زیست اینستاگرامی و گرایش به ارزش‌های نئولیبرال در جامعه ایرانی
محورهای موضوعی : آسیب‌های اجتماعی مرتبط با رسانه، ارتباطات و فضای مجازی
کرم الله جوانمرد
1
,
فرشاد گودرزی
2
1 - استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت ¬الله العظمی بروجردی(ره)، بروجرد، ایران
2 - مربی، استاد مدعو گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت ¬الله العظمی بروجردی(ره)، بروجرد، ایران
کلید واژه: اینستاگرام, ارزش‌های نئولیبرال, سرمایه‌داری, فضای مجازی و خوانش انتقادی.,
چکیده مقاله :
امروزه شبکه‌های اجتماعی مجازی به عنوان قِسمی از فناوری‌های قدرت نئولیبرالیسم، به‌مثابه فضایی در نظر گرفته می‌شوند که ارزش‌های جهان‌بینی نئولیبرال در آنها تولید و بازتولید می‌شود. مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش اینستاگرام در گرایش به ارزش‌های نئولیبرال در میان کاربران ایرانی است. مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی است که در آن از روش کمی پیمایش و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 400 نفر از کاربران اینستاگرام است که به طور غیر تصادفی در دسترس انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته است که با اعتبار صوری، تحلیل عاملی تأییدی و آزمون آلفای کروناخ، اعتبار و پایایی آن تأیید شده است. برای برآورد حجم نمونه از نرم‌افزار سمپل پاور و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و ترسیم مدل معادله ساختاری پژوهش از نرم‌افزارهای اِس‌پی‌اِس‌اِس و اِیموس گرافیک استفاده شده است. یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که بین ابعاد مختلف متغیر اینستاگرام چون انباشت سرمایه مجازی، حضور در فضای مجازی و فعالیت در فضایی مجازی و ارزش‌های نئولیبرال، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و استفاده از اینستاگرام، گرایش به ارزش‌های نئولیبرال را افزایش می‌دهد. همچنین ابعاد مختلف متغیر اینستاگرام، 6/31 درصد از واریانس متغیر ارزش‌های نئولیبرال را تبیین کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که در خوانشی انتقادی، اینستاگرام به‌مثابه بخش مهمی از فناوری‌های قدرت نظم سرمایه‌داری نئولیبرال، نقش اساسی در بازتولید ارزش‌های نئولیبرالی چون فردگرایی، رقابت‌جویی، مصرف‌گرایی، سیالیت و دستاوردسالاری دارد.
Instagram Life and the Tendency Toward
Neoliberal Values in Iranian Society
Karamollah Javanmard*
Farshad Goudarzi**
In the contemporary era, virtual social networks, as part of neoliberalism’s power technologies, serve as spaces where neoliberal worldview values are produced and reproduced. This study investigates the role of Instagram in fostering neoliberal values among Iranian users. Utilizing a quantitative survey method and structural equation modeling, the research sampled 400 Instagram users selected non-randomly. Data were collected via a researcher-designed questionnaire, validated through face validity, confirmatory factor analysis, and Cronbach’s alpha. Sample size was determined using SamplePower software, and data analysis and structural equation modeling were conducted with SPSS and AMOS Graphics. Findings revealed a significant positive correlation between Instagram use dimensions—virtual capital accumulation, presence in cyberspace, and activity in cyberspace—and neoliberal values, with Instagram use increasing the tendency toward these values. These dimensions explained 31.6% of the variance in neoliberal values. In a critical reading, Instagram, as a key component of neoliberal capitalist power technologies, plays a fundamental role in reproducing values such as individualism, competitiveness, consumerism, fluidity, and achievementism.
Keywords: Instagram, Neoliberal Values, Capitalism, Cyberspace, Critical reading.
Introduction
Neoliberalism, with its focus on the gig economy, the dot-com
revolution, and platform capitalism, has fundamentally transformed economic production structures while profoundly altering social, ethical, and human values through data accumulation logic in virtual social networks like Instagram, Twitter, Telegram, and WhatsApp. Under neoliberalism’s influence, individuals perceive themselves within a framework of specific values that shape their behaviors and decisions. These neoliberal values, rooted in market logic and digital communication, define personal worth and societal expectations, guiding perceptions of what is valuable. Instagram, a globally popular social network with over two billion users, has become a significant platform due to its versatile features. Its widespread use has notable cultural and identity-related implications, particularly in promoting neoliberal tendencies such as individualism, consumerism, and free-market principles. Analyzing these dynamics is essential, and this study aims to critically examine Iranian Instagram users’ inclination toward neoliberal values, addressing whether such a tendency exists.
Methodology
This study employed a quantitative survey method with structural equation modeling. The statistical population comprised over 42 million Iranian Instagram users, as per recent official data (ISPA, 2023). Non-probability convenience sampling selected 400 participants, with the sample size calculated using SamplePower software at a 0.05 error level, increased from 385 to ensure accuracy and account for incomplete responses. Data were collected via an online researcher-designed questionnaire, distributed through Instagram’s Explore section, with inclusion criteria requiring active Instagram use in 2025 and exclusion criteria eliminating incomplete responses. Ethical considerations ensured participant anonymity and informed consent. Data analysis utilized Spss 26 for statistical computations and AMOS Graphics 24 for structural equation modeling.
Findings
A Pearson correlation coefficient of 0.329 (p = 0.000) indicated a significant positive relationship between Instagram use and the tendency toward neoliberal values, suggesting that increased Instagram engagement correlates with a 0.329 increase in neoliberal value inclination, rejecting the null hypothesis (H0) at a 0.1% level with 99% confidence in generalizability. The dimensions of Instagram use—virtual capital accumulation, presence in cyberspace, and activity in cyberspace—with a multiple correlation coefficient of 0.341, explained 31.6% of the variance in neoliberal values. A significant F-value (>1.96) and p < 0.05 confirmed Instagram’s substantial impact. The “presence in cyberspace” dimension had the highest explanatory power (β = 0.234), followed by “virtual capital accumulation” (β = 0.113, p = 0.042), and “activity in cyberspace” (β = 0.113, p = 0.112). Structural equation modeling showed the personalization dimension (0.430) and diversification dimension (0.350) seems to had the greatest impact on neoliberal values, while the medialization dimension (0.203) had a lesser effect compared to celebrity-related dimensions.
Discussion and Conclusion
The study tested three hypotheses linking Instagram use to neoliberal values. The first confirmed a relationship between virtual capital accumulation and neoliberal value inclination, validated through statistical tests. The second established a connection between presence in cyberspace and neoliberal values, and the third confirmed the link between cyberspace activity and these values. Thus, it seems that Instagram operates as a neoliberal organization, continuously producing and reproducing values like individualism, competitiveness, and achievementism, reinforcing these tendencies among Iranian users through various platform mechanisms. The findings suggest it seems that Instagram has successfully advanced neoliberalism’s cultural project in Iran, aligning with theorists’ claims about the structural role of new media in the neoliberal order. These platforms not only institutionalize neoliberal values but also manage capitalism’s crises. In Iranian society, the growing inclination toward neoliberal culture is evident, further supported by this study’s results.
References
Barati, M. J., & Atrian, N. (2021) Examining the relationship between Instagram use and cultural changes among students: A case study of Isfahan University of Technology. Rasaneh, 33(4), 227–248. [In Persian]
Bataeva, E., & Chumakova-Sierova, A. (2022) Values in visual practices of Instagram network users. Conference on Integrated Computer Technologies in Mechanical Engineering–Synergetic Engineering, 992–1002.
Bauman, Z. (2017) Intimations of Postmodernity. Translated by H. Chavoshiyan. 4th ed. Tehran: Qoqnoos. [In Persian]
Bauman, Z. (2021) Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds. Translated by E. Sabeti. 7th ed. Tehran: Qoqnoos. [In Persian]
Brown, W. (2015) Undoing the Demos: Neoliberalism’s Stealth Revolution. New York: Zone Books.
Brown, W., et al. (2022) Authoritarianism: Three Inquiries. Translated by N. Imani Marei, S. Esmaeili, & S. Najafi. 1st ed. Tehran: Ney. [In Persian]
Callero, P. L. (2023) The Myth of Individualism: How Social Forces Shape Our Lives. Translated by H. Jalili. 4th ed. Tehran: Bidgol. [In Persian]
Friedman, M. (2022) Capitalism and Freedom. Translated by G. Jamshidi. 8th ed. Tehran: Ney. [In Persian]
Frier, S. (2021) No Filter: The Inside Story of Instagram. Translated by S. Zargariyan. 1st ed. Tehran: Amookhteh. [In Persian]
Fuchs, C. (2017) Social Media: A Critical Introduction. London: Sage Publications.
Ghasemi, V. (2013) Structural Equation Modeling in Social Research Using Amos Graphics. 2nd ed. Tehran: Jameshenasan. [In Persian]
Goudarzi, F. (2024) Neoliberalism: A critical reading of the saturation of social life fields. Journal of Social Continuity and Change, 2(2), 435–449. [In Persian]
Han, B.-C. (2021a) Psychopolitics: Neoliberalism and New Technologies of Power. Translated by M. Ensafi. 2nd ed. Tehran: Logos. [In Persian]
Han, B.-C. (2021b) The Burnout Society, The Transparency Society. Translated by M. Memariyan. 6th ed. Tehran: Tarjoman. [In Persian]
Han, B.-C. (2023) In the Swarm & The Expulsion of the Other. Translated by M. Rasekh Mahnad & M. Parizadeh. 2nd ed. Tehran: Baan. [In Persian]
Hardt, M., & Negri, A. (2022) Assembly. Translated by F. Habibi. 2nd ed. Tehran: Negah. [In Persian]
Hardt, M., & Negri, A. (2023) Empire Twenty Years On. Translated by F. Habibi. 2nd ed. Tehran: Negah. [In Persian]
Harvey, D. (2021) A Brief History of Neoliberalism. Translated by M. Abdullahzadeh. 5th ed. Tehran: Datt. [In Persian]
Heidari, F. (2018) Investigating the Role of Instagram Social Media in Promoting Cultural Values of Master’s Students. Master’s thesis, Islamic Azad University, East Tehran Branch. [In Persian]
ISPA (2023) Users of virtual social networks in Iran in 2023. [In Persian]
Kazemi, A. (2022) Everyday Life in Post-Revolutionary Society. 6th ed. Tehran: Farhang-e Javid. [In Persian]
Majdizade, Z., et al. (2023) The emergence of neoliberal pseudo-feminism on Iranian women’s Instagram pages. Sociology of Culture and Art, 4(4), 48–72. [In Persian]
Marcella-Hood, M., & Marcella, R. (2023) Purposive and non-purposive information behavior on Instagram. Journal of Librarianship and Information Science, 55(3), 634–657.
McNeely, B., et al. (2020) Social capital on Instagram: Application for small apparel retailers. Journal of Marketing Development and Competitiveness, 14(4), 22–38.
Mohebbi, A., & Kia, A. (2020) Social networks and cultural changes among University of Tehran students based on Inglehart’s materialistic and post-materialistic values. Journal of Culture-Communication Studies, 21(51), 63–90. [In Persian]
Moore, J. (2021) Social Value, Content Value and Infinite Scroll’s Roles Towards Instagram Capturing Millennial Users in a State of Flow. Doctoral dissertation, National College of Ireland.
Pashaei-Koljahi, A. (2021) Investigating the Relationship Between Instagram Use and the Formation of New Norms Among Youth. Master’s thesis, Al-Zahra University. [In Persian]
Pradika, G., et al. (2018) The influence of social value on the attitude of m-advertising users and the purchase intention of the millennial generation on the Instagram application. European Journal of Business and Management, 10(12), 113–122.
Roberts, J. (2014) Social media and the neoliberal subject. Journal of Bristol University Press Digital, 16(1), 93–112.
Songkeng, S., et al. (2023) Shifts in social values due to using social media Instagram towards adolescents in Makassar city. Asian Journal of Engineering, Social and Health, 2(5), 354–362.
Varoufakis, Y. (2021) Techno-feudalism: Replacing market capitalism. Journal of Commentary. https://www.project-syndicate.org
Varoufakis, Y. (2024) Techno-Feudalism: What Killed Capitalism. Translated by S. Kafashi. 1st ed. Tehran: Bidgol. [In Persian]
* Assistant Professor, faculty member of the Department of Social Sciences, Ayatollah Borujerdi, University, Borujerd, Iran.
** Corresponding Author: Instructor, Visiting Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Humanities, Ayatollah Boroujerdi University, Boroujerd, Iran.
farshadgoudarzi262@gmail.com
ایسپا؛ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایرانی (1402) کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران در سال 1402.
باومن، زیگمونت (1396) اِشارت‌های پست‌مدرنیته، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ چهارم، تهران، ققنوس.
----------- (1400) عشق سیال؛ در باب ناپایداری پیوندهای انسانی، ترجمه عرفان ثابتی، چاپ هفتم، تهران، ققنوس.
براتی، محمدجواد و نرگس عطریان (1400) برررسی رابطه بین استفاده از اینستاگرام با تغییرات فرهنگی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان)، فصلنامه رسانه، 33(4)، صص 227-248.
پاشایی کلجاهی، آناهیتا (1401) بررسی رابطه استفاده از شبکه اجتماعی اینستاگرام با شکل‌گیری هنجارهای جدید در میان جوانان (مطالعه موردی: جوانان شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جامعه‌شناسی، استاد راهنما شراره مهدی‌زاده، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا (س).
تاج‌بخش، غلامرضا و فرشاد گودرزی (1401) «مدل‌سازی معادله ساختاری تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت جوانان استان آذربایجان غربی»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال بیست و نهم، شماره 2، صص 130-157.
حیدری، فریبا (1397) بررسی نقش رسانه اجتماعی اینستاگرام در ارتقای ارزش‌های فرهنگی دانشجویان کارشناسی¬ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، پایان‌نامه کارشناسی¬ارشد، رشته جامعه‌شناسی، استاد راهنما سمیه تاجیک اسماعیلی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
علی‌محمدی، امیرعلی (1401) اینستاگرام؛ سازوبرگ ایدئولوژیک سرمایه‌داری متأخر، تهران، سوره مهر.
فرایر، سارا (1400) بدون فیلتر: داستان اینستاگرام، ترجمه سعید زرگریان، تهران، آموخته.
فریدمن، میلتون (1401) سرمایه‌داری و آزادی، ترجمه غلامرضا رشیدی، چاپ هشتم، تهران، نشرنی.
فون‌میزس، لودویگ (1402) لیبرالیسم، ترجمه مهدی تدینی، چاپ چهارم، تهران، بنگاه ترجمه و کتاب پارسه.
فون‌هایک، فردریش (1401) راه بردگی، ترجمه فریدون تفضلی و حمید پاداش، چاپ پنجم، تهران، نگاه معاصر.
قاسمی، وحید (1392) مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربردAmos Graphics، چاپ دوم، تهران، جامعه‌شناسان.
کاظمی، عباس (1401) امر روزمره در جامعه پساانقلابی، چاپ ششم، تهران، فرهنگ جاوید.
کالرو، پیتر.
اِل (1402) افسانه فردگرایی؛ نیروهای اجتماعی چگونه زندگی ما را شکل می‌دهند، ترجمه هادی جلیلی، چاپ چهارم، تهران، بیدگل.
گودرزی، فرشاد (1402) «نئولیبرالیسم: خوانش انتقادی از اشباع‌شدگی ساحت‌های زندگی اجتماعی»، دوفصلنامه علمی تداوم و تغییر اجتماعی، سال دوم، شماره 2، صص 435-449.
مجدی‌زاده، زهرا و دیگران (1401) «ظهور شبه‌فمنیسم نئولیبرال در صفحات اینستاگرامی زنان ایرانی»، فصلنامه علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، سال چهارم، شماره 4، صص 48-72.
محبی، علی و علی‌اصغر کیا (1399) «شبکه‌های اجتماعی و تغییرات فرهنگی بین دانشجویان دانشگاه تهران؛ بر پایه ارزش‌های مادی و فرامادی اینگلهارت»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال بیست¬ویکم، شماره 51، صص 63-90.
معمار، ثریا و دیگران (1391) «شبکه‌های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال اول، شماره 4، صص 155-176.
نواح، عبدالرضا و سارا رشیدی و ایوب رستمی (1398) «بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت اجتماعی جوانان (مورد مطالعه: جوانان 18 تا 30 سال شهر اهواز)»، فصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال هشتم، شماره 2، صص 392-421.
واروفاکیس، یانیس (1403) تکنوفئودالیسم، آنچه سرمایه‌داری را نابود کرد، ترجمه سیامک کفاشی، تهران، بیدگل.
هارت، مایکل و آنتونیو نگری (1401) اَسمبلی، ترجمه فؤاد حبیبی، تهران، نگاه، چاپ دوم.
---------------------- (1402) امپراتوری، بیست سال بعد، ترجمه فؤاد حبیبی، تهران، نگاه.
هاروی، دیوید (1400) تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، ترجمه محمود عبدالله‌زاده، چاپ پنجم، تهران، دات.
هان، بیونگ- چول (1400) جامعه فرسودگی، جامعه شفافیت، ترجمه محمد معماریان، چاپ ششم، تهران، ترجمان.
-------------- (1402) در میانِ جمع و طرد دیگری، ترجمه محمدراسخ مهند و مهدی پری‌زاد، تهران، بان، چاپ دوم.
Bataeva. E.& Chumakova-Sierova. A. (2022) Values in Visual Practices of Instagram Network Users, Conference on Integrated Computer Technologies in Mechanical Engineering–Synergetic Engineering, 992-1002.
Brown. W. (2015) Undoing the Demos: Neolibralism,s Stealth Revolution, New York, Zone Book.
Fuchs, C. (2017) Social Media: A Critical Introduction. London: Sage Publications.
Marcella a-Hood. M.& Marcella.R. (2023) Purposive and non-Purposive information behavior on instagram, Journal of Libraianship and information Science, 55 (3), 634-657.
Mckneely. B. Kim. J. Leung. C.& Pookulangara. S. (2020) Social Capital on Instagram: Application for Small Apparel Retailers, Journal of Marketing Development and Competitiveness, 14(4), 22-38.
Moore, J. (2021) Social Value, Content Value and Infinite Scroll’s Roles Towards Instagram Capturing Millennial Users in a State of Flow, (Doctoral dissertation, National College of Ireland).
Pradika, G. Rahyuda, K. Yasa, N.& Giantari, I. (2018) The Influence of Social Value on the Attitude of M-Advertising Users and the Purchase Intention of the Millenial Generation on the Instagram Application, European Journal of Business and Management, 10(12), 113-122.
Roberts. J. (2014) Social media and the neoliberal subject, Journal of Bristol university press digital, 16(1), 93-112.
Songkeng, S. Bahri, I. Musfira, M. Ahmad, R.& Syukur, M. (2023) Shifts in social values due to using social media Instagram towards adolescents in makassar city, Asian Journal of Engineering, Social and Health, 2(5), 354-362.
Varoufakis, Y. (2021) Techno-feudalism-replacing-market-capitalism, Journal of Commentary. https://www.project-syndicate.org.
