بررسی تطبیقی خمریه سرایی حافظ، ابن فارض و بهار
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
زهرا صحرانشین کرباسکی
1
,
مصطفی سالاری
2
,
بهروز رومیانی
3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان
کلید واژه: شراب, شراب نوشی, حقیقت, مجاز, ابن فارض, حافظ, بهار.,
چکیده مقاله :
می دانیم که شراب ظاهری، از انواع مختلف در شرع مقدس اسلام نجس و نوشیدنش حرام است. اما در ادب اقوام و ملل مختلف جهان، موضوعات و مضامین بسیاری یافت می شود که ناشی از طبیعت آدمی، ارتباط اقوام و ملل با یکدیگر و حضور و وجود ملموس آن مضامین در خصوص شراب و ویژگی آن در زندگی انسان نشان دهنده عکس مطلب مذکورست و آنها شراب و شراب نوشی را مایه ی فرح بخشی و روح افزایی جان و روان انسان می دانند. از دیر باز بشر در پی تسکین آلام خویش بوده است و سهل الوصول ترین دارو برای پرداختن دل از غم های روزگار، صرف نظر از درستی یا نادرستی آن، شراب نوشی را می دانسته. به همین جهت اشعار ملل مختلف، از توصیف و نکو داشت شراب و مضامین همراه آن چون ساقی و ساغر و می و می فروش و تاک و رز و در نهایت شراب روحانی در عرفان اسلامی، مملو است. تا جایی که در بین بعضی ملل نیز جشن هایی در گرامی داشت الهه شراب بر پا می گشته است. در این جستار به روش توصیفی -تحلیلی، به دنبال مقایسه و تطبیق نظریات شراب نوشی دو شاعر در حوزه عرفان یعنی ابن فارض و حافظ در مقایسه با شاعر معاصری که اندیشه های آزادیخواهانه و وطن پرستانه داشته هستیم تا به این سوال جواب دهیم که آیا شراب نوشی آنان از نوع مجازی است یا حقیقی و تسکین دردشان با محبت و جذبه الهی همراه بوده یا به نوعی از شراب انگوری حقیقی بهره برده اند. و با شرح و بسط موضوع و نتیجه گیری، وجوه اشتراک یا اختلاف فکری آنان را در این زمینه روشن نماییم.
We know that apparent wine, of various types, is untouchable in the holy Shari'a of Islam and it is forbidden to drink. But in the literature of different ethnic groups and nations of the world, there are many topics and themes that are due to human nature, the relationship of ethnic groups and nations with each other and the presence and tangible existence of those themes about wine and its characteristics in human life. And they consider wine and drinking as a source of refreshment and uplifting of the human soul and psyche. Mankind has long sought to alleviate its pain, and the most accessible remedy to deal with the heart of the sorrows of the time, regardless of whether it is right or wrong, knew drinking. For this reason, the poems of different nations are full of descriptions and explanation of wine and its accompanying themes such as butler, goblet, wine and vintner, Vine and grape shrubs, and finally spiritual wine in Islamic mysticism. So that in some nations celebrations were held in honor of the goddess of wine. In this descriptive-analytical method, we seek to compare and apply the wine-drinking theories of two poets in the field of mysticism, namely Ibn Fariz and Hafez, in comparison with a contemporary poet who had libertarian and patriotic ideas, in order to answer the question of whether Their drinking is either metaphorical or real and the relief of pain is accompanied by divine love and passion or they have used some kind of real grape wine. And in spite of the elaboration of the subject and the conclusion, let us clarify the commonalities or differences of opinion in this field.
قرآن مجید، الهی قمشه ای
هرمان آته، تاریخ ادبیات فارسی (۱۳۳۷) ، ترجمه صادق رضازاده شفق، تهران
بهار، محمد تقی، دیوان (۱۳۶۸) ، به کوشش مهرداد بهار
-، ---------، تصحیح تاریخ سیستان(چاپ دوم۱۳۵۲) ، موسسه خاور، تهران
پورجوادی، نصرالله، باده عشق(۱۳۷۰) ، سال یازدهم، شماره ششم
صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات ایران، (۱۳۷۸). انتشارات فردوس، تهران
عطار، فریدالدین، مختار نامه، (۱۳۷۵) ، چاپ محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران
منوچهری، احمد بن قوص، دیوان (۱۳۴۷) چاپ محمود دبیر سیاقی، تهران
حافظ، مصلح الدین محمد، دیوان (۱۳۷۸) ، به اهتمام محمد قزوینی، دکتر قاسم غنی، انتشارات زوار تهران
هدایت، رضاقلی، مجمع الفصحا، (۱۳۳۶) ، به کوشش مظاهر مصفا، تهران
رودکی، جعفربن محمد، (۱۳۸۷) ، دیوان اشعار، تصحیح دکتر نصرالله امامی، موسسه تحقیقات و علوم انسانی، تهران
ماهیار، عباس، (۱۳۹۳) ، نجوم قدیم و باز تاب آن در ادب پارسی. اطلاعات، تهران
نفیسی، سعید، (۱۳۸۲) ، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، امیر کبیر، تهران
صرفی، مقدمه ای بر رمزگشایی، (۱۳۷۵) ، چاپ دانشگاه تهران
منصوری، ذبیح الله، سرزمین جاوید، (۱۳۸۷) ، چاپ زرین، تهران
برزگر خالقی، محمدرضا، شاخ نبات حافظ، (۱۳۸۲) زوار، تهران
بهمنش، احمد، فرهنگ اساطیر یونان و روم، (۱۳۹۱) ، چاپ دانشگاه تهران
برومند، سعید، جواد، حافظ و جام جم، (۱۳۶۷) ، پاژنگ، تهران
میر قادری، سید فضل الله، اعظم السادات، دیوان سلطان العاشقین، (۱۳۹۰) ، آیت اشراق، قم
خرمشاهی، بهاالدین، حافظ نامه، (شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی، و ابیات دشوار حافظ) ، (۱۳۶۶) ، شرکت انتشارات علمی، فرهنگی، انتشارات سروش، تهران
مرتضوی، منوچهر، مکتب حافظ مقدمه ای بر حافظ شناسی، (۱۳۶۵، چاپ دوم) ، انتشارات توس، تهران
نعمتی، فاروق و تاتایی، شهلا، (۱۳۹۷) ، مشارب الاذواق، شرحی فارسی بر خمریه ابن فارض، اثری ناشناخته از میر سید علی همدانی، نخستین همایش ملی تحقیقات ادبی، با رویکرد مطالعات تطبیقی، تهران. Civilica. com/ doc/ 902236 ۲- قلی زاده
قلی زاده حیدر، خوش سلیقه محبوبه، باده و می و تعابیر آن در شعر عرفانی فارسی بهار ۱۳۸۹، دوره ۶، شماره ۲۳، از ص۱۴۷-۱۸۴.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 226 ـ 197
بررسی تطبیقی خمریه سرایی حافظ، ابن فارض و بهار
زهرا صحرانشین کرباسکی 1
مصطفی سالاری 2
بهروز رومیانی 3
چکيده
می دانیم که شراب ظاهری، از انواع مختلف در شرع مقدس اسلام نجس و نوشیدنش حرام است. اما در ادب اقوام و ملل مختلف جهان، موضوعات و مضامین بسیاری یافت می شود که ناشی از طبیعت آدمی، ارتباط اقوام و ملل با یکدیگر و حضور و وجود ملموس آن مضامین در خصوص شراب و ویژگی آن در زندگی انسان نشان دهنده عکس مطلب مذکورست و آنها شراب و شراب نوشی را مایه ی فرح بخشی و روح افزایی جان و روان انسان می دانند. از دیر باز بشر در پی تسکین آلام خویش بوده است و سهل الوصول ترین دارو برای پرداختن دل از غم های روزگار، صرف نظر از درستی یا نادرستی آن، شراب نوشی را می دانسته. به همین جهت اشعار ملل مختلف، از توصیف و نکو داشت شراب و مضامین همراه آن چون ساقی و ساغر و می و می فروش و تاک و رز و در نهایت شراب روحانی در عرفان اسلامی، مملو است. تا جایی که در بین بعضی ملل نیز جشن هایی در گرامی داشت الهه شراب بر پا می گشته است. در این جستار به روش توصیفی -تحلیلی، به دنبال مقایسه و تطبیق نظریات شراب نوشی دو شاعر در حوزه عرفان یعنی ابن فارض و حافظ در مقایسه با شاعر معاصری که اندیشه های آزادیخواهانه و وطن پرستانه داشته هستیم تا به این سوال جواب دهیم که آیا شراب نوشی آنان از نوع مجازی است یا حقیقی و تسکین دردشان با محبت و جذبه الهی همراه بوده یا به نوعی از شراب انگوری حقیقی بهره برده اند. و با شرح و بسط موضوع و نتیجه گیری، وجوه اشتراک یا اختلاف فکری آنان را در این زمینه روشن نماییم.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
Email: zahra.sahra.43@gmail.com
[2] . استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: m.salari11@yahoo.com
[3] . استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
Email: B.romiani@gmail.com
تاریخ دریافت: 12/3/1402 پذیرش نهایی: 8/6/1402
