بررسی انتقادی نظریه «انکشاف» و ارائه نظریه «انفطار» درباب حصول علم بر اساس آثار و مبانی صدرایی
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
سید بهروز طیبان
1
,
سيدمرتضي حسيني شاهرودي
2
1 - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسي مشهد، مشهد، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
چگونگی تحقق علم در نفس ناطقۀ انسان از محوریترین مباحث معرفت‌شناسی است. این مهم، بر اساس مبانی صدرایی، بویژه اصل نظام توحیدی ذات‌ـ‌مظاهر یا همان وحدت شخصی وجود، تبیینی نو بخود گرفته که نظریۀ «انکشاف» جدیدترین نظریه در اینباره است. اما بر نظریۀ «انکشاف» نقدهایی وارد شده که عبارتند از: خلط میان نفس کلیه و نفوس جزئیه؛ عدم بساطت تام نفوس جزئی، نقض بساطت با بطون و ظهور، عدم استکمال نفس، تبیین‌ناپذیری علم اجمالی و تفصیلی، منافات بساطت با وجود حجابها. مقالۀ حاضر، با بازخوانی دقیق آثار صدرایی و توجه خاص به نوآوریهای وی در موضوع نفس، ضمن رفع نقد وارده بر نظریۀ «انکشاف»، به نظریه‌یی جدید رسیده که آن را «انفطار» نام نهادیم. تقریر کلی نظریۀ «انفطار» چنین است: نفس انسان بر اساس تجرد، بساطت و اشتداد وجودی حاصل از حرکت جوهری، وجود واحد سیال اتصالی است که هر «آن»، در صیرورت است؛ بهمان نحو که خود نیز صیرورت و نمودی از نفس کلیۀ الهی است. هر مرحله از این صیرورت، نحوه‌یی از حصول علم است که با نظر به نوع معدات، حصولی یا حضوری خوانده میشود. «انکشاف»، ناظر بر «بودن» است اما «انفطار» مبین «شدن و شکوفایی» خواهد بود.
The quality of the realization of knowledge in Man’s rational soul is one of the central discussions in the field of epistemology. This discussion has been explained following a novel approach based on Sadrian principles, particularly the principle of the unitary system of essence-manifestations or the same individual unity of being. The doctrine of unveiling is the newest doctrine in this respect; however, some objections have been raised against it, including the confusion of universal soul with particular souls, contradiction of simplicity with innermost and manifestation, the soul’s incompletion, inexplicability of undifferentiated and differentiated knowledge, and the contradiction of simplicity with existence of veils. In this paper, through an accurate reading of Sadrian works and particular attention to his innovations regarding the problem of the soul, the authors present a new doctrine called “cleaving”, while trying to respond to the criticism advanced against the doctrine of unveiling. The doctrine of cleaving generally indicates that, based on the ontological immateriality, simplicity, and gradation resulting from the trans-substantial motion, existence is a continuous glowing entity that is involved in becoming at each “moment” exactly in the same way that existence itself is a kind of becoming and manifestation of the universal divine soul. Each level of this becoming, is a kind of knowledge acquisition that, given the kind of facilities, is called acquired or presential. Unveiling depends on “being”, but cleaving represents “becoming and flourishing”.
