سبک شناسی نحوی سوانح العشاق احمد غزّالی و عبهرالعاشقین روزبهان بقلی(با رویکرد نقش گرا)
محورهای موضوعی :
آزاده شریفی
1
(دانشگاه تهران)
کلید واژه: عشق, فرانقش بافت فرایند رابطه¬, ای گفتمان,
چکیده مقاله :
سوانح العشاق احمد غزّالی (م 520) سلسله جنبان رسایل مستقلی است که به زبان فارسی درباره «عشق» نوشته شده-اند. احمد غزّالی در این اثر مفهوم عشق را فراتر از حدود زمینی و آسمانی بازتعریف کرده و گفتمانی صوفیانه با محوریت آن پدید آورده است. این گفتمان در رسایل متأثر از سوانح، مانند عبهرالعاشقین روزبهان بقلی،تکمیل شده و از همین طریق به شعرفارسی نیز راه یافته است. با وجود این، زبان پیچیده و ارزش های ادبی این دو رساله مانع از توجه به نظریه پردازی های مؤلفان آن شده و پژوهش های عرفانی عمدتاً این آثار را متونی شاعرانه ، مبتنی بر تجربه شخصی و در نتیجه فاقد چهارچوب فکری مشخّص ارزیابی کرده اند.در این مقاله، با به کارگیری ابزارهای زبان شناسی نقش گرا از جمله مفهوم «بافت موقعیت» و تحلیل «فرانقش اندیشگانی» ، جنبه تبیینی و نظریه پردازانه این دو متن آشکار و رابطه متقابل آن با بافت فرهنگی قرن ششم بازنموده شده است. هدف از مقایسه دو متن نشان دادن امتداد گفتمان عشق سوانح در رساله های بعدی و روند تکوین و تحوّل گفتمان عشق در آغاز و پایان قرن ششم بوده است.
Sawanih- Al-Oshaq by Ahmad Gazali is the first Persian Sufi masterpiece written about Love. The writer has redefined love beyond its divine or earthly meaning and built a Sufi discourse with love as its central concept. This love discourse was followed and grown up by next writers such as Ruzbehan Baqli, who wrote Abhar-Al-Ashiqin. Complicated language and literary values caused the content of those treatises to be neglected, so in Persian Sufi research tradition these texts were introduced as poematic, personal treatises without a specified ideological frame. Utilizing the devices of Systemic Functional Linguistics (SFL) such as " context of situation' and the analysis of ideational metafunction, has shown the declaratory and theoretical aspect of these two texts. Moreover, the formation of love discourse in 6th century A.H. was represented by comparing both texts.
آقاگل زاده،فردوس (1390 چاپ دوم) تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بقلی، روزبهان (1382) عبهرالعاشقین. به تصحیح هنری کربین و محمد معین ، تهران: انتشارات منوچهری.
پور جوادی ، نصرالله (1358) سلطان طریقت(سوانح زندگی و شرح آثار خواجه احمد غزّالی). تهران: آگاه.
ـــــــــ (1368) « رساله ای درباره عشق» . معارف، دوره ششم، شماره 3 صص105-111.
ـــــــــ(1371) « عشق ازلی و بادة الست» . نشر دانش سال دوازدهم شماره 3 فروردین و اردیبهشت 1371 صص 26-32.
ـــــــــ (1373) «حکمت دینی و تقدّس زبانی». بوی جان ( مقاله¬هایی درباره شعرعرفانی فارسی) ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی صص 1-37 .
ـــــــــ ( 1384) نسیم انس . تهران: اساطیر.
ــــــــ (1387) باده عشق ( پژوهشی در معنای باده در شعر عرفانی فارسی) . تهران: کارنامه.
پورنامداریان، تقی (1367 چاپ دوم) رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دهقانی ، محمد(1387) وسوسه عاشقی . تهران:جوانه رشد.
زرین کوب، عبدالحسین( 1367) جستجو در تصوّف ایران. تهران : امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا(1392) زبان شعر در نثر صوفیّه. تهران: سخن.
علمی، قربان و غروی نیستانی، سید ماجد (1387) « نسبت میان عشق انسانی و عشق ربّانی در اندیشه روزبهان بقلی»، مقالات و بررسیها، شماره 87، بهار 1387 ص¬ص 101-121
غزّالی،احمد ( 1359) سوانح. بر اساس تصحیح هلموت ریتر با تصحیح جدید و مقدمه و توضیحات نصرالله پورجوادی،تهران : انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
غلامرضایی،محمد(1388) سبک¬شناسی نثرهای صوفیه. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
فتوحی، محمود و علی نژاد، مریم (1388) «بررسی رابطه تجربه عرفانی و زبان تصویری در عبهرالعاشقین». ادب-پژوهی، شماره دهم زمستان 1388 صص 7-25.
فتوحی،محمود ( 1392 چاپ دوم) سبک شناسی نظریه¬ها، رویکردها و روش¬ها. تهران: سخن.
کجوری، هدی (1389) بررسی ویژگی¬های زبانی و ادبی کتاب عبهر العاشقین روزبهان بقلی. پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما شهره انصاری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی .
مهاجر، مهران و نبوی، محمد (1376) به سوی زبان¬شناسی شعر. تهران: مرکز.
Halliday M.A.K (1973) Explorations in the function of language.London: Edward Arnold.
Halliday M.A.K & Ruqaiya Hasan (1985) Language, context, and text: aspect of language in a social semiotic perspective. London: Oxford University Press.
Halliday M.A.K (1994) an Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.
Martin.J.R and David Rose (2003) Working with Discourse: Meaning beyond the Clause. Continuum.
Thompson, Geoff (2004 ) Introducing functional grammar. London: Arnold.
