زیست اینستاگرامی و گرایش به ارزش‌های نئولیبرال در جامعه ایرانی
الموضوعات : Social problems related to media, communications and cyberspace
کرم الله جوانمرد
1
,
فرشاد گودرزی
2
1 - استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت ¬الله العظمی بروجردی(ره)، بروجرد، ایران
2 - مربی، استاد مدعو گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت ¬الله العظمی بروجردی(ره)، بروجرد، ایران
الکلمات المفتاحية: اینستاگرام, ارزش‌های نئولیبرال, سرمایه‌داری, فضای مجازی و خوانش انتقادی.,
ملخص المقالة :
امروزه شبکه‌های اجتماعی مجازی به عنوان قِسمی از فناوری‌های قدرت نئولیبرالیسم، به‌مثابه فضایی در نظر گرفته می‌شوند که ارزش‌های جهان‌بینی نئولیبرال در آنها تولید و بازتولید می‌شود. مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش اینستاگرام در گرایش به ارزش‌های نئولیبرال در میان کاربران ایرانی است. مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی است که در آن از روش کمی پیمایش و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 400 نفر از کاربران اینستاگرام است که به طور غیر تصادفی در دسترس انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته است که با اعتبار صوری، تحلیل عاملی تأییدی و آزمون آلفای کروناخ، اعتبار و پایایی آن تأیید شده است. برای برآورد حجم نمونه از نرم‌افزار سمپل پاور و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و ترسیم مدل معادله ساختاری پژوهش از نرم‌افزارهای اِس‌پی‌اِس‌اِس و اِیموس گرافیک استفاده شده است. یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که بین ابعاد مختلف متغیر اینستاگرام چون انباشت سرمایه مجازی، حضور در فضای مجازی و فعالیت در فضایی مجازی و ارزش‌های نئولیبرال، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و استفاده از اینستاگرام، گرایش به ارزش‌های نئولیبرال را افزایش می‌دهد. همچنین ابعاد مختلف متغیر اینستاگرام، 6/31 درصد از واریانس متغیر ارزش‌های نئولیبرال را تبیین کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که در خوانشی انتقادی، اینستاگرام به‌مثابه بخش مهمی از فناوری‌های قدرت نظم سرمایه‌داری نئولیبرال، نقش اساسی در بازتولید ارزش‌های نئولیبرالی چون فردگرایی، رقابت‌جویی، مصرف‌گرایی، سیالیت و دستاوردسالاری دارد.
ایسپا؛ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایرانی (1402) کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران در سال 1402.
باومن، زیگمونت (1396) اِشارت‌های پست‌مدرنیته، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ چهارم، تهران، ققنوس.
----------- (1400) عشق سیال؛ در باب ناپایداری پیوندهای انسانی، ترجمه عرفان ثابتی، چاپ هفتم، تهران، ققنوس.
براتی، محمدجواد و نرگس عطریان (1400) برررسی رابطه بین استفاده از اینستاگرام با تغییرات فرهنگی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان)، فصلنامه رسانه، 33(4)، صص 227-248.
پاشایی کلجاهی، آناهیتا (1401) بررسی رابطه استفاده از شبکه اجتماعی اینستاگرام با شکل‌گیری هنجارهای جدید در میان جوانان (مطالعه موردی: جوانان شهر تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته جامعه‌شناسی، استاد راهنما شراره مهدی‌زاده، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا (س).
تاج‌بخش، غلامرضا و فرشاد گودرزی (1401) «مدل‌سازی معادله ساختاری تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت جوانان استان آذربایجان غربی»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال بیست و نهم، شماره 2، صص 130-157.
حیدری، فریبا (1397) بررسی نقش رسانه اجتماعی اینستاگرام در ارتقای ارزش‌های فرهنگی دانشجویان کارشناسی¬ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، پایان‌نامه کارشناسی¬ارشد، رشته جامعه‌شناسی، استاد راهنما سمیه تاجیک اسماعیلی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
علی‌محمدی، امیرعلی (1401) اینستاگرام؛ سازوبرگ ایدئولوژیک سرمایه‌داری متأخر، تهران، سوره مهر.
فرایر، سارا (1400) بدون فیلتر: داستان اینستاگرام، ترجمه سعید زرگریان، تهران، آموخته.
فریدمن، میلتون (1401) سرمایه‌داری و آزادی، ترجمه غلامرضا رشیدی، چاپ هشتم، تهران، نشرنی.
فون‌میزس، لودویگ (1402) لیبرالیسم، ترجمه مهدی تدینی، چاپ چهارم، تهران، بنگاه ترجمه و کتاب پارسه.
فون‌هایک، فردریش (1401) راه بردگی، ترجمه فریدون تفضلی و حمید پاداش، چاپ پنجم، تهران، نگاه معاصر.
قاسمی، وحید (1392) مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربردAmos Graphics، چاپ دوم، تهران، جامعه‌شناسان.
کاظمی، عباس (1401) امر روزمره در جامعه پساانقلابی، چاپ ششم، تهران، فرهنگ جاوید.
کالرو، پیتر.
اِل (1402) افسانه فردگرایی؛ نیروهای اجتماعی چگونه زندگی ما را شکل می‌دهند، ترجمه هادی جلیلی، چاپ چهارم، تهران، بیدگل.
گودرزی، فرشاد (1402) «نئولیبرالیسم: خوانش انتقادی از اشباع‌شدگی ساحت‌های زندگی اجتماعی»، دوفصلنامه علمی تداوم و تغییر اجتماعی، سال دوم، شماره 2، صص 435-449.
مجدی‌زاده، زهرا و دیگران (1401) «ظهور شبه‌فمنیسم نئولیبرال در صفحات اینستاگرامی زنان ایرانی»، فصلنامه علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، سال چهارم، شماره 4، صص 48-72.
محبی، علی و علی‌اصغر کیا (1399) «شبکه‌های اجتماعی و تغییرات فرهنگی بین دانشجویان دانشگاه تهران؛ بر پایه ارزش‌های مادی و فرامادی اینگلهارت»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال بیست¬ویکم، شماره 51، صص 63-90.
معمار، ثریا و دیگران (1391) «شبکه‌های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال اول، شماره 4، صص 155-176.
نواح، عبدالرضا و سارا رشیدی و ایوب رستمی (1398) «بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت اجتماعی جوانان (مورد مطالعه: جوانان 18 تا 30 سال شهر اهواز)»، فصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال هشتم، شماره 2، صص 392-421.
واروفاکیس، یانیس (1403) تکنوفئودالیسم، آنچه سرمایه‌داری را نابود کرد، ترجمه سیامک کفاشی، تهران، بیدگل.
هارت، مایکل و آنتونیو نگری (1401) اَسمبلی، ترجمه فؤاد حبیبی، تهران، نگاه، چاپ دوم.
---------------------- (1402) امپراتوری، بیست سال بعد، ترجمه فؤاد حبیبی، تهران، نگاه.
هاروی، دیوید (1400) تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، ترجمه محمود عبدالله‌زاده، چاپ پنجم، تهران، دات.
هان، بیونگ- چول (1400) جامعه فرسودگی، جامعه شفافیت، ترجمه محمد معماریان، چاپ ششم، تهران، ترجمان.
-------------- (1402) در میانِ جمع و طرد دیگری، ترجمه محمدراسخ مهند و مهدی پری‌زاد، تهران، بان، چاپ دوم.
Bataeva. E.& Chumakova-Sierova. A. (2022) Values in Visual Practices of Instagram Network Users, Conference on Integrated Computer Technologies in Mechanical Engineering–Synergetic Engineering, 992-1002.
Brown. W. (2015) Undoing the Demos: Neolibralism,s Stealth Revolution, New York, Zone Book.
Fuchs, C. (2017) Social Media: A Critical Introduction. London: Sage Publications.
Marcella a-Hood. M.& Marcella.R. (2023) Purposive and non-Purposive information behavior on instagram, Journal of Libraianship and information Science, 55 (3), 634-657.
Mckneely. B. Kim. J. Leung. C.& Pookulangara. S. (2020) Social Capital on Instagram: Application for Small Apparel Retailers, Journal of Marketing Development and Competitiveness, 14(4), 22-38.
Moore, J. (2021) Social Value, Content Value and Infinite Scroll’s Roles Towards Instagram Capturing Millennial Users in a State of Flow, (Doctoral dissertation, National College of Ireland).
Pradika, G. Rahyuda, K. Yasa, N.& Giantari, I. (2018) The Influence of Social Value on the Attitude of M-Advertising Users and the Purchase Intention of the Millenial Generation on the Instagram Application, European Journal of Business and Management, 10(12), 113-122.
Roberts. J. (2014) Social media and the neoliberal subject, Journal of Bristol university press digital, 16(1), 93-112.
Songkeng, S. Bahri, I. Musfira, M. Ahmad, R.& Syukur, M. (2023) Shifts in social values due to using social media Instagram towards adolescents in makassar city, Asian Journal of Engineering, Social and Health, 2(5), 354-362.
Varoufakis, Y. (2021) Techno-feudalism-replacing-market-capitalism, Journal of Commentary. https://www.project-syndicate.org.
