شناخت و ارزیابی عوامل مضر حاشیه¬نشینی و تأثیرات آن بر محرومیت کودکان از فضاهای کودک محور (نمونه موردی: شهر سنندج)
محورهای موضوعی :
صلاح الدین مولانایی
1
,
مبین قادری
2
,
صبا کسانی
3
,
مهدی خسروی
4
1 - دکترای تخصصی معماری سنندج. دانشگاه کردستان. دانشکده هنر و معماری. حوزه معاونت آموزشی
2 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
3 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
4 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
کلید واژه: شهر دوستدار کودک, حاشیه‌نشینی, کودک, فضاهای کودک محور, محرومیت.,
چکیده مقاله :
حاشیه‌نشینی یکی از مسائل مهم در حیطه شهرسازی و معماری است و باید به نکات مهم تأثیرگذاری بر ساکنین و پیامدهای آن توجه ویژه داشت؛ نکاتی همچون کمبود فضاهای آمورشی و پرورشی مانند فضاهای کودک محور، مسائل امنیتی، فشارهای معیشتی و تربیتی می‌تواند پیامدهای بسیاری بر روی ساکنین خود بگذارد اما بزرگ‌ترین و حساس‌ترین قربانیان آسیب‌های اجتماعی کودکان هستند. در این راستا، محرومیت کودکان از فضاهای کودک محور باعث تخلیه انرژی کودکان در محیط‌های نامناسب می‌شود که همین امر زیان‌های مالی، جسمی، روحی و حتی جانی را می‌تواند به همراه داشته باشد. این پژوهش به شناسایی و بررسی عوامل تأثیرگذار بر شرایط نامناسب کودکان حاشیه‌نشین و کنکاش بر دلایل محرومیت کودکان از نبود یا کمبود فضاهای کودک محور و اثرات مخربی که بر کودکان در حال و آینده می‌گذارد، همچنین ارائه راهکارهایی برای بهبود این وضعیت می‌پردازد. پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها از طریق جمع‌آوری اسنادی و کتابخانه‌ای اکتساب شده‌اند، سپس با استفاده از تجارب سایر اساتید و محققین، با ذکر نمونه‌ها و مقالات کار شده در زمینه‌های تخصصی متنوع، بررسی میدانی ازجمله بازدید، مصاحبه با ساکنین و پرسشنامه انجام شده است و در نهایت تحلیل و نتیجه‌گیری نویسندگان، صورت گرفته است. حاشیه‌نشینی اغلب همراه با تقابل فرهنگ‌های متفاوت و نامتجانس همراه است، این امر موجب بروز آسیب‌هایی ازجمله، افزایش جرم و جنایت و فروش مواد مخدر و کار کودکان، تهدید سلامت روانی ساکنان و به‌ویژه کودکان، توزیع نابرابر و نامتوازن امکانات رفاهی، بهداشتی، آموزشی و همچنین عدم کیفیت فضاهای باز شهری مانند پارک، فضای بازی کودکان است که با بررسی این عوامل در محلات (نایسر، اسلام‌آباد و فرجه)، کمیت و کیفیت آن‌ها تعیین‌شده و به ارائه راهکار جهت رفع این عوامل پرداخته شده است.
Marginalization is one of the important issues in the field of urban planning and architecture, and special attention must be paid to the key factors and their consequences affecting residents. These factors including the lack of educational and nurturing spaces like child- oriented spaces, security issues, livelihood and educational pressures can have far-reaching effects on residents. However, the most vulnerable and sensitive victims of social harm are children. In this regard, the exclusion of children from child-oriented spaces leads to children exoanding their energy in inappropriate environments, which can cause financial, physical, mental and even fatal losses.This research aims to identify and investigate the factors influencing the unfavorable conditions of marginalized children and explore the reasons for their deprivation due to the absence or lack of child- oriented spaces and the harmful effects it has on children now and in the future. The research also proposes solutions to improve this situation. The research is descriptive-analytical in nature, and the data was gathered through document and library collection, followed by field research, including site visits, interviews with residents, and questionnaires, utilizing the experiences of other professors and researchers and referencing examples and articles from various specialized fields. Finally, the authors' analysis and conclusions have been made. Marginalization is often associated with the confrontation of different and incompatible cultures, which leads to issues such as increased crime, drug sales, child labor, threats to the mental health of residents, and especially children. There is also an unequal and unbalanced distribution of welfare, health, and educational facilitiesthe lack of quality in urban open spaces, such as parks and children's playgrounds. By examining these factors in localities (Nayser, Islamabad, Farajah), their quantity and quality were determined and solutions were proposed to aaddress these issues.
1- امیدوارفر، سجاد(1396). نقش مدیریت شهری در مناطق حاشیه‌نشین با تأکید بر ایران، ماهنامه علمی-تخصصی شباک، 5(24).
2- افتخارزاده، سیده زهرا(2015). تجربه زیسته زنان در ازدواج زودهنگام. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 2(3)، 108-156.
doi:10.22054/rjsw.2015.4746
3- تمجیدی، زهرا؛ زرآبادی، زهرا سادات؛ و حبیب، فرح(2022). شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء کیفیت فضاهای عمومی شهری برای کودکان، بر مبنای مدل مفهومی حق به شهر (نمونه مورد مطالعه: شهر تهران). فصلنامه مطالعات شهری، 11(44)، 115-130. doi:10.34785/J011.2022.004
4- حسین زاده یزدی، سعید(1399). بررسی علل و پیامدهاي حاشیه‌نشینی در کلان‌شهرهای کشور (بررسی موردي: حاشیه‌نشینی در کلان‌شهر مشهد). فصلنامه راهبرد توسعه، سال شانزدهم، شماره،4 (64)، 32 -66.
5- خرمشاد، مجید؛ و صفوی، علی(1398)، تدوین اصول طراحی فضاهای بازی کودکان در مقیاس محله با تأکید بر احیای بازی‌های بومی ایرانی، فصلنامه علمي پژوهشي مطالعات شهر ایرانی اسلامی سال نهم، شماره 36، تابستان، 23-85.
dor:20.1001.1.2228639.1398.9.36.2.1
6- خوش فر، غلامرضا؛ خسروی، سمیه؛ و حسین نژاد، مجتبی(1390)، مهاجرت، حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی، همایش هجوم خاموش، دوره 2.
7- رستگار، امیر(1395). تدوين راهنماي طراحي شهري دوست دار كودك، فصلنامه مدیریت شهری، 44(1).
8- روشن‌دل، تکتم؛ بهرامی، بختیار؛ و سعیدی، مهران(2024). ویژگی‌های محیطی مؤثر بر تحرک و فعالیت فیزیکی کودکان در محله از نگاه آنان؛ مطالعه موردی: شهر مشهد. فصلنامه مطالعات شهری، 13(49)، 3-16.
doi:10.22034/urbs.2023.62738
9- صادقی، علیرضا؛ و باقرزاده، امید(2019). ارتقای امنیت محیطی در شهرهای مذهبی از طریق تحلیل و پهنه‌بندی جذابیت دارایی‌ها، موردپژوهی: شهر مشهد. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی، 7(4)، 75-92.
10- عبدی، میلاد(1401). نحوه شکل‌گیری حاشیه‌نشینی در شهرها مورد مطالعه: شهر ايلام، فصلنامه علوم زیست‌محیطی و دانش جغرافیا، 2(3)، 1-10.
11- کربلایی حسینی، ابوالفضل؛ و سهیلی، جمال‌الدین(1393). بررسی ویژگی‌های شهر دوست‌داشتنی از نگاه کودکان: مطالعه موردی منطقه 2 شهرداری قزوین. فصلنامه مطالعات شهری، 9(1)، 68-59
12- کیخا، بتول؛ و مرادی سیاسر، حامد(2015). واکاوی وقوع جرائم اجتماعی. از منظر حاشیه‌نشینی و نظریه شکاف دانش، 7(3)، 107-130.
13- ممتاز، فریده(1394). جامعه‌شناسی شهر، چاپ دهم، انتشارات شرکت سهامی انتشار، تهران.
14- منصوري، امیر؛ و قره بيگلو، مینو(1390)، کيفيت فضاي باز شهري در تعامل با کودکان، مطالعات شهر ايراني اسلامي، 2(6)، 63-72.
15- Chen, S., Christensen, K. M., & Li, S. (2019). A comparison of park access with park need for children: A case study in Cache County, Utah. Landscape and Urban Planning, 187, 119-128.
doi:10.1016/j.landurbplan.2019.04.001
16- Teixeira, C. F. B. (2021). Green space configuration and its impact on human behavior and URBAN environments. Urban Climate, 35, 100746. doi:10.1016/j.uclim.2020.100746
17- Dale, C. E., Bowling, A., Adamson, J., Kuper, H., Amuzu, A., Ebrahim, S., ... & Nüesch, E. (2013). Predictors of patterns of change in health-related quality of life in older women over 7 years: evidence from a prospective cohort study. Age and Ageing, 42(3), 312-318. doi:10.1093/ageing/aft029
18- Darvishi, Y. (2014). Marginalization and Its Role in the Emergence and Spread of Drug Abuse and Addiction (Case Study: Ardabil). Human Geography Research, 46(3), 603-614.
doi:10.22059/jhgr.2014.51274
19- Ercument Gorgul et al. ( 2017 ) , Procedia Engineering 198 517 – 524
20- Flouri,E., Midouhas, E.,& Joshi, H. (2014).The role of urban neighbourhood green space in children's emotional and behavioural resilience. Journal of Environmental Psychology ,40, 179-186
doi:10.1016/j.jenvp.2014.06.007
21- Goran, M. I., & Reynolds, K. (2005). Interactive multimedia for promoting physical activity (IMPACT) in children. Obesity research, 13(4), 762-771 doi:10.1038/oby.2005.86
22- Holt Nicholas, L (2014). Neighborhood physical activity opportunities for inner-city children and youth, Journal of Health & Place, 15, 1022-1028.
23- Knudsen, E. Mir. (2016). Avoiding the pathologizing of children of prisoners. Probation
24- Journal, 63(3), 362–370.
25- Korpela, N (2014), Robert b. Bechtel and arza churchman, john wiley & sons, inc, Children’s Environment. Handbook of environmental psychology
26- Subiza-Pérez, M., Vozmediano, L., & San Juan, C. (2020). Green and blue settings as providers of mental health ecosystem services: Comparing urban beaches and parks and building a predictive model of psychological restoration. Landscape and Urban Planning, 204, 103926.
doi:10.1016/j.landurbplan.2020.103926
27- Othman, S., & Said, I. (2012). Affordances of cul-de-sac in urban neighborhoods as play spaces for middle childhood children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 38, 184-194.
doi:10.1016/j.sbspro.2012.03.339
28- Rahimi, A., & Shahrokhiyan, A. (2014). Evaluation of children-friendly urban spaces and its role in restoring the old tissue of Shiraz. Modern Urban Management, 2(6), 113-144.
29- Shie, I. (2006). Preparing the City for Children, Case Study of Tehran, Shahr Publication, Tehran, Iran.
30- Shukouei, H., (1994), Social Geography of Cities, Social Ecology of Cities, 2nd Edition, Jihad Daneshgahi Publication Institute (Majd), Tehran. (in Persian).
31- Yao, S., & Xiaoyan, L. (2017). Exploration on ways of research and construction of Chinese child-friendly city----a case study of Changsha. Procedia engineering, 198, 699-706.
doi:10.1016/j.proeng.2017.07.121
32- Witten K, Robin K, Carrolla P, Asiasigaa L. (2017), Children’s everyday encounters and affective relations with place: experiences of hyperdiversity in Auckland neighbourhoods. Social & Cultural Geography ,1–18. doi:10.1080/14649365.2017.1347700
