نگرشی نو بر اصول و قواعد فقه نظامات از منظر فقه عمومی امامیه
محورهای موضوعی : فقه و حقوق اسلامینیما نوروزی 1 , سید صمصام الدین قوامی 2
1 - گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشکده علوم و معارف، جامعه المصطفی العالمیه و سطوح عالیه قم، حوزه علمیه قم، قم شریف، ایران
2 - مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و استاد درس خارج حوزه علمیه قم، قم، ایران
کلید واژه: قواعد فقه عمومی , فقه عمومی , قانون گذاری اسلامی , سیاست گذاری اسلامی, نظام حقوقی اسلامی. ,
چکیده مقاله :
فقه عمومی شاخهای از علم فقه است که به کشف و بیان احکام شرعی مربوط به امور عمومی میپردازد. این دانش به دلیل ارتباط مستقیم با همه ابعاد زندگی مسلمانان، عملیترین بخش علوم اسلامی دانسته میشود. موضوع آن شامل روابط شهروندان با یکدیگر، نحوه تعامل آنان با دولت و همچنین مناسبات دولت اسلامی با سایر دولتها است. در روزگار معاصر، با رشد جریانهای اسلامگرایی و طرح مسئله نسبت دین و تجدد، اهمیت فقه عمومی دوچندان شده است. وظیفه اصلی این دانش، ایجاد هماهنگی روشمند میان واقعیتهای متغیر اجتماعی و نصوص ثابت دینی است. نوشتار حاضر با توجه به کمبود پژوهشهای مرتبط در حوزه قواعد فقه عمومی و کارکرد آن در عرصههای اجتماعی و حکومتی، میکوشد با تبیین این قواعد و روشن ساختن کاربرد آنها در سیاست، مانع از اداره سلیقهای امور و سوءاستفاده از ابهام مسائل عمومی در اسلام شود. در فصل نخست پس از مقدمه، به بیان مسئله و مفهومشناسی فقه عمومی پرداخته و تاریخچهای کوتاه ارائه شده است. سپس در فصل دوم و سوم به توصیف و تحلیل دادههای گردآوریشده و بررسی تفصیلی قواعد فقه عمومی پرداختهایم. در پایان نیز با جمعبندی مباحث، نتایج نهایی تحقیق ارائه شده است.
Public jurisprudence (fiqh ʿāmm) is a branch of Islamic legal science concerned with discovering and articulating Sharīʿa rulings related to public affairs. Because of its direct engagement with all dimensions of Muslim social life, it is regarded as the most practical and applied domain of Islamic studies. Its subject matter encompasses citizen–citizen relations, citizen–state interactions, and the conduct of the Islamic state in relation to other states. In the contemporary era—especially with the rise of Islamist movements and renewed debates on the relationship between religion and modernity—the significance of public jurisprudence has dramatically increased. The essential task of this discipline is to establish a methodologically sound coordination between the changing realities of social life and the immutable textual foundations of religion. The present article, addressing the scarcity of research on the principles and doctrines of public jurisprudence and their role in social and governmental arenas, seeks to clarify these doctrines and demonstrate their applicability in political and administrative contexts. By doing so, it aims to prevent discretionary governance and misuse of ambiguity in public Islamic matters. Following the introduction, the first chapter defines the problem and provides conceptual clarification of public jurisprudence, alongside a brief historical overview. The second and third chapters describe and analyze the collected data and present a detailed examination of the core doctrines of public jurisprudence. Finally, the study concludes by synthesizing the findings and presenting the principal results of the research.
