ارزیابی امکان دفاع از نظریۀ عینیت ذات و صفات خداوند با تکیه بر نظریه‌های گوناگون دربارۀ هستی‌شناسی ویژگیها
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
مصطفی ایزدی یزدان آبادی
1
,
محمدرضا بیات
2
1 - دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشیار دانشگاه تهران، تهران، ایران
کلید واژه: بساطت خداوند, عینیت ذات و صفات, هستی‌شناسی صفات و ویژگیها, بریان لفتو, ملاصدرا,
چکیده مقاله :
تبیین نسبت ذات و صفات خداوند یکی از اساسیترین مسائل فلسفی و کلامی است. عینیت ذات و صفات، یکی از نظریه‌های مهم در تبیین نسبت ذات و صفات خداوند است که با باور به بساطت خداوند ـ‌بمثابه مهمترین یا دست‌کم، یکی از مهمترین اوصاف متافیزیکی خداوند‌ـ سازگار است. اما پذیرش عینیت ذات و صفات خداوند یا بساطت خداوند در گرو نوع نظریه‌یی است که دربارۀ هستی‌شناسی ویژگیها و صفات ارائه میشود. در فلسفۀ اسلامی و متافیزیک تحلیلی معاصر، نظریه‌هایی گوناگون دربارۀ هستی‌شناسی ویژگیها ارائه شده است. مقالۀ حاضر، با توضیح نظریه‌های فوق، نشان داده که 1) دفاع از عینیت ذات و صفات خداوند بر نظریه‌یی دربارۀ هستی‌شناسی صفات استوار است. 2) بمدد هر نظریه دربارۀ هستی‌شناسی صفات، نمیتوان عینیت ذات و صفات را تبیین کرد. 3) در پرتو نظریۀ بریان لفتو و ملاصدرا میتوان از عینیت ذات و صفات خداوند دفاع نمود.
Explaining the relationship between God’s essence and attributes is one of the most fundamental problems in philosophy and kalām. The objectivity of essence and attributes is one of the most important theories that is used to explain their relationship, which is consistent with believing in God’s simplicity as the most crucial or, at least, as one of the most important metaphysical attributes of God. However, accepting the objectivity of God’s essence and attributes or His simplicity depends on the theory that is presented on the ontology of features and attributes. Several theories have been introduced in this regard in Islamic philosophy and contemporary analytic metaphysics. By discussing such theories, the present paper demonstrates the following points: 1) defending the objectivity of God’s essence and attributes is based on a theory on the ontology of attributes; 2) not all theories on ontological attributes are useful for explaining the objectivity of His essence and attributes; 3) the theories of Brian Leftow and Mullā Ṣadrā can be used to defend the objectivity of God’s essence and attributes.
آمدی، علی‌بن محمد (۱۴۲۳ق) ابکار الافکار فی اصول الدین، ج۱، قاهره: دار الکتب و الوثائق القومیه.
ابن‌سینا (۱۳۶۳) المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
ابن‌سینا (۱۴۰۵ق) الشفاء (الطبیعیات)، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
ارسطو (1385) متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمه شرف‌الدین خراسانی، تهران: حکمت.
ایزدی یزدان‌آبادی، مصطفی (1403) «ارزیابی انتقادی نظریۀ جوهر زیرنهاد دربارۀ کارکردهای جزئی عریان از منظر فلاسفه اسلامی»، معرفت فلسفی، شمارۀ 85، ص96ـ79.
بغدادی، عبدالقاهر (۲۰۰۳م) اصول الایمان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
خمینی، روح‌الله (1381) تقریرات فلسفه امام خمینی(ره)، بکوشش عبدالغنی موسوی اردبیلی، ج۱، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی(ره).
سبزواری، ملاهادی (۱۳۶۳) اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، تصحیح کریم فیضی، ج۱، قم: مطبوعات دینی.
سعیدی‌مهر، محمد (1386) «نظریه بساطت ذات خداوند؛ برخورد دو پارادایم فلسفی»، پژوهشهای فلسفی کلامی، شماره ۳۱و۳۲، ص84ـ59.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1416ق) نهایة الحکمة، قم: مؤسسة نشر اسلامي.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی‌تا) بدایة الحکمة، قم: مؤسسة نشر اسلامي.
کاپلستون، فردریک (1376) تاریخ فلسفه، ج۱، یونان و روم، ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، تهران: سروش.
کشفی، عبدالرسول (1399) چیستی و امکان معرفت، تهران: سمت.
ماحوزی، رضا (1391) مفهوم جوهر در متافیزیک تحلیلی معاصر، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (۱۳۸1) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج6، تصحیح و تحقیق احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (۱۳۸۳الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (۱۳۸۳ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج2، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (۱۳۸۳ج) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبیة في المناهج السلوکیة، تحقیق و تصحیح سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
هیوم، دیوید (1399) رساله¬ای در باب طبیعت آدمی، ترجمه جلال پیکانی، تهران: ققنوس.
Aquinas, Thomas (1963) Summa Theologica. vol. 2. trans. by Timothy McDermott, London: Cambridge University Press.
Armstrong, David M. (1977) Nominalism and Realism: Universals and scientific realism. Cambridge University Press, vol.1; https://doi.org/10.2307/2215424.
Armstrong, David M. (1978) A Theory of Universals. Cambridge: Cambridge University Press.
Augustine, Saint (2003) City of God. trans. by Henry Bettenson. Penguin Publishing Group.
Blanshard, Brand (1948) The nature of thought, New York: Humanities Press Inc.
Campbell, Keith (1990) Abstract particulars. Oxford: Basil Blackwell.
Ehring, Douglas (1997) Causation and Persistence. New York: Oxford University Press, https://doi.org/10.2307/2653500.
Feser, E. (2013) Aristotle on Method and Metaphysics (Philosophers in Depth). Palgrave Macmillan.
Leftow, Brian (2006) God and the Problem of Universals. Oxford Studies in Metaphysics. no. 2, pp.325-356.
Leftow, Brian (2015) God and Necessity. UK: Oxford University Press.
Loux, M. (1998) Metaphysics, a contemporary introduction. Rutledge.
Lowe, E. J. (1998) Introduction to Substance. Philosophical studies. vol. 47. ed. by Steven D. Hales. Wadsworth publishing company.
Lowe, E. J. (2006) The four-category ontology. Oxford University Press; http://www.jstor.org/stable/3329121.
Morris, T. V. (1985) on God and Mann. Religious Studies, vol. 23, no. 3, pp. 299-318.
Newman, A. (2006) The bundle theory for simple particulars. https://philpapers.org/rec/NEWTBT-2.
Russell, B. (1912) on the relations of universals and particulars. in: Proceedings of the Aristotelian Society. Vol. 12, no. 1, pp. 1-24; https://www.jstor.org/stable/4543817.
Williams, D. C. (1953) The Elements of Being. Review of Metaphysics, vol. 7, no. 1, pp. 3-18. http://www.jstor.org/stable/20123348.
