<p>در سال 301 میلادی در نیتجۀ تلاش&zwnj;های &laquo;گریگور روشنگر&raquo;، نخستین &laquo;اسقف اعظم&raquo; (Catholicos) کلیسای حوّاری ارمنی (Armenian Apostolic Church)، مسیحیت دین رسمی ارمنستان اعلام شد. ولی باید توجّه داشت که مسیحیت مدت&zwnj;ها پیش از این تاریخ یعنی در اوایل قرن نخست میلادی توسط &laquo;تادئوس رسول&raquo; (Apostle Thaddeus) و در قرن دوم به وسیلۀ &laquo;بارتولمیوس رسول&raquo; (Apostle Bartholomew) تبلیغ می&zwnj;شد. اگرچه این دو رسول، پیروان متعدّدی داشتند، ولی هنوز آیین مسیحیت در ارمنستان از طرف عموم مردم پذیرفته نشده بود. قدیسه&zwnj;هایی مانند &laquo;هریپسیمه&raquo; (Hripsime)، &laquo;گایانه&raquo; (Gayane) و شاگردانشان نیز که در تبلیغ مسیحیت می&zwnj;کوشیدند، به دستور پادشاه سنگسار شدند، زیرا از دین مرسوم زمانه رویگردان شده بودند. مسیحیت در سرزمین&zwnj;های شمال قفقاز نیز، بیشتر به&zwnj;وسیلۀ مبلّغان ارمنی و گرجی گسترش یافت، امّا از سده&zwnj;های نهم تا دوازدهم میلادی، به&zwnj; تدریج تمامی این سرزمین&zwnj;های مسیحی به اسلام گرویدند و آثار مسیحی در این منطقه از میان رفت. برای مثال، نخستین اشاره به رواج مسیحیت به &zwnj;وسیلۀ کلیسای حوّاری ارمنی در داغستان به قرن چهارم میلادی بازمی&zwnj;گردد؛ در یکی از نسخه&zwnj;های &laquo;دربند&zwnj;نامه&raquo; به پذیرش مسیحیت از سوی ساکنان دربند در سال 355 میلادی اشاره شده&zwnj;است. نگارندگان مقالۀ حاضر، به بررسی چند اصطلاح آیینی کلیسای ارمنی مانند &laquo;صلیب&raquo;، &laquo;معبد&raquo; و &laquo;محراب&raquo; پرداخته و نشان داده&zwnj;اند که تمامی این اصطلاحات برگرفته از زبان&zwnj;های ایرانی&zwnj;اند و حتی ردّپای آنها در زبان&zwnj;های شمال قفقاز نیز دیده می&zwnj;شود.</p> پرونده مقاله