شناخت و ارزیابی عوامل مضر حاشیه¬نشینی و تأثیرات آن بر محرومیت کودکان از فضاهای کودک محور (نمونه موردی: شهر سنندج)
الموضوعات :
صلاح الدین مولانایی
1
,
مبین قادری
2
,
صبا کسانی
3
,
مهدی خسروی
4
1 - دکترای تخصصی معماری سنندج. دانشگاه کردستان. دانشکده هنر و معماری. حوزه معاونت آموزشی
2 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
3 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
4 - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری، دانشگاه کردستان، کردستان، ایران.
الکلمات المفتاحية: شهر دوستدار کودک, حاشیه‌نشینی, کودک, فضاهای کودک محور, محرومیت.,
ملخص المقالة :
حاشیه‌نشینی یکی از مسائل مهم در حیطه شهرسازی و معماری است و باید به نکات مهم تأثیرگذاری بر ساکنین و پیامدهای آن توجه ویژه داشت؛ نکاتی همچون کمبود فضاهای آمورشی و پرورشی مانند فضاهای کودک محور، مسائل امنیتی، فشارهای معیشتی و تربیتی می‌تواند پیامدهای بسیاری بر روی ساکنین خود بگذارد اما بزرگ‌ترین و حساس‌ترین قربانیان آسیب‌های اجتماعی کودکان هستند. در این راستا، محرومیت کودکان از فضاهای کودک محور باعث تخلیه انرژی کودکان در محیط‌های نامناسب می‌شود که همین امر زیان‌های مالی، جسمی، روحی و حتی جانی را می‌تواند به همراه داشته باشد. این پژوهش به شناسایی و بررسی عوامل تأثیرگذار بر شرایط نامناسب کودکان حاشیه‌نشین و کنکاش بر دلایل محرومیت کودکان از نبود یا کمبود فضاهای کودک محور و اثرات مخربی که بر کودکان در حال و آینده می‌گذارد، همچنین ارائه راهکارهایی برای بهبود این وضعیت می‌پردازد. پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها از طریق جمع‌آوری اسنادی و کتابخانه‌ای اکتساب شده‌اند، سپس با استفاده از تجارب سایر اساتید و محققین، با ذکر نمونه‌ها و مقالات کار شده در زمینه‌های تخصصی متنوع، بررسی میدانی ازجمله بازدید، مصاحبه با ساکنین و پرسشنامه انجام شده است و در نهایت تحلیل و نتیجه‌گیری نویسندگان، صورت گرفته است. حاشیه‌نشینی اغلب همراه با تقابل فرهنگ‌های متفاوت و نامتجانس همراه است، این امر موجب بروز آسیب‌هایی ازجمله، افزایش جرم و جنایت و فروش مواد مخدر و کار کودکان، تهدید سلامت روانی ساکنان و به‌ویژه کودکان، توزیع نابرابر و نامتوازن امکانات رفاهی، بهداشتی، آموزشی و همچنین عدم کیفیت فضاهای باز شهری مانند پارک، فضای بازی کودکان است که با بررسی این عوامل در محلات (نایسر، اسلام‌آباد و فرجه)، کمیت و کیفیت آن‌ها تعیین‌شده و به ارائه راهکار جهت رفع این عوامل پرداخته شده است.
1- امیدوارفر، سجاد(1396). نقش مدیریت شهری در مناطق حاشیه‌نشین با تأکید بر ایران، ماهنامه علمی-تخصصی شباک، 5(24).
2- افتخارزاده، سیده زهرا(2015). تجربه زیسته زنان در ازدواج زودهنگام. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 2(3)، 108-156.
doi:10.22054/rjsw.2015.4746
3- تمجیدی، زهرا؛ زرآبادی، زهرا سادات؛ و حبیب، فرح(2022). شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء کیفیت فضاهای عمومی شهری برای کودکان، بر مبنای مدل مفهومی حق به شهر (نمونه مورد مطالعه: شهر تهران). فصلنامه مطالعات شهری، 11(44)، 115-130. doi:10.34785/J011.2022.004
4- حسین زاده یزدی، سعید(1399). بررسی علل و پیامدهاي حاشیه‌نشینی در کلان‌شهرهای کشور (بررسی موردي: حاشیه‌نشینی در کلان‌شهر مشهد). فصلنامه راهبرد توسعه، سال شانزدهم، شماره،4 (64)، 32 -66.
5- خرمشاد، مجید؛ و صفوی، علی(1398)، تدوین اصول طراحی فضاهای بازی کودکان در مقیاس محله با تأکید بر احیای بازی‌های بومی ایرانی، فصلنامه علمي پژوهشي مطالعات شهر ایرانی اسلامی سال نهم، شماره 36، تابستان، 23-85.
dor:20.1001.1.2228639.1398.9.36.2.1
6- خوش فر، غلامرضا؛ خسروی، سمیه؛ و حسین نژاد، مجتبی(1390)، مهاجرت، حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی، همایش هجوم خاموش، دوره 2.
7- رستگار، امیر(1395). تدوين راهنماي طراحي شهري دوست دار كودك، فصلنامه مدیریت شهری، 44(1).
8- روشن‌دل، تکتم؛ بهرامی، بختیار؛ و سعیدی، مهران(2024). ویژگی‌های محیطی مؤثر بر تحرک و فعالیت فیزیکی کودکان در محله از نگاه آنان؛ مطالعه موردی: شهر مشهد. فصلنامه مطالعات شهری، 13(49)، 3-16.
doi:10.22034/urbs.2023.62738
9- صادقی، علیرضا؛ و باقرزاده، امید(2019). ارتقای امنیت محیطی در شهرهای مذهبی از طریق تحلیل و پهنه‌بندی جذابیت دارایی‌ها، موردپژوهی: شهر مشهد. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی، 7(4)، 75-92.
10- عبدی، میلاد(1401). نحوه شکل‌گیری حاشیه‌نشینی در شهرها مورد مطالعه: شهر ايلام، فصلنامه علوم زیست‌محیطی و دانش جغرافیا، 2(3)، 1-10.
11- کربلایی حسینی، ابوالفضل؛ و سهیلی، جمال‌الدین(1393). بررسی ویژگی‌های شهر دوست‌داشتنی از نگاه کودکان: مطالعه موردی منطقه 2 شهرداری قزوین. فصلنامه مطالعات شهری، 9(1)، 68-59
12- کیخا، بتول؛ و مرادی سیاسر، حامد(2015). واکاوی وقوع جرائم اجتماعی. از منظر حاشیه‌نشینی و نظریه شکاف دانش، 7(3)، 107-130.
13- ممتاز، فریده(1394). جامعه‌شناسی شهر، چاپ دهم، انتشارات شرکت سهامی انتشار، تهران.
14- منصوري، امیر؛ و قره بيگلو، مینو(1390)، کيفيت فضاي باز شهري در تعامل با کودکان، مطالعات شهر ايراني اسلامي، 2(6)، 63-72.
15- Chen, S., Christensen, K. M., & Li, S. (2019). A comparison of park access with park need for children: A case study in Cache County, Utah. Landscape and Urban Planning, 187, 119-128.
doi:10.1016/j.landurbplan.2019.04.001
16- Teixeira, C. F. B. (2021). Green space configuration and its impact on human behavior and URBAN environments. Urban Climate, 35, 100746. doi:10.1016/j.uclim.2020.100746
17- Dale, C. E., Bowling, A., Adamson, J., Kuper, H., Amuzu, A., Ebrahim, S., ... & Nüesch, E. (2013). Predictors of patterns of change in health-related quality of life in older women over 7 years: evidence from a prospective cohort study. Age and Ageing, 42(3), 312-318. doi:10.1093/ageing/aft029
18- Darvishi, Y. (2014). Marginalization and Its Role in the Emergence and Spread of Drug Abuse and Addiction (Case Study: Ardabil). Human Geography Research, 46(3), 603-614.
doi:10.22059/jhgr.2014.51274
19- Ercument Gorgul et al. ( 2017 ) , Procedia Engineering 198 517 – 524
20- Flouri,E., Midouhas, E.,& Joshi, H. (2014).The role of urban neighbourhood green space in children's emotional and behavioural resilience. Journal of Environmental Psychology ,40, 179-186
doi:10.1016/j.jenvp.2014.06.007
21- Goran, M. I., & Reynolds, K. (2005). Interactive multimedia for promoting physical activity (IMPACT) in children. Obesity research, 13(4), 762-771 doi:10.1038/oby.2005.86
22- Holt Nicholas, L (2014). Neighborhood physical activity opportunities for inner-city children and youth, Journal of Health & Place, 15, 1022-1028.
23- Knudsen, E. Mir. (2016). Avoiding the pathologizing of children of prisoners. Probation
24- Journal, 63(3), 362–370.
25- Korpela, N (2014), Robert b. Bechtel and arza churchman, john wiley & sons, inc, Children’s Environment. Handbook of environmental psychology
26- Subiza-Pérez, M., Vozmediano, L., & San Juan, C. (2020). Green and blue settings as providers of mental health ecosystem services: Comparing urban beaches and parks and building a predictive model of psychological restoration. Landscape and Urban Planning, 204, 103926.
doi:10.1016/j.landurbplan.2020.103926
27- Othman, S., & Said, I. (2012). Affordances of cul-de-sac in urban neighborhoods as play spaces for middle childhood children. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 38, 184-194.
doi:10.1016/j.sbspro.2012.03.339
28- Rahimi, A., & Shahrokhiyan, A. (2014). Evaluation of children-friendly urban spaces and its role in restoring the old tissue of Shiraz. Modern Urban Management, 2(6), 113-144.
29- Shie, I. (2006). Preparing the City for Children, Case Study of Tehran, Shahr Publication, Tehran, Iran.
30- Shukouei, H., (1994), Social Geography of Cities, Social Ecology of Cities, 2nd Edition, Jihad Daneshgahi Publication Institute (Majd), Tehran. (in Persian).
31- Yao, S., & Xiaoyan, L. (2017). Exploration on ways of research and construction of Chinese child-friendly city----a case study of Changsha. Procedia engineering, 198, 699-706.
doi:10.1016/j.proeng.2017.07.121
32- Witten K, Robin K, Carrolla P, Asiasigaa L. (2017), Children’s everyday encounters and affective relations with place: experiences of hyperdiversity in Auckland neighbourhoods. Social & Cultural Geography ,1–18. doi:10.1080/14649365.2017.1347700
