بررسی و تحلیل سلوک اجتماعی در مثنوی مولوی
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
صمد عباسزاده گرجان
1
,
محمد فرهمند سرابی
2
,
ابراهیم دانش
3
,
فرامرز جلالت
4
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل
4 - دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل
کلید واژه: جامعه‌شناسی, سلوک اجتماعی, فرهنگ, مثنوی مولانا. ,
چکیده مقاله :
مثنوی معنوی اثر جاودانۀ مولانا جلال الدین محمد بلخی به مثابۀ اثری از آثار موفق ادبی ایران و جهان، نمونه ای ارزنده و مهم در تاریخ ادبیات جهان است که با تحلیل جامعه‌شناختی آن، از منظر سلوک اجتماعی می توان به اطلاعات زیادی از اوضاع اجتماعی و بایدها و نبایدهایی که از فکر و تجربه و روان شناسی اجتماعی مولانا سرچشمه می گیرد و از آن به اندیشۀ سلوک اجتماعی تعبیر می شود، دست یافت. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی، تحلیلی تدوین شده است، دورۀ زمانی قرن هفتم را در نظر خواهیم داشت که در آن به نقش های اجتماعی، هنجارها و کنش ها و مقوله های مهم اجتماعی و نیز نهادهای اجتماعی خواهیم پرداخت. همچنین با توجه به جایگاه مهم مولانا در ادبیات، فرهنگ و تاریخ ایران زمین و نقش بی چون و چرای وی در تبیین آموزه های عرفانی، اخلاقی، بررسی نگاه و رویکرد وی به سلوک اجتماعی از خلال آثارش به‌ویژه مثنوی معنوی بسیار ضروری به نظر می رسد و این مهم می تواند ما را به آبشخورهای فکری مولانا درباره ی سلوک اجتماعی رهنمون شود.
The spiritual Masnavi of the eternal work of Maulana Jalaluddin Mohammad Balkhi as a work of successful literary works of Iran and the world, is a valuable and important example in the history of world literature that by sociological analysis, from the perspective of social behavior can provide a lot of information. It was achieved from the social situation and the do's and don'ts that originate from Rumi's thought, experience and social psychology and are interpreted as the idea of social behavior. In this descriptive-analytical study, we will consider the period of the seventh century in which we will deal with social maps, norms and actions and important social categories as well as social institutions. Also, considering the important place of Rumi in literature, culture and history of Iran and his role in explaining mystical and moral teachings, examining his view and approach to social behavior through his works, especially the spiritual Masnavi, seems very necessary. This important point can lead us to Rumi's intellectual sources on social behavior.
قرآن کریم
آساتوريان، فارمیک و آل عصفور، محمد. (1386). کرامت انسان و محورهاي اصلي آن در مثنوي مولوي، نشریه علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز، دوره 26، شماره 2، صص 42-27.
افجه‌ای، سیدعلی‌اکبر. (1377). مدیریت اسلامی، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
پارسانسب، محمد(1387). جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تهران: سمت.
ترابی، علی¬اکبر. (1379). جامعه¬شناسی هنر و ادبیات، تبریز، انتشارات فروغ آزادی.
تهرانی، سیدحسین. (1366). رساله اللب اللباب در سیر و سلوک، تهران: نشر حکمت.
جلیلی مؤخّر، کبری. (1389). بررسي رفتارهاي اجتماعي و جامعه در دفتر دوم مثنوي معنوي، نشریه بهارستان سخن (ادبيات فارسي)، دورۀ 6، شمارۀ 15، صص 152-131.
خالديان، محمدعلي(1384). بررسي موانع معرفتي با نگاهي به انديشه‌ها و جهان‌بيني‌هاي مولوي. نشر موسسه فرهنگي انتشارات مختومقلي فراغي.
خلیلی جهان¬تیغ، مریم و عثمانی، مکیه. (1391). نقد جامعه¬شناختی رمان سال¬های ابری از علی اشرف درویشیان، فصلنامهادبیات داستانی، سال اول، شماره اول، صص 132-113.
دانش¬پژوه، محمدتقي. (1366). كشورداري و سياست در نگاه سعدي، تهران، انتشارات وزارت ارشاد اسلامي.
دهخدا، علی¬اکبر. (1373). لغت¬نامه، تهران: انتشارات دهخدا.
دیلینی، تیم. (1387). نظریه¬های کلاسیک جامعه‌شناسی، ترجمۀ بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، تهران: نشر نی.
رحیمی یگانه، زهرا( 1392). خانواده شاد و با نشاط، اصفهان، حدیث راه عشق.
رضائی تهرانی، علی. (1382). سیر و سلوک طرحی نو در عرفان شیعی، قم: نشر مؤلّف.
سجادی، سیدجعفر. (1383). فرهنگ اصطلاحات و تعابیر عرفانی، تهران: انتشارات طهوری.
علیزاده، مهدی. (1389). اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم)، قم: نشر معارف.
کشاورز، امیر و وفاییان، محبوبه. (1385). بررسی عوامل تأثیرگذار بر میزان شادکامی، تهران: انتشارت سمت.
کلرمنینگر، ویلیام، مایر جان ، و الیس وایتسمن، (1384 ). رشد شخصیت و بهداشت روانی. ترجمه: سیما نظیری، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، ص 118 .
کلینی، محمد بن یعقوب( 1365) الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
لوونتال، لئو. (1386). رویکرد انتقادی در جامعه¬شناسی ادبیات، ترجمه¬ی محمدرضا شادرو، تهران، انتشارات نی.
مدرسی، محمدرضا. (1388). فلسفۀ اخلاق، تهران: نشر سروش.
معین، محمد. (1375).
ناصری، ناصر و جلالی، فریبا. (1392). آفتابي در ميان سايه¬هاي (جلوه-هاي انسان کامل در مثنوي مولوی)، مجله¬ی عرفان اسلامي (اديان و عرفان)، دوره¬ی 9، شماره¬ی 35، صص 128-103.
ولک، رنه، وارن، اوستین(1382) نظریه ادبیات، ترجمۀ ضیا موحد و پرویز مهاجر، تهران: نیلوفر.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 220ـ 199
بررسی و تحلیل سلوک اجتماعی در مثنوی مولوی
صمد عباسزاده گرجان 1
محمد فرهمند سرابی 2
ابراهیم دانش 3
فرامرز جلالت 4
چکيده
مثنوی معنوی اثر جاودانۀ مولانا جلالالدین محمد بلخی به مثابۀ اثری از آثار موفق ادبی ایران و جهان، نمونهای ارزنده و مهم در تاریخ ادبیات جهان است که با تحلیل جامعه‌شناختی آن، از منظر سلوک اجتماعی میتوان به اطلاعات زیادی از اوضاع اجتماعی و بایدها و نبایدهایی که از فکر و تجربه و روانشناسی اجتماعی مولانا سرچشمه میگیرد و از آن به اندیشۀ سلوک اجتماعی تعبیر میشود، دست یافت. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی، تحلیلی تدوین شده است، دورۀ زمانی قرن هفتم را در نظر خواهیم داشت که در آن به نقشهای اجتماعی، هنجارها و کنشها و مقولههای مهم اجتماعی و نیز نهادهای اجتماعی خواهیم پرداخت. همچنین با توجه به جایگاه مهم مولانا در ادبیات، فرهنگ و تاریخ ایران زمین و نقش بیچون و چرای وی در تبیین آموزههای عرفانی، اخلاقی، بررسی نگاه و رویکرد وی به سلوک اجتماعی از خلال آثارش به‌ویژه مثنوی معنوی بسیار ضروری به نظر میرسد و این مهم میتواند ما را به آبشخورهای فکری مولانا دربارهی سلوک اجتماعی رهنمون شود.
واژگان کلیدی
[1] . گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
Email: dr.samad.abbaszadeh@gmail.com
[2] . گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. (نویسنده‌مسئول)
Email: Farahmand15@yahoo.com
[3] . گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
Email: e.danesh@uma.ac.ir
[4] . گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
تاریخ دریافت: 1/4/1400 پذیرش نهایی: 25/6/1400
