بررسی داستان سیاوش بر اساس نظریة «آلوده‌انگاری» ژولیا کریستوا
الموضوعات :ذوالفقار علامی 1 , فاطمه باباشاهی 2
1 - دانشگاه الزهرا
2 - دانشگاه الزهرا
الکلمات المفتاحية: شاهنامه داستان سیاوش کریستوا نظریة آلوده‌انگاری,
ملخص المقالة :
داستان سیاوش از جمله داستان‌های تراژیک شاهنامه است که افزون بر قابلیت‌ها و ظرفیت‌های گوناگونی که برای نقد و بررسی دارد، برخی از پیام‌های اصلی حماسة ملی و اسطوره‌های ایرانی مانند: نبرد میان خیر و شر، ایران و انیران، مبارزه با پلیدیها و پلشتی‌های روح انسانی و... در آن جریان دارد. یکی از نظریه‌هایی که با نگاه روانکاوانه به تحلیل آثار ادبی می‌پردازد و برای تحلیل این داستان مناسب به نظر می‌رسد، نظریة آلوده‌انگاری ژولیا کریستوا از منتقدان پساساختارگراست که بر اساس آن شاعر یا نویسنده، پلیدیها و پلشتی‌های روح انسانی را از طریق متن برون‌فکنی می‌کند. ماجرای عشق آلودة سودابه، گذر سیاوش ازآتش برای اثبات بی‌گناهی و مرگ اندوهبار او در توران زمین، از نمودهای آشکار و آلوده‌انگارانه این داستان است که زمینه را برای استفاده از این رویکرد فراهم می‌سازد. از این رو، این مقاله در صدد است با توجه به وجود رانه‌ها و افزونه‌های آلوده در این داستان که در جریان عشق سودابه، در نهایت با همراهی عواملی دیگر مرگ اندوهبار او را رقم می‌زند، آن را تحلیل کند و به این پرسش پاسخ دهد که کاربرد این نظریه تا چه اندازه در این داستان مؤثر و کارآمد است؟ و با کاربست این نظریه، آیا به تحلیلی تازه می‌توان دست یافت یا خیر؟ برآیند مطالعه نشان می‌دهد: این بررسی با تبیین نظریة آلوده‌انگاری کریستوا و تحلیل داستان سیاوش از این منظر، سازگاری دارد و امکان خوانشی نوین از آن و به تبع آن قضاوتی دیگرگون از فردوسی، سراینده داستان را، برای خوانندگان فراهم می‌سازد.
امین، احمد و غلامحسین مددی (1386) تحلیلی روان‌شناختی از شخصیت کاووس، گرسیوز و سیاوش در شاهنامه، متن پژوهی ادبی، ش 34، صص 7-33.
پورعلی، حجت الله و رویین تن فرهمند و نرگس باقری (1392) «خوانش رمان قاعده بازی فیروز زنوزی جلالی، بر پایه نظریه آلوده انگاری ژولیا کریستوا، فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، سال دوم، ش 2، صص 26-39.
خالقی مطلق، جلال (1381) سخن‌های دیرینه، به کوشش علی دهباشی، تهران، افکار.
رینگرن، هلمر (1388) تقدیرباوری در منظومه‌های حماسی فارسی (شاهنامه و ویس و رامین)، ترجمه ابوالفضل خطیبی، تهران، هرمس.
سقراطی، امیر (1392) «آفریدن مرگ و غلبه بر آن؛ نگاهی به نمایشگاه تصویرسازی شاهنامه در گالری پاییز»، ش 261، صص 21.
سرامی، قدمعلی (1388) تحلیلی نو از داستان سیاوش، کتاب ماه ادبیات، ش 25 (پیاپی129)، صص 40- 53.
سلیمی کوچی، ابراهیم و فاطمه سکوت جهرمی (1393) کاربست نظریه آلوده انگاری کریستوا بر شعر «دلم برای باغچه می‌سوزد» فروغ فرخزاد، فصل نامه جستارهای زبانی، دوره پنجم، ش 1، صص 89-106.
سیدالشهدایی، رؤیا (1383) «خوانشی زیباشناسانه از مرگ در شاهنامه فردوسی (مرگ سیاوش)»، فصل نامه پژوهش‌های ادبی، ش 4، صص 131-144.
شولتز، دوان (1386) نظریه‌های شخصیت، تهران، ارسباران.
صدیقی، علی‌رضا (1381) «نگاهی به بحث زندگی و مرگ در شاهنامه»، آموزش زبان و ادب فارسی، سال 16، ش 63، صص 12-16.
طباطبایی اردکانی، محمود (1375) «مروری برمسئله مرگ و جهان پس ازمرگ در شاهنامه»، متن پژوهی ادبی، ش 1، صص 77-106.
علی اکبری، معصومه (1393) نابرابری صورتی از آلوده انگاری، نشریه زنان امروز، ش 6، صص 1-10.
فردوسی، حکیم ابوالقاسم (1393) شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، جلد اول، تهران، سخن.
فروید، زیگموند (1382)رئوس نظریه روانکاوی، ترجمه حسین پاینده، نشریه ارغنون، شماره 22.
فرهنگی، علی اکبر و منصوره قنبرآبادی (1392) «بررسی و تبیین ارتباطات انسانی در شکل‌گیری تراژدی سیاوش»، پژوهش نامه ادب حماسی، سال نهم، ش 16، صص 17-34.
مختاباد، پریسا (1387) پرونده ژولیا کریستوا؛ جستارهایی بر آلوده انگاری ژولیا کریستوا، فصلنامه نیمه تاریک، ش 4.
مرادی کوچی، سکینه (1390) «بررسی‌عنصر‌داستانی دسیسه در‌داستان سیاوش»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 22، صص 10-18.
مسکوب، شاهرخ (1386) سوگ سیاوش، تهران، چاپ ششم، خوارزمی.
مک آفی، نوئل (1385) ژولیا کریستوا، ترجمه مهرداد پارسا، تهران، مرکز.
مهرآیین، مصطفی (1391) تحلیل متن در اندیشه ژولیا کریستوا، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 17، صص 21-26.
نیکویه، محمود (1350) «سوگ سیاوش (در مرگ و رستاخیز)؛ شاهنامه متحرک در زمان»، مجله نگین، ش 51، صص 34-36.
وجدانی، فریده (1390) «سیمای مرگ در شعر فردوسی و ناصرخسرو»، پژوهشنامه ادب غنایی، ش 16، صص 169-175.
یوسفی، علی و محمدرضا هاشمی و غلامرضا صدیق‌اورعی (1391) «تحلیل محتوای هویت ایرانی در داستان سیاوش شاهنامه»، مجله مطالعات ملی، ش 49، صص 87-110.
Keristeva, Juia, (1984) Revolution in poetic Language. Tran s Roudiez. New Yourk: Columbia University Press.
Keristeva, Julias. (1982) Power of Horror: An Essay on Abjection Trans. Leon. S. Roudiez. Newyork Colubia University Press.
Lacan, Jacaques (1997) Ecits: A selection Trans, Alan Sheridan, New yourk w. w. Norton kompany.
