بررسی استقلال ساختاری قوه قضاییه از منظر قانون موضوعه، فقه، اسناد فراملی و سند تحول قضایی، چالش های موجود و راهکارهای برون رفت از آن
محورهای موضوعی : حقوق عمومی
1 - سطوح عالی و خارج حوزه علمیه، حوزه علمیه قم، قم، ایران
کلید واژه: استقلال قضایی, استقلال قوه قضاییه, قانون اساسی, آیین دادرسی,
چکیده مقاله :
استقلال قضایی و استقلال قوه قضاییه دو مفهوم مرتبط اما مجزا هستند که هر دو در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد تأکید قرار گرفتهاند. استقلال قضایی به معنای استقلال فرد قاضی در رسیدگی به پروندهها و صدور رأی بدون هیچگونه مداخله یا فشار از سوی دیگران است. قانون اساسی ضمانتهای متعددی برای استقلال قاضی در نظر گرفته است، اصل ۵۷ و ۱۵۶ بحث استقلال را اشاره دارد و در همین اصول قانون اساسی، قاضی موظف به رعایت عدالت و استقلال در رسیدگی به پروندهها هست. قانون آیین دادرسی کیفری نیز قواعد و مقرراتی را برای تضمین استقلال قاضی در نظر گرفته است، مانند ممنوعیت دخالت در امور قضایی و لزوم رعایت بیطرفی توسط قاضی. فقه اسلامی نیز بر استقلال قاضی تأکید دارد و معتقد است که قاضی باید در رسیدگی به پروندهها فقط از احکام شرعی و عدالت تبعیت کند. اسناد فراملی مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز بر استقلال قوه قضاییه تأکید دارند و آن را یکی از ارکان اساسی هر نظام حقوقی عادلانه میدانند. سند تحول قضایی نیز در راستای تقویت استقلال قوه قضاییه برنامهها و اقداماتی را در نظر گرفته است. با وجود این ضمانتها و برنامهها، چالشهای متعددی در مسیر تحقق استقلال قوه قضاییه وجود دارد، از جمله دخالتهای سیاسی، کمبود بودجه و امکانات، فساد اداری و قضایی، ضعف در آموزش و توانمندسازی قضات، و عدم وجود قوانین و مقررات شفاف و کارآمد. برای برون رفت از این چالشها لازم است که اقدامات متعددی انجام شود، از جمله تقویت استقلال ساختاری و وظیفهای قوه قضاییه، ارتقای منزلت اجتماعی و اقتصادی قضات، مبارزه با فساد و تطهیر دستگاه قضایی، توسعه آموزش و توانمندسازی قضات، تدوین قوانین و مقررات شفاف و کارآمد، و جلب مشارکت مردم و نهادهای مدنی در نظارت بر عملکرد قوه قضاییه.
Judicial independence and the independence of the judiciary are two interconnected but distinct concepts, both emphasized in the Constitution of the Islamic Republic of Iran. Judicial independence refers to the autonomy of a judge in handling cases and issuing rulings without interference or pressure from external forces. The Constitution provides multiple guarantees to ensure judicial independence, as seen in Articles 57 and 156, which discuss the concept of independence. In these articles, judges are obligated to adhere to justice and independence in their handling of cases. The Code of Criminal Procedure also includes rules and regulations to ensure the independence of judges, such as prohibiting interference in judicial matters and requiring judges to maintain impartiality. Islamic jurisprudence places a strong emphasis on the independence of judges, asserting that judges should only follow Sharia law and justice when adjudicating cases. International documents, such as the Universal Declaration of Human Rights, also stress the importance of judicial independence, considering it one of the foundational pillars of a fair legal system. The Judicial Transformation Document also outlines various programs and actions to strengthen the independence of the judiciary. Despite these guarantees and programs, several challenges exist in achieving judicial independence, including political interference, budgetary and resource shortages, administrative and judicial corruption, weaknesses in judge training and empowerment, and the absence of clear and effective laws and regulations. To overcome these challenges, multiple actions need to be taken, including strengthening the structural and functional independence of the judiciary, enhancing the social and economic status of judges, combating corruption, purifying the judicial system, developing training and empowerment programs for judges, creating transparent and effective laws and regulations, and encouraging public and civil society participation in overseeing the judiciary's performance.
