مجید و فردوسی.
علوی مقدم، محمد و رضا اشرف‌زاده (1388) معانی و بیان، چاپ نهم، تهران، سمت.
کزازی، میر جلال‌الدین (1368) زیباشناسی سخن پارسی بیان، چاپ چهارم، تهران، مرکز.
گوستاو یونگ، کارل (1393) انسان و سمبول‌هایش، مترجم محمود سلطانیه، چاپ نهم، تهران، جامی.
لیکاف، جورج و مارک جانسون (1397) استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم، مترجم جهانشاه میرزابیگی، چاپ دوم، تهران، آگه.
معین، محمد (1371) فرهنگ فارسی، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
همایی، جلال الدین (1367) فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ پنجم، تهران، نیما.
---------------- (1370) یادداشت‌های استاد جلال‌الدین همایی دربارۀ معانی و بیان، به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران، هما.
یاحقی، محمدجعفر (1398) فرهنگ اساطیر، چاپ ششم، تهران، فرهنگ معاصر.
Al Aboud, khalid and Al Aboud (2012) "Eponyms in Dermatology Literature Linked to Japan", Cilinical, Cosmetic & Investigational Dermatology, 5, 15-21.
Al Aboud, khalid and Al Aboud, Ahmad (2013/A) "Eponyms in Dermatology Literature Linked to Genital Skin Disorders", Historical Article, 2, 243-246.
Al Aboud, khalid and Al Aboud, Ahmad (2013/B) "Eponyms in Dermatology Literature Linked to Plantar Keratoderma", Historical Article, 4, 573-578.
Al Aboud, khalid and Al Aboud, Ahmad (2013/C) "Eponyms in Dermatology Literature Linked to Switzerland", Dermatology Eponyms, 4, 121-127.
Budrys, valmantas (2005) "Neurological Eponyms Derived from Literature and Visual Art", Neurology and Art, 53, 171-178.
M.
Fargen, Kyle & L.
Hoh, Brian (2014) "The Debate over Eponyms", Point-Counterpoint, 27, 1137-1140.
PBM, Thomas (2016) "Are medical eponyms really dying out? A study of their usage in the historical biomedical literature", Royal College of Physicians of Edinborg, 46, 295-299.
P.
Wilmot, James (2003) "Malignancy, Thrombosis and Troussean: The Case for an Eponym", Historical Article, 1, 2463-2465.
Oxford www.
Thelancet.
Com (april, 2006, 1296, number 22)
