معدن کاری فیروزه نیشابور در ایران باستان
محورهای موضوعی :بهاره اصانلو 1 , زهرا هاشمی دهقی 2 , سیده محیا سیدان 3
1 - دانشگاه خوارزمی
2 - مرکز تحقیقات چشم
3 - دانشگاه خوارزمی
کلید واژه: معدنکاری قدیمی, فیروزه, نیشابور, شمال شرق ایران,
چکیده مقاله :
فیروزه، یکی از کانی های باستانی شناخته شده به نام ایران است. معروف ترین و قدیمی ترین معدن فیروزه ایران معدن فیروزه نیشابوراست. استخراج فیروزه از هفت هزار سال پیش رواج داشته است. استخراج فیروزه در نیشابور اگرچه ابتدا در بخش های سطحی و با کمک ابزارهای دستی صورت می گرفته، اما به تدریج گسترش یافته و با احداث تونل‌هایی به دنبال رگه های معدنی به صورت زیرزمینی هم استخراج صورت می‌گرفته است. در بسیاری از منابع از چکش و قلم به عنوان ابزار استخراج ذکر شده است. در دهه 1100 هجری شمسی برای اولین‌بار در این معادن از باروت استفاده شده است که علی‌رغم افزایش سرعت معدنکاری، با کاهش اندازه فیروزه‌های استخراجی از قیمت آن کاسته است. فیروزه نیشابور تا پایان دوره صفویه توسط حکومت و براساس قواعد منظم و علمی استخراج می‌شده است. اما با شروع دوره قاجاریه و استخراج معادن توسط حکومت‌های محلی و اشخاص حقیقی به صورت کاملاً غیرعلمی، این معادن رو به ویرانی گذاشتند. نتیجه آن که در پایان دوره قاجاریه تقریباً تمامی معادن با آب و سنگ پر شدند و فیروزه ایران به تدریج جایگاه خود در بازارهای جهانی را از دست داد.
Persian turquoise is well known in the world from ancient times. At least from 7000 years ago, turquoise was extracted from Neyshabur mine in NE of Iran. Gradually, the turquoise mining at Neyshabur mine extended and by the use of some instruments suitable for breaking the rocks and making tunnels following the veins continued. In several references, picks and crowbars are mentioned for mining instruments. In 1850’s the gunpowder was used for the first time in the mines and increased the mining speed but in despite, by lessening the size of extracted Turquoises decreased its value, dramatically. Up to the end of Safavid dynasty, the mines were extracted under the supervision of the government and the mines were stable enough to extend the mining activity but by powering the Qajar dynasty, the mines were extracted by local governments as well as individual persons lacking the science of mining resulted in destroying the mines. As a consequence, at the end of the Qajar dynasty, almost all the mines were totally filled by water and rocks and Persian Turquoise lost its position in world markets.
