میانجیگری و صلح و سازش: راهکارهای جایگزین حل اختلاف با رویکرد فقهی-قضایی و مقایسه تطبیقی ایران و سایر کشور ها
محورهای موضوعی : حقوق جزا و جرم شناسی
1 - گروه علوم قضایی، دانشکده حقوق و علوم قضایی، دانشگاه علوم قضایی و اداری تهران، تهران، ایران
کلید واژه: میانجیگر ی, نظام حقوقی ایران, نظام حقوقی آلمان, قانون کیفری, تعاون, حق اولویت.,
چکیده مقاله :
این مقاله به بررسی مفاهیم میانجیگری، صلح و سازش در حقوق و فقه اسلامی میپردازد. میانجیگری به عنوان یک روش جایگزین حل اختلاف معرفی میشود که در آن یک شخص ثالث بیطرف، از طریق تشکیل جلسات و گفتگو با طرفین، به آنها کمک میکند تا به راهحلی برای اختلافات خود برسند. این روش در مقایسه با روشهای سنتی دادرسی مزایایی چون هزینه کمتر، محرمانهبودن و صرفهجویی در زمان دارد. همچنین، میانجیگری میتواند به عنوان یک راهکار پیشگیرانه برای اختلافات آینده عمل کند و به تسهیل مذاکرات در قراردادها کمک کند.در بخش صلح و سازش، متن به تعریف جرم و انواع آن (قابلگذشت و غیرقابلگذشت) میپردازد. جرائم قابلگذشت، جرائمی هستند که تعقیب آنها به شکایت شاکی خصوصی وابسته است و با گذشت او، تعقیب متوقف میشود. در مقابل، جرائم غیرقابلگذشت، جرائمی هستند که جنبه عمومی دارند و گذشت شاکی تاثیری در تعقیب آنها ندارد.در ادامه، میانجیگری در فقه امامیه با تاکید بر مفهوم “اصلاح ذاتالبین” و “شفاعت” بررسی میشود. در فقه اسلامی، میانجیگری بیشتر در قالب شفاعت مطرح شده است، به این معنا که شخص ثالث برای ایجاد صلح و سازش بین طرفین تلاش میکند. با این حال، در حدود (مجازاتهای تعیینشده در شرع)، میانجیگری به شکلی که یک طرف آن حاکم باشد، ممنوع است.در نهایت، مقاله به تفاوتهای میانجیگری و سازش پرداخته و این مفاهیم را از منظر حقوق آلمان بررسی می نماید. هرچند این دو مفهوم شباهتهایی دارند، اما در جزئیات تفاوتهایی نیز دارند. برای مثال، نقش سازشگر ممکن است فعالتر از میانجیگر باشد. بهطور کلی، متن بر اهمیت میانجیگری و صلح در حل اختلافات و نقش آنها در کاهش تنشهای اجتماعی و تحکیم روابط تأکید میکند. قرآن و روایات نیز بر اهمیت تلاش برای ایجاد صلح و سازش بین افراد تاکید دارند.
This article examines the concepts of mediation, peace, and reconciliation within the framework of Islamic law and jurisprudence. Mediation is introduced as an alternative dispute resolution method in which a neutral third party assists the conflicting parties in reaching a solution through meetings and dialogue. Compared to traditional litigation methods, mediation offers advantages such as lower costs, confidentiality, and time savings. Additionally, mediation can act as a preventative measure for future disputes and facilitate negotiations in contracts. The section on peace and reconciliation defines crime and its types, including offenses that are pardoned (forgivable) and those that are non-pardoned (non-forgivable). Forgivable crimes are those that depend on the complaint of the private party, and prosecution ceases upon the victim’s pardon. In contrast, non-forgivable crimes are public offenses, and the victim’s forgiveness does not affect prosecution. The article then examines mediation in Imāmī jurisprudence, with a focus on the concepts of “iṣlāḥ dhāt al-bayn” (reconciliation between people) and “shafā‘ah” (intercession). In Islamic jurisprudence, mediation is most commonly framed as shafā‘ah, where a third party seeks to create peace and reconciliation between the disputants. However, mediation, in cases where a ruler is involved as one of the parties, is prohibited within the limits of ḥadd (prescribed punishments). Finally, the article explores the differences between mediation and reconciliation, examining these concepts from the perspective of German law. While the two concepts share similarities, they also have differences in their practical applications. For instance, the role of a conciliator may be more active than that of a mediator. Overall, the text emphasizes the importance of mediation and peace efforts in resolving conflicts, reducing social tensions, and strengthening relationships. The Qur'an and Islamic narrations also stress the importance of striving for peace and reconciliation among individuals.
