تحلیل سینمای معنویتگرا در پرتو روایت ملاصدرا از جهان معنا
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه فلسفه و حکمت اسلامیعبدالله صلواتی 1 , تاجبخش فناییان 2 , علیرضا دارابی 3 , رضا مصداقی بهاری 4
1 - دانشیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه هنرهای نمایشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: جهان معنا, سینما, معنویتگرا, حکمت متعالیه, ملاصدرا,
چکیده مقاله :
در طول تاریخ، هنر وسیلهیی بوده است برای شرح پرسشهای بشری و معبری برای طرح مباحث فلسفی؛ بنابرین مکاتب بیشماری هنر را دستمایۀ کشف اسرار هستی قرار دادهاند تا عطش عقل معرفتجوی بشر را دربارۀ چگونگی نمایش جلوه‌های هستی سامان بخشند. اما امروزه هنری پا به عرصة عالم گذاشته که ضمن نمایش جلوه‌های بصری، تخیلات بشری را نیز سیلان داده و مصّورِ مفاهیم ماورایی و فراطبیعی گردیده است. این مقاله با هدف بررسی چگونگی پرداختن هفتمینِ هنرها به عوالم فراماده، در نظر دارد جهان معنا را از منظر حکمت متعالیه واکاوی نماید تا پردازش ذهن از تخیلات نفس بروایت ملاصدرا را در سینمای معنویتگرا ترسیم کند. ضرورت انجام چنین تحقیقی ناشی از ضرورت ارائۀ الگویی است که بتواند مرز میان حقیقت و خطا را در عالم معنا مشخص نموده و اندیشه‌یی سالم درمورد معنای جهان را به مخاطب القاء نماید. بنابرین، پرسش اصلی این جستار اینست که جهان معنا در فلسفة ملاصدرا، چه امکانات درونی‌یی برای سینمای معنویتگرا دارد؟ از این منظر، حکمت متعالیه میتواند جهان معنا را در پرتو التفات به «انسان کامل» بمثابه کانون حقیقت، و بر اساس مواجهۀ شناختی با ادراکات نفسانی از عوالم ماده و مثال و عقل، بازنمایی نموده تا با روایتی عمیق از ظاهر پدیدهها و تحلیلی پویا از عوالم باطنی، تصویری اصیل از دوگانة معنا و ساختار در پردة نقرهیی ارائه گردد.
In the course of history, art has always functioned as a tool for presenting human questions and a scene for posing philosophical discussions. Therefore, various schools have used art as a means of discovering the secrets of being in order to satiate the thirst of man’s knowledge-seeking intellect for the quality of displaying the manifestation of being. However, the art of today, while displaying visual manifestations, allows imagination flow and visualizes metaphysical and other-worldly concepts. The purpose of the present paper is to examine the ways the seventh art approaches immaterial worlds. To accomplish this task, the authors have tried to explore the world of meaning from the viewpoint of the Transcendent Philosophy in order to portray the mind’s processing of the soul’s imaginations based on Mullā Ṣadrā’s view in spiritualist cinema. The motive for this study was rooted in the necessity of presenting a model that could determine the borderline between right and wrong in the world of meaning and suggest a reliable philosophy on the meaning of the world to the addressees. Thus, the main question of this study is which facilities the world of meaning in Mullā Ṣadrā’s philosophy could offer to spiritualist cinema. Accordingly, the Transcendent Philosophy can represent the world of meaning in the light of viewing the perfect man as the source of truth based on a cognitive approach to soulish perceptions of the worlds of matter, Ideas, and intellect. In this way, it would be possible to provide an original image of the duality of meaning and structure on the silver screen through a profound narration of the appearance of phenomena and a dynamic analysis of inner worlds.
قرآن کریم.
آوینی، سیدمرتضی (1396) آینه جادو، ج1و3، تهران: واحه.
ابن‌ترکه، صائن‌الدین علی (1375) عقل و عشق يا مناظرات خمس، تهران: ميراث مكتوب.
ابن‌سینا (1383) رساله نفس، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن‌سینا (1404ق) التعليقات، بيروت: مكتبة الاعلام الاسلامى.
ابن‌عربی، محیی‌الدین (1946م) فصوص الحکم، ج1، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
احمدی، بابک (1374) حقیقت و زیبایی، تهران: نشر مرکز.
ادوارد رید، هربرت (1392) معنی هنر، ترجمه نجف دریابندری، تهران: علمی و فرهنگی.
ارجمند، مهدی (1398) متافیزیک سینما؛ قابلیتهای فیلم در انتقال مفاهیم معنوی و ماورایی، تهران: سوره مهر.
افلوطین (1413ق) اثولوجیا، قم: بيدار.
اندرو، دادلی (1393) آنچه سینما هست، ترجمة مجید اخگر، تهران: بیدگل.
بوردول، دیوید کریستین تامسون (1398) هنر سینما، تهران: نشر مرکز.
حسن‌زاده آملی، حسن (1375) در آسمان معرفت، قم: افق.
حسن‌زاده آملی، حسن (1387) مُمّدِ الهِمَم در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خامنه‌ای، سیدمحمد (1372) «هنر دینی»، سخنرانی در كنگره جهاني هنر ديني صداوسيما؛ قابل دسترسی در پایگاه mullasadra.org
خمینی، سیدروح‌الله (1368) شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
دارابی، علی (1395) درآمدی بر جامعه¬شناسی ارتباطات، فرهنگ و رسانه، تهران: جهاد دانشگاهی.
دورانت، ویلیام جیمز (1379) تاریخ فلسفه، تهران: علمی فرهنگی.
رازی، فخرالدین محمد (1384) شرح الإشارات و التنبيهات، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
ساتو، تادائو (1393) واقعیت سینما، ترجمه مهدی گودرزی، تهران: هنوز.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1373) حكمة الاشراق، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگى.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1379) هياكل النور، تهران: نقطه.
شیروانی، علی (1388) ترجمه و شرح بداية الحکمه، ج3، قم: بوستان كتاب.
طاهری، سیدصدرالدین (1376) علیت از دیدگاه اشاعره و هیوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
غفاری، سیدمحمدخالد (1380) فرهنگ اصطلاحات آثار شيخ اشراق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
فاخوری، حنا؛ الجر، خلیل (1381) تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.
فارابی، ابونصر (1996م) السياسة المدنية، بيروت: مكتبة الهلال.
فنایی اشکوری، محمد و همکاران (1396) درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی، تهران: سمت.
گروف، استانیسلاو؛ بِنِت، هال زینا (1398) ذهن هولوتراپیک، ترجمه محمد گذرآبادی، تهران: هرمس.
مصباح یزدی، محمدتقی (1377) آموزش عقاید، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378) آموزش فلسفه، ج1، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380) قرآن در آیینه نهج‌‌البلاغه، قم: مؤسسة امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1394) شرح الأسفار الأربعه، جزء اول، ج8، قم: مؤسسة امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1395) شرح الأسفار الأربعه، جزء سوم، ج1، قم: مؤسسة امام خمینی(ره).
مصباح، مجتبی؛ محمدی، عبدالله (1398) معرفت¬شناسی، قم: مؤسسة امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1389) مجموعه آثار، ج7، تهران: صدرا.
معتمدی، احمدرضا (1396) فلسفه فیلم، ج1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
مفتونی، نادیا (1393) فارابی و فلسفه هنر دینی، تهران: سروش.
ملاصدرا (1380) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج2، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج5، تصحیح و تحقیق رضا محمدزاده، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج6، تصحیح و تحقیق احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج9، تصحیح و تحقیق رضا اکبریان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ج) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج4، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383د) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج8، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر رشاد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی ملاصدرا.
نصر، سیدحسین (1391) علم و تمدن در اسلام، تهران: علمی و فرهنگی.
وارتنبرگ، توماس ای. (1396) فیلم همچون فلسفه، ترجمه ستاره نوتاج و مجید پروانه¬پور، تهران: نیلوفر.
یانگ، جولیان (1390) فلسفه هنر نیچه، ترجمه رضا باطنی و سیدرضا حسینی، تهران: دوستان.
یثربی، سیدیحیی (1391) حکمت اشراق سهروردی، قم: بوستان کتاب.
یزدان‌پناه، سیدیدالله (1392) حکمت اشراق، ج1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
