بررسی اثربخشي طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين شهر خوی
محورهای موضوعی :
اکبر سلیمان نژاد
1
,
نوريه حاجی‌زاده
2
1 - استادیار گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - کارشناس ارشد روانشناسي باليني، دانشکده علوم انسانی و روانشناسی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
کلید واژه: طرحواره درمانی, رضايت زناشويي, سازگاری زناشویی.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين (40-25 ساله) مراجعه‌کننده به مراكز بهداشتي شهر خوي انجام شد. روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با دو گروه آزمایشی و گواه و مرحله پیگیری بود. جامعه آماری تمام زوجین ۴۰ -۲۵ ساله مراجعه‌کننده به مراکز بهداشت شهر خوی در سال 1397 بودند. تعداد 60 نفر از جامعه مذکور به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده به‌عنوان حجم نمونه انتخاب و در دو گروه آزمایشی و گواه (30 نفر در هر گروه) به‌صورت تصادفی جایگزین شدند. گروه آزمایش طرحواره درمانی ناسازگار اوليه يانگ و همکاران (2003) را به مدت ده جلسه 90 دقیقه‌ای را دریافت کردند و گروه گواه در حال انتظار قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ (1989) و پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپاینر (1976) بود. داده‌ها با روش‌های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار) و آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس) تحلیل شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مداخله طرحواره درماني بر افزایش رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين تأثیر داشته است؛ و این تأثیر در مرحله پیگیری پایدار است. همچنین نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که میزان تأثیر طرحواره درماني بر مؤلفه‌های رضايت زناشويي و مؤلفه‌های سازگاری زناشويي معنادار بوده است (005/0P<). بر اساس یافته‌های حاصل از این پژوهش می‌توان گفت طرحواره درماني مداخله مؤثری در افزایش رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين است.
The present study aimed to investigate the effects of schema therapy on marital adjustment and marital satisfaction in couples referring to health centers of Khoy city. The research method was quasi-experimental with a pretest-posttest design, a control group, and a follow-up stage. The Statistical population composes of all married women aged 25-40 referring to health centers of Khoy city year 2019. The sampling process was conducted with a random method of simple sampling; 60 women were chosen as sample groups and were determined randomly into experimental groups (n=30) and control groups (n=30). The experimental group received the initial maladaptive Yang et al. (2003) schema therapy for ten 90-minute sessions, and the control group was placed on the waiting list. The research tools included the Enrich marital satisfaction questionnaire (Enrich, 1989) and Instrument included marital adjustment questionnaire (Spanier,1976). Descriptive statistical indexes and analysis of covariance test were applied orderly to data description and testing of research hypotheses. These results showed that Schema therapy affects marital satisfaction and adjustment, and this effect was stable at the follow-up stage. Also, the results of the covariance analysis showed that the interaction schema therapy effect on the marital satisfaction and adjustment components was significant (P<0.05). Regarding the results search, it possibly concluded that schema therapy is an effective intervention in increasing couples’ marital satisfaction and marital adjustment.
1- احمدزاده، ا.، و حياتي، م. (1395). بررسي رابطه بهزيستي معنوي و هوش معنوي با سازگاري زناشويي. مطالعات روانشناسي و علوم تربيتي، 2(4)، 17-9.
2- اميديان فر، م.، رفاهي، ژ.، قادري، ز.، و افشون، ا. (1394). اثربخشي غنی‌سازی روابط زوجين بر كاهش تعارضات زناشويي در كارمندان ادارات مختلف شهر ياسوج. ارمغان دانش، 2(6)، 548- 538.
3- اوركي، م.، جمالي، چ.، فرج الهي، م.، و كريمي، ع. (1391). اثربخشي آموزش برنامه غنی‌سازی ارتباط بر ميزان سازگاري زناشويي دانشجويان متأهل. فصلنامه شناخت اجتماعي، 1(2)، 66-52.
4- بخشوده، ا.، و بهرامی احسان، ه. (1391). نقش انتظارات زناشویی و مبادلات سالم در پیش‌بینی رضایت زناشویی زوجین. فصلنامه مطالعات اسلام و روانشناسی، 6(10)، 42-27.
5- بنی‌آدم، ل.، مکوندحسینی، ش.، و صداقت، م. (1396). اثربخشی طرحواره درمانی بر وسواس فکری- عملی و رضایت زناشویی زنان متأهل. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، 8(2)، 131-143.
6- پیروی، م.، و بهرامی، ه. (1396). بررسی رابطه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه زوجین و سازگاری زناشویی در دانشجویان متأهل واحد علوم تحقیقات تهران. رویش روانشناسی، ۶(۱) ،۱۵۸-۱۳۱.
7- ثنائي، ب. (1380). مشاوره و روان‌درمانی ازدواج. انتشارات بعثت. تهران.
8- حسني، ج.، نادري، ي.، رمضان¬زاده، ف.، و پورعباس، ع. (1392). نقش هوش هيجاني و طرح‌واره‌های هيجاني در رضايتمندي زناشويي در زنان. خانواده پژوهي، 4(9)، 506-489.
9- خان‌آبادی، م. (1396). ازدواج و خانواده. انتشارات آوای نور. تهران.
10- رحیم‌پور، ف.، صالحي، س. ي.، حسينيان، س.، و عباسيان، م. (1392). تبيين رضايت زناشويي زوجين براساس هوش معنوي و طرحواره ناسازگار اوليه. تحقيقات مديريت آموزشي، 4(15)، 90-77.
11- رفاهي، ژ.، قادري، ز.، و بهمني، م. (1390). تأثیر آموزش زوج‌درمانی طرحواره محور بر بهبود عملكرد زوجين. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 2 (ویژه‌نامه)، 45-29.
12- ساسان نژاد، ر. (1392). اثربخشي آموزش مهارت‌های ارتباطي زوجين بر رضايت زناشويي، رضايت جنسي و صميميت زوجين. پایان‌نامه كارشناسي ارشد دانشگاه علم و فرهنگ.
13- سجادی، س.، قادري ثانوي، ر.، فرهوديان، ع.، محققي كمال، س. ح.، رضا سلطاني، پ.، و آزادچهر، م. ج. (1394). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر رضایت زناشویی زوج¬های جوان. فصلنامه رفاه اجتماعي، 15(56)، 149-133.
14- سليمانيان، ع. ا. (1383). بررسي تأثیر تفكرات غيرمنطقي بر نارضايتي زناشويي، پایان‌نامه كارشناسي ارشد مشاوره. دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
15- صحت، ن.، صحت، ف.، خانجاني، س.، محبي، س.، و شاه سياه، م. (1393). تأثير رويكرد زوج‌درمانی كوتاه مدت راه‌حل محور بر سازگاري زناشويي در زنان شهر قم. مجله تحقيقات نظام سلامت، 1(10)، 179-190.
16- علیزاده اصلی، ا.، و جعفر نژاد لنگرودی، ز. (1397). اثربخشی طرحواره درمانی مبتنی بر برنامه غنی‌سازی ارتباطی پذیرش و ذهن‌آگاهی در صمیمیت، سازگاری و تاب‌آوری در زنان با تعارضات زناشویی شهرستان کرج. نشریه دانشگاه علوم پزشکی البرز، ۷(۳) ،۲۵۶-۲۴۸.
17- کیانی پور، ع.، محسن زاده، ف.، و زهراکار، ک. (1396). هم سنجی اثربخشی طرحواره درمانی و روایت درمانی هنگام به هم پیوستن هر یک از آن‌ها با برنامه غنی‌سازی زناشویی بر گرایش به پیمان‌شکنی زناشویی و رضایت زناشویی. مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 7(2)، 27-54.
18- گلي، ر.، هدايت، س.، دهقان، ف.، و حسيني شورابه، م. (1395). اثربخشي طرحواره درماني گروهي بر بهزيستي روان‌شناختی و پرخاشگري دانشجويان. مجله سلامت و مراقبت، 18(3)، 275-258.
19- موسوي اصل، س. ع.، و موسوي سادات، ز. (1393). اثربخشي طرحواره درماني در كاهش شدت فعاليت طرحواره¬هاي ناسازگار اوليه جانبازان مرد مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه. ارمغان دانش، 19(1)، 99-89.
20- مؤمنی، خ.، و ضابط، م. (1393). اثربخشي آموزش برنامه سيستماتيك ارتباط زوجين بر افزايش رضايت زناشويي زنان. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 5(18)، 48-39.
21- میرزائی فنجانی، م.، و امیدوار، ب. (1399). پیش‌بینی استرس والدگری بر اساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و کیفیت زندگی زناشویی در مادران دارای کودکان با نیازهای خاص شهر شیراز. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، 1(2)، 73-62.
22- نیک آمال، م.، صالحی، م.، و برماس، ح. (1396). اثربخشی درمان طرحواره درمانی هیجان مدار بر رضایت زناشویی زوجین. مطالعات روان‌شناختی، 13(4)، 157-174.
23- يوسفي، ر.، عابدين، ع.، تيرگري، ع.، و فتح‌آبادی، ج. (1389). اثربخشي مداخله آموزشي مبتني بر مدل طرح‌واره‌ها در ارتقا رضايت زناشويي، مجله روانشناسي باليني، 2(3)، 38-25.
24- Bagarozzi, A. (2011). Enhancing Intimacy In marriage.Branner-Rouledye. Tylor & Forancis Group. USA.
25- Baucom, D. H., Epstein, N., Sayers, S. L., & Sher, T. G. (2015). The role of cognitions in marital relationships: Definitional, methodological, and conceptual issues. Journal of consulting and clinical psychology, 57(1), 31.
26- Beck, A. T. (2019). A 60-year evolution of cognitive theory and therapy. Perspectives on Psychological Science, 14(1), 16-20.
27- David, D., Cristea, I., & Hofmann, S. G. (2018). Why cognitive behavioral therapy is the current gold standard of psychotherapy. Frontiers in psychiatry, 4.
28- Davis, C. A. (2015). An evaluation of the impact of a couples enrichment program on relationship satisfaction, communication, conflict resolution, and forgiveness.
29- Ellis, A. (2009). Rational - Emotive Couples Therapy. Pergamon Press. New York.
30- Forgas, J. P. (1994). Sad and guilty? Affective influences on the explanation of conflict in close relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 66(1), 56.
31- Fowers, B. J., & Olson, D. H. (1989). ENRICH Marital Inventory: A discriminant validity and cross‐validation assessment. Journal of marital and family therapy, 15(1), 65-79.
32- Gottman, J. M., & Notarius, C. I. (2002). Marital research in the 20th century and a research agenda for the 21st century. Family process, 41(2), 159-197.
33- Hassanzade, H. (2015). Efficacy of Emotion Focused Couple Therapy on Marital Adjustment. Advances in Bioresearch, 6(2),65-70.
34- Heshmati, R., Khaleghkhah, A., Jafari, E., & Marandi, M. (2016). Effectiveness of Self-Regulation Couple Therapy intervention on marital satisfaction and partner abuse (Non-physical). Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 4(1).
35- Hünler, O. S., & Gençöz, T. (2005). The effect of religiousness on marital satisfaction: Testing the mediator role of marital problem solving between religiousness and marital satisfaction relationship. Contemporary family therapy, 27(1), 123-136.
36- Kebritchi, A., & Mohammadkhani, S. (2016). The role of marital burnout and early maladaptive schemas in marital satisfaction between young couples. International Journal of Medical Research & Health Sciences, 5(12), 239-246.
37- Lundblad, A. M., & Hansson, K. (2006). Couples therapy: effectiveness of treatment and long‐term follow‐up. Journal of family therapy, 28(2), 136-152.
38- Mahmoudi, F., Mahmoudi, A., & Nooripour, R. (2017). Relationship between early maladaptive schemas and safe communications in married students. Journal of Research and Health, 7(3), 779-787.
39- Mears, G. S. (2012). Examining the relationship between emotional schemas, emotional intelligence, and relationship satisfaction. Liberty University.
40- Shekari Ghandpazi, F., Navabi Nezhad, S., & Ahghar, G. (2014). Effectiveness of group counseling based on schema therapy approach in the attachment styles of married housewives. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 3(2), pp-276.
41- Simons, R. M., Sistad, R. E., Simons, J. S., & Hansen, J. (2018). The role of distress tolerance in the relationship between cognitive schemas and alcohol problems among college students. Addictive behaviors, 78, 1-8.
42- Smith, A. R. (2015). Mindfulness and marital satisfaction: Direct and indirect effects (Doctoral dissertation, Colorado State University).
43- Spanier, G. B. (1976). Measuring dyadic adjustment: New scales for assessing the quality of marriage and similar dyads. Journal of Marriage and the Family, 15-28.
44- Stephens, M. (2006). Marital Adjustment as a Mediating Factor Between Symptom Distress and Therapeutic Alliance in Couples Therapy (Doctoral dissertation).
45- Wetchler, J. L., Hecker, L. L., & Hecker, L. L. (2014). An introduction to marriage and family therapy. Routledge.
46- Young, J. E. (2003). Schema therapy: A practitioner's guide. The Guilford Press. New York.
47- Zaheri, F., Dolatian, M., Shariati, M., Simbar, M., Ebadi, A., & Azghadi, S. B. H. (2016). Effective factors in marital satisfaction in perspective of Iranian women and men: A systematic review. Electronic physician, 8(12), 3369.
بررسی اثربخشي طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين شهر خوی1
اکبر سلیماننژاد*1، نوريه حاجی‌زاده2
1. استادیار گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. (نویسنده مسئول).
2. کارشناس ارشد روانشناسي باليني، دانشکده علوم انسانی و روانشناسی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.
تاریخ دریافت: [20/5/1401] تاریخ پذیرش: [9/7/1401]
چکیده
پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين (40-25 ساله) مراجعه‌کننده به مراكز بهداشتي شهر خوي انجام شد. روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با دو گروه آزمایشی و گواه و مرحله پیگیری بود. جامعه آماری تمام زوجین ۴۰ -۲۵ ساله مراجعه‌کننده به مراکز بهداشت شهر خوی در سال 1397 بودند. تعداد 60 نفر از جامعه مذکور به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده به‌عنوان حجم نمونه انتخاب و در دو گروه آزمایشی و گواه (30 نفر در هر گروه) به‌صورت تصادفی جایگزین شدند. گروه آزمایش طرحواره درمانی ناسازگار اوليه يانگ و همکاران (2003) را به مدت ده جلسه 90 دقیقه‌ای را دریافت کردند و گروه گواه در حال انتظار قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ (1989) و پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپاینر (1976) بود. داده‌ها با روش‌های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار) و آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس) تحلیل شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مداخله طرحواره درماني بر افزایش رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين تأثیر داشته است؛ و این تأثیر در مرحله پیگیری پایدار است. همچنین نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که میزان تأثیر طرحواره درماني بر مؤلفه‌های رضايت زناشويي و مؤلفه‌های سازگاری زناشويي معنادار بوده است (005/0P<). بر اساس یافته‌های حاصل از این پژوهش می‌توان گفت طرحواره درماني مداخله مؤثری در افزایش رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين است.
واژگان کلیدی: طرحواره درمانی، رضايت زناشويي، سازگاری زناشویی.
1- مقدمه
در جوامع امروز زندگي انسان‌ها در تمامي ابعاد دستخوش تغييرات سريع و شگرفي شده است. ازدواج و زندگی زناشويي نيز از اين قاعده مستثني نيست. هرچند خانواده به‌عنوان یک نهاد جهاني باقی‌مانده است. ولي اهداف و انتظارات و نحوه شکل‌گیری آن براثر تغييرات مختلف اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي در طول زمان تغيير کرده است (Wetchler, Hecker & Hecker, 2014). مطالعات و تجارب باليني نشان می‌دهد که در جامعه معاصر زوج‌ها مشکلات شديد و فراگيري را در هنگام برقراري و حفظ روابط صميمانه و ارضاء انتظارات و نيازهاي يکديگر تجربه می‌کنند. ايجاد و حفظ روابط صميمانه و ارضاي نيازهاي عاطفي و رواني در جريان ازدواج يک مهارت و هنر است و علاوه بر سلامت رواني و تجارب سالم اوليه نيازمند کسب مهارت‌ها و انجام وظايف خاصي است (Bagarozzi, 2011).
سلامت رواني انسان تا حد زيادي درگرو يك ازدواج خوب و موفق است. تكميل رشد و شخصيت انسان به كم و كيف روابط او بستگي دارد. رابطه صميمانه، سكوي حمايتي و پناهگاه انسان در مقابله با دشواری‌های دنياي واقعي است (خان‌آبادی، 1396). ضمن اينكه هرچه ميزان رضايت ميان همسران بيشتر باشد و اين رضايت توأم بامحبت و صميميت بيشتري باشد نه‌تنها موجب استحكام پيوند زناشویی خواهد شد بلكه سلامت و آرامش رواني بیشتر اعضای خانواده را فراهم خواهد كرد (Zaheri, Dolatian, Shariati, Simbar, Ebadi & Azghadi, 2016).
به نظر گاتمن و نوتاریوس2 رابطه زناشويي هسته مركزي نظام خانواده است و اختلال در آن به‌منزله تهديدي جدي براي بقاء خانواده می‌باشد. رضايت فرد از رابطه زناشويي به‌منزله رضايت وي از خانواده می‌باشد و رضايت از خانواده در حكم رضايت كلي از زندگي است (Gottman & Notarius, 2002). همچنین به عقيده فورگاس3 زماني كه تعارض به ميزان زيادي در زندگي زناشويي بروز نمايد و زوجين نتوانند به نحو مؤثر با آن كنار بيايند، پيامدهاي منفي فراواني براي سلامت رواني و جسمي زن و شوهر و فرزندان آن‌ها به بار خواهد آمد كه جنبه‌های مفيد زناشويي را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد (Forgas, 1994).
رابطه زناشویی يكي از قوی‌ترین رابطه‌های انساني است كه كيفيت آن پيامدهاي گوناگوني براي همسران، فرزندان و ديگر اعضاي خانواده و درنهایت جامعه دارد (Hünler & Gençöz, 2005). هرچه تعامل‌ها ميان همسران بيشتر باشد مثلاً فعالیت‌های بيشتري را به‌صورت مشترك انجام دهند و يا وقت بيشتري را در کنار يكديگر بگذرانند و اين تعامل‌ها توأم بامحبت و صميميت بيشتري باشد زوجين از باهم بودن و رابطه زناشویی، رضايتمندي بيشتري خواهند داشت كه نه‌تنها موجب استحكام پيوند زناشویی خواهد شد بلكه موجبات سازگاري زناشويي را فراهم خواهد كرد (احمدزاده و حياتي،1395). زناشویی، فرآیندی است که در طول زندگی زوجین به وجود می‌آید و لازمه آن انطباق سلیقه‌ها، شناخت صفات شخصی، ایجاد قواعد رفتاری و شکل‌گیری الگوهای مراوده‌ای است (Hünler & Gençöz, 2005).
اسپانیر4 در تعريف سازگاري و رضايت زناشويي5 اظهار می‌کند كه زوجين سازگار، زن و شوهرهايي هستند كه توافق زيادي يا يكديگر دارند، از نوع و سطح روابطشان راضی‌اند، از نوع و كيفيت گذران اوقات فراغت رضايت دارند و مديريت خوبي در زمینه وقت و مسائل مالي خودشان اعمال می‌کنند (Spanier, 1976). همچنین رضايت زناشویی به معنای احساسات عيني از خشنودي، رضايت و لذت تجربه‌شده توسط زن و شوهر برمی‌گردد، وقتی‌که همه جنبه‌های ازدواجشان را در نظر ميگيرند (Ellis, 2009).
از سوی شناخت‌ها در جريان رابطه زناشويي تأثیرگذار هستند و اين موضوع از مدت‌ها پيش موردتوجه قرارگرفته است. باكوم، اپستین، سایرز و شر6 (2015) مطرح می‌کنند كه پیشرفت‌های نظري و تجربي به درك بيشتر شناخت‌های مؤثر در رابطه زناشويي منجر شده‌اند. عوامل شناختي مختلفي در نارضايتي و ناسازگاری‌های زناشويي مؤثر هستند. نوعي از شناخت‌ها كه در رابطه زناشويي مهم می‌باشند، طرح‌واره‌ها7 هستند (Baucom et al, 2015). طرح‌واره‌ها سازه‌هایی هستند كه بر اساس واقعيت يا تجربه شكل می‌گیرند و به‌عنوان واسطه، پاسخ‌های رفتاري افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند (Simons, Sistad, Simons & Hansen, 2018) و این طرح‌واره‌ها یک بسته حافظه‌ای است که محتوای آن را آموزه‌های فرد در طول زمان شکل می‌دهد (Young, 2003).
در حوزه شناخت درماني بك8 در اولين نوشته‌هایش به مفهوم طرحواره اشاره‌کرده است. در چارچوب روان‌درمانی، طرحواره به‌عنوان يك عامل سازمان بخش در نظر گرفته می‌شود كه براي درك تجارب زندگي فرد ضروري است (Beck, 2019). یکی از مفاهیم جدی و بنیادی حوزه روان‌درمانی، این است که بسیاری از طرح‌واره‌ها در سال‌های اول زندگی شکل می‌گیرند، به حرکت خود ادامه می‌دهند و در تجارب بعدی زندگی کاملاً حضور می‌یابند (David, Cristea & Hofmann,2018).
2- مرور مبانی نظری و پیشینه
در بررسی اثربخشی مبتنی بر طرحواره درمانی ضروری است که بررسی مؤثر بودن درمان و نحوه تأثیرگذاری آن پرداخته شود. شواهد پژوهشی (علیزاده اصلی و جعفر نژاد لنگرودی، 1397؛ رفاهي، قادري و بهمني، 1390؛ Kebritchi & Mohammadkhani, 2016) نشان می‌دهد که بين طرحواره سازگارانه اوليه با رضايت زناشويي رابطه معنی‌داری و تأثیر مثبت وجود دارد. همچنان که طبق تحقیقات (گلي، هدايت، دهقان و حسيني شورابه، 1395؛ موسوي اصل و موسوي سادات، 1393؛ سجادی، قادري ثانوي، فرهوديان، محققي كمال، رضا سلطاني و آزادچهر، 1394؛ Heshmati, Khaleghkhah, Jafari & Marandi, 2016 ؛ Shekari Ghandpazi, Navabi Nezhad & Ahghar, 2014 و Lundblad & Hansson, 2006) گروه‌درمانی مبتني بر طرح‌واره‌ها بر رضايت زناشويي و مؤلفه‌های آن و سازگاري زناشويي تأثیر معنی‌داری دارد.
در این ارتباط نتایج پژوهش‌های (میرزائی فنجانی و امیدوار، 1399؛ نیک آمال، صالحی و برماس، 1396؛ پیروی و بهرامی، 1396؛ اميديان فر، رفاهي، قادري و افشون، 1394؛ مؤمنی و ضابط ،1393؛ ساسان نژاد، 1392؛ بخشوده و بهرامی احسان، 1391؛ اوركي، جمالي، فرج الهي و كريمي ،1391؛ Mahmoudi, Mahmoudi & Nooripour, 2017؛Stephens, 2006؛ Smith, 2015؛ Davis, 2015) نشان داد رابطه بين طرح‌واره‌های ناسازگار اوليه و ارتباطات سالم و غنی‌سازی روابط زوجين بر كاهش تعارضات زناشویی و بر رضايت زناشويي، رضايت جنسي و صميميت زوجين و بر ميزان سازگاري زناشويي بين سازگاري زناشويي و رضايت زناشويي با طرح‌واره‌های ناسازگار اوليه رابطه معنی‌داری وجود دارد؛ و موجب افزايش رضايت زناشويي می‌شود.
نتایج صحت، صحت، خانجاني، محبي و شاه سياه (1393) در بررسي تأثیر رويكرد زوج‌درمانی کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر سازگاري زناشويي نشان دادند كه رويكرد زوج‌درمانی کوتاه‌مدت راه‌حل محور بر سازگاري زناشويي در زنان تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد.
به استناد پژوهش‌های (بنی‌آدم، مکوندحسینی و صداقت، 1396؛ کیانی پور، محسن زاده، زهراکار، 1396؛ حسني، نادري، رمضانزاده و پورعباس، 1392؛ Hassanzade, 2015 ؛ Mears, 2012 و رحیم‌پور، صالحي، حسينيان و عباسيان، 1392) در تحقیقات خود به ترتیب نشان دادند هوش هيجاني و طرح‌واره‌های هيجاني در پیش‌بینی رضايتمندي زناشويي سهم دارند و همچنین بين هوش معنوي و طرحواره ناسازگار اوليه با رضايت زناشويي رابطه معنی‌داری وجود دارد. در این راستا یافته‌های يوسفي، عابدين، تيرگري و فتح‌آبادی (1389) نشان دادند كه آموزشي مبتني بر مدل طرح‌واره‌ها در ارتقا رضايت زناشويي تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد.
با توجه به اهمیت طرح‌واره‌ها بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين و از سوی تحقيقات و پژوهش در مورد اثربخشي طرحواره درماني بر ميزان سازگاري و رضايت زناشويي زنان در كشور ما محدود است. بنا بر آنچه گفته شد و خلأ، پژوهشی موجود، هدف پژوهش حاضر پرداختن به این پرسش می‌باشد که آیا طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين اثربخش می‌باشد؟
3-روششناسی
روش پژوهش نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با دو گروه آزمایشی و گواه بود. جامعه آماري، شامل تمام زوجين 40-25 ساله شهر خوي که در سال 1397 به مراکز بهداشت مراجعه کرده‌اند می‌باشد. نمونه پژوهش شامل 60 نفر از بین از بین داوطلبانی که خواهان حضور در طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين بود که به روش نمونه‌گیری تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جایگزین شد. ملاک‌های ورود به پژوهش شامل: تکمیل فرم رضایت‌نامه، نداشتن تعارض‌های حاد و بحرانی و یا در آستانه طلاق بودن، داشتن حداقل دو سال سابقه زندگی مشترک، داشتن حداقل مدرک تحصیلی سیکل، اولین ازدواج زنان باشد، کسب نمره پایین‌تر 100 در پرسشنامه سازگاری زناشویی و کسب نمره پایین‌تر از 40 در پرسشنامه انریچ بود. معیارهای خروج شامل عدم حضور در جلسات و غیبت بیش از یک جلسه و دریافت سایر خدمات مشاوره در طول پژوهش بود. ابتدا داوطلبانی که خواهان حضور در طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين بودند در خصوص ماهیت پژوهش، تعداد جلسه‌ها و فرایند مداخله به تک‌تک این مراجعان گرامی اطلاعات و آگاهی داده و تأکید شد که نتایج محرمانه و بدون نام است. پس از موافقت آن‌ها جهت همکاری و انتخاب نمونه‌های دارای شرایط ورود به پژوهش، پیش‌آزمون اجرا شد مداخله برای گروه آزمایش طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين به‌صورت گروهی اجرا شد و سپس پس‌آزمون و 3 ماه بعد آزمون پیگیری در مورد دو گروه اجرا شد. پس از پایان تمام مراحل پژوهش برای رعایت موازین اخلاقی گروه گواه نیز در هفته یک‌بار تحت مداخله طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين قرار گرفت. لازم به ذکر است کلیه مداخلات در اتاق جلسات مرکز مشاوره برگزار شد. به‌منظور بررسی داده‌ها و تجزیه‌وتحلیل نتایج این پژوهش، در یخش آمار توصیفی ميانگين و انحراف استاندارد مورداستفاده قرار گرفت؛ و در بخش آمار استنباطی از تحلیل کوواریانس استفاده شد. در اين تحقيق جهت تحليل موارد ذکرشده از نرم‌افزار آماري SPSS. 23 استفاده‌شده است.
3-1- ابزار پژوهش
به‌منظور اندازه‌گیری متغیرهای پژوهش از ابزارهای زیر استفاده‌شده است:
پرسشنامه رضایت زناشویي انریچ9: این پرسشنامه به‌عنوان یک ابزار تحقیق معتبر در تحقیقات متعددی برای زناشویی مورداستفاده قرارگرفته است. فورز و اولسون10 (1989) از اين پرسشنامه براي بررسي رضايت زناشويي استفاده نموده‌اند و معتقدند اين مقياس به تغييراتي مربوط می‌شود كه در طول دوره حيات آدمي رخ می‌دهد و همچنین به تغييراتي كه در خانواده به وجود می‌آید حساس است (ثنائي، 1380). هر يك از 12 آيتم اين پرسشنامه در ارتباط با يكي از زمینه‌های مهم می‌باشد، ارزيابي اين زمینه‌ها در درون يك رابطه زناشويي مي‌تواند مشكلات بالقوه زوج‌ها را توصيف كند يا می‌تواند زمینه‌های نيرومندي و تقويت آن‌ها را مشخص نمايد. اين ابزار همچنين می‌تواند به‌عنوان يك ابزار تشخیص براي زوجهای كه در جستجوي مشاوره زناشويي و به دنبال تقويت رابطه زناشويي خود هستند استفاده شود. سليمانيان (1383) در پژوهشي تحت عنوان «بررسي تفكرات غیرمنطقی بر نارضايتي زناشويي» ضريب اعتبار آن را از طريق ضريب آلفا 93% به دست آورد. در این پژوهش پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ موردبررسی قرار گرفت. مقدار آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 89/0 به دست آمد. برای مؤلفه‌های پرسشنامه مقدار آلفای کرونباخ بین 90/0 تا 81/0 متغیر بود.
پرسشنامه سازگاري زناشويي اسپاینر11 (DAS): پرسشنامه سازگاري زناشويي اسپاینر (1976) مقیاسی 32 آیتمی است که به‌منظور بررسی کیفیت سازگاری رابطه زناشویی توسط اسپاینر در سال 1976 تهیه‌شده است. این مقیاس یک نمره سازگاری کلی و چهار نمره خرده مقیاس‌های رضایت از زندگی، همبستگی، توافق و ابراز محبت به دست می‌دهد. رضایت از زندگی با 10 سؤال، همبستگی با 5 سؤال، توافق با 13 سؤال و ابراز محبت با 4 سؤال مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نمره کلی این مقیاس بین 0 تا 150 است. نمرات بالا نشان‌دهنده آشفتگی کمتر و سازگاری بهتر است. نرم‌های رایج، نمره میانگین کل 8/114 را با انحراف معیار 8/17 نشان‌دهنده زوجهای شاد و نمره 7/70 را با انحراف معیار 8/23 برای زوجهای مطلقه می‌دانند. به‌طورکلی نمره‌های بالاتر از 97 نشان‌دهنده سازگاری زناشویی بیشتر است. رضایت از زندگی با استفاده از 10 سؤال مقیاس اسپاینر (1976) و با کمک شاخص‌هایی همچون زمان تصمیم‌گیری در خصوص طلاق یا پایان دادن به زندگی مشترک نحوه برخورد همسر در خانواده هنگام اختلافات و درگیری کیفیت روابط و مسائل زناشویی زوجین میزان اعتماد به یکدیگر میزان احساس پشیمانی از ازدواج میزان دعوا و نزاع و خرد کردن اعصاب یکدیگر ملاطفت با همسر میزان شادمانی و خوشی در روابط متقابل و آینده‌نگری در خصوص روابط زوجین سنجیده می‌شود. همبستگی زوجین با استفاده از 5 سؤال مقیاس اسپاینر (1976) و به کمک شاخص‌های همکاری و همفکری در خصوص مسائل بیرون از خانه تبادل افکار مهیج و برانگیزاننده باهم خندیدن به‌آرامی درباره چیزی صحبت کردن و همچنین روی طرحی باهم کار کردن سنجیده شده است. توافق با استفاده از 13 سؤال مقیاس اسپاینر (1976) و به کمک شاخص‌هایی مانند رسیدگی به مسائل خانواده، تفریحات و سرگرمی‌ها موضوعات دینی و مذهبی روابط با دوستان فلسفه زندگی چگونگی برخورد با والدین یکدیگر اهداف آرزوها و ایده‌های مهم مدت‌زمان باهم گذرانیدن گرفتن تصمیم‌های مهم و اساسی انجام کارهای منزل و تصمیم‌های شغلی سنجیده می‌شود. ابراز محبت از طریق 4 سؤال مقیاس اسپاینر (1976) و به کمک شاخص‌هایی مانند ابراز عواطف و احساسات روابط متقابل فردی رعایت آداب زندگی کیفیت برقراری روابط خانوادگی و همچنین نحوه ابراز عشق و محبت سنجیده می‌شود. پایایی کل مقیاس با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 96/0 به دست آمد که حاکی از همسانی درونی آزمون است. ضریب آلفای کرونباخ برای رضایت از زندگی 94/0 همبستگی 81/0 توافق 90/0 و ابراز محبت 73/0 به‌دست‌آمده است. روایی وابسته به ملاک با سنجش تفاوت هریک ازآیتمها با ملاک خارجی و وضعیت زناشویی (زوجهای مطلقه در مقابل متأهل) به دست آمد. در نمرات کل مقیاس، زوجهای متأهل و مطلقه به‌طور معنی‌دار باهم تفاوت داشتند. روایی سازه با استفاده از تحلیل عاملی و همبستگی این مقیاس با مقیاس سازگاری زناشویی لاک-والاس به دست آمد. همبستگی 86/0 برای پاسخ‌دهنده‌های متأهل و 89/0 برای مطلقه‌ها بود. پایایی این مقیاس در پژوهش حاضر با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 81/0 به دست آمد که حاکی از همسانی درونی بالای آن است. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای رضایت از زندگی 91/0 همبستگی 84/0 توافق 89/0 و ابراز محبت 82/0 به‌دست‌آمده است.
به‌منظور اجرای برنامه مداخله، اعضای گروه آزمایش، به مدت 10 جلسه 90 دقیقه‌ای در طول دو ماه و نیم تحت برنامه طرحواره درماني كه بر اساس نظريه طرح‌واره‌های ناسازگار اوليه يانگ و همکاران (2003) تدوین‌شده است قرار گرفتند. جلسات در قالب جلسات گروهی و به‌صورت هفتگی برگزار شد.
جدول1. بسته آموزشي طرحواره درماني بر اساس نظريه طرح‌واره‌های ناسازگار اوليه يانگ و همکاران (2003)
جلسات | اهداف | شرح |
1 | آشنايي و همدلي | برقراری ارتباط و همدلی، چگونگی شکل‌گیری طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه، عملکردهای طرحواره و سبک‌ها و پاسخ‌های مقابله‌ای ناسازگار، ارزیابی اولیه گروه، مفهوم‌سازی مشکل آزمودنی طبق رویکرد طرحواره محور |
2 | تعریف طرحواره درمانی | آشنایی و درک مفاهیم طرحواره درمانی و نحوه کاربرد آن، ریشه‌های تحولی و حوزه‌های آن |
3 | آموزش و شناخت طرحواره ناسازگار اولیه | فراگیری دقیق و علمی طرحواره ناسازگار اولیه،آموزش و تمرین دو تکنیک شناختی شامل آزمون اعتبار طرحواره و تعریف جدید از شواهد تائید کننده طرحواره |
4 | معرفی حوزه‌های طرحواره ناسازگار اولیه | آشنایی با حوزه‌های طرحواره ناسازگار اولیه و تشخیص آن، شناسایی حوزه‌های مختل طرحواره مربوطه |
5 | آموزش و شناخت مفهوم هماهنگی شناختی و پاسخ‌های مقابله‌ای ناکارآمد | شناخت پاسخ‌های مقابله‌ای ناکارآمد با تجربیات شخصی، نوشتن طرحواره در طی زندگی روزمره و زمان برانگیخته شدن طرح‌واره‌ها |
6 | مرحله سنجش و آموزش طرحواره درمانی | شناخت و تشخیص طرح‌واره‌های ناسازگار فردی، ایجاد فرصت برای شناسایی احساسات نسبت به همسر و کمک به بیرون ریختن عواطف بلوکه‌شده آن‌ها |
7 | استفاده از راهبردهای شناختی طرحواره درمانی | اصلاح طرح‌واره‌ها و سبک‌های مقابله‌ای ناکارآمد، پیدا کردن راه‌های جدید برای برقراری ارتباط و دست برداشتن از سبک‌های مقابله‌ای اجتناب، تسلیم و جبران افراطی |
8 | استفاده از راهبردهای تجربی طرحواره درمانی | تغییر و بهبود هیجانی و عاطفی طرحواره ناسازگار، اجرای گفتگوی خیالی، شناسایی نیاز هیجانی ارضا نشده و تلاش علیه طرحواره در سطح عاطفی، آموزش پاسخ‌های مقابله‌ای ناکارآمد در جريان نارضايتي زناشويي |
9 | آموزش روش الگو شکنی | جایگزین کردن رفتارهای سالم و کارآمد بجای رفتارهای ناسازگار، تصویرسازی ذهنی موقعیت‌های مشکل‌آفرین و تمرین رفتارهای سالم تصویرسازی، ایفای نقش و انجام تکالیف مرتبط، بازنگری مزایا و معایب رفتارها، آشنايي با تصادم طرح‌واره‌ای در روابط زناشويي، |
10 | جمع‌بندی،ارزيابي نهايي و اختتام برنامه آموزشي | حركت به‌سوی تعديل و كاهش تأثیرات طرح‌واره‌های ناكارآمد، غلبه بر موانع تغییر رفتار، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری و اجرای پس‌آزمون |
4- یافته‌ها
تعداد، ميانگين و انحراف استاندارد گروه‌ها در مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و آزمون پیگیری در مقياسهاي رضایت زناشویی و سازگاری زناشویی در جدول 2 ارائه‌شده است.
جدول 2. ميانگین و انحراف استاندارد نمرات آزمودنی‌ها در مقياسهاي رضایت زناشویی و سازگاری زناشویی، مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و آزمون پیگیری
متغیر | گروه‌ها | تعداد | پیش‌آزمون | پس‌آزمون | آزمون پیگیری | |||
میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | |||
مسائل شخصی | آزمایش | 30 | 75/32 | 64/4 | 87/48 | 77/3 | 56/48 | 61/3 |
گواه | 30 | 45/30 | 15/4 | 23/31 | 89/3 | 20/31 | 87/3 | |
ارتباط زناشویی | آزمایش | 30 | 34/28 | 08/3 | 65/45 | 34/3 | 32/45 | 29/3 |
گواه | 30 | 65/29 | 98/2 | 33/30 | 11/3 | 02/30 | 99/2 | |
حل تعارض | آزمایش | 30 | 67/31 | 57/3 | 32/48 | 22/3 | 98/47 | 16/3 |
گواه | 30 | 35/34 | 34/3 | 88/33 | 14/3 | 05/34 | 19/3 | |
مدیریت مالی | آزمایش | 30 | 89/27 | 23/3 | 56/42 | 66/3 | 29/42 | 23/3 |
گواه | 30 | 75/29 | 45/3 | 21/30 | 55/3 | 95/29 | 14/3 | |
اوقات فراغت | آزمایش | 30 | 35/31 | 03/4 | 45/42 | 12/4 | 01/45 | 96/3 |
گواه | 30 | 48/33 | 88/3 | 28/32 | 34/4 | 10/32 | 29/3 | |
رابطه جنسی | آزمایش | 30 | 72/28 | 58/3 | 55/42 | 04/4 | 11/42 | 95/3 |
گواه | 30 | 89/29 | 62/3 | 11/30 | 87/4 | 81/29 | 66/3 | |
فرزندان و فرزندپروری | آزمایش | 30 | 58/33 | 78/3 | 87/41 | 67/3 | 21/41 | 16/3 |
گواه | 30 | 65/32 | 69/3 | 77/32 | 89/3 | 50/32 | 81/3 | |
خانواده و دوستان | آزمایش | 30 | 43/32 | 11/4 | 69/41 | 55/4 | 11/41 | 39/4 |
گواه | 30 | 66/31 | 23/4 | 25/32 | 71/4 | 62/31 | 19/3 | |
جهت‌گیری مذهبی | آزمایش | 30 | 45/30 | 09/4 | 66/41 | 77/3 | 52/41 | 65/3 |
گواه | 30 | 99/32 | 89/3 | 11/32 | 65/3 | 09/32 | 60/3 | |
سازگاری زناشویی
| آزمایش | 30 | 40/98 | 55/9 | 00/131 | 51/6 | 74/129 | 39/6 |
گواه | 30 | 50/97 | 39/10 | 20/96 | 67/10 | 15/96 | 65/10 | |
رضایت از زندگی | آزمایش | 30 | 20/26 | 22/2 | 90/31 | 29/1 | 79/31 | 18/1 |
گواه | 30 | 80/25 | 31/2 | 70/25 | 33/2 | 65/25 | 31/2 | |
همبستگی
| آزمایش | 30 | 60/24 | 73/2 | 80/29 | 51/1 | 59/29 | 14/1 |
گواه | 30 | 20/24 | 81/2 | 10/24 | 78/2 | 09/24 | 76/2 | |
توافق
| آزمایش | 30 | 30/25 | 51/2 | 60/35 | 49/1 | 12/35 | 09/1 |
گواه | 30 | 80/24 | 81/2 | 20/25 | 71/2 | 01/25 | 66/2 | |
ابراز محبت
| آزمایش | 30 | 10/21 | 08/2 | 40/32 | 72/1 | 93/31 | 51/1 |
گواه | 30 | 70/20 | 31/2 | 08/21 | 33/2 | 69/20 | 30/2 | |
بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از جدول شماره 2، مقادیر میانگین در پیش‌آزمون تفاوت چندانی رابین نمرات مؤلفه‌های رضایت و سازگاری زناشویی زنان گروه آزمایش و گواه نشان نمی‌دهد، درحالی‌که در پس‌آزمون میانگین دو گروه متفاوت بوده و میانگین گروه آزمایش بزرگ‌تر از گروه گواه می‌باشد. نتایج آزمون لوین برای بررسی همگنی واریانس متغیرهای وابسته درگروها نشان داد که واریانس مؤلفه‌های رضایت زناشویی مسائل شخصی (897/0 P<،01/0=59/1 F)، ارتباط زناشویی (781/0 P<،02/0=59/1 F)، حل تعارض (871/0P<،07/0=59/1 F)، مدیریت مالی (431/0 P<،12/0=59/1 F)، اوقات فراغت (239/0 P<،38/0=59/1 F)، رابطه جنسی (301/0 P<،68/0=59/1 F)، فرزند و فرزند پروری (601/0 P<،91/0=59/1 F)، خانواده و دوستان (271/0P<،34/0=59/1 F)، جهت‌گیری مذهبی (439/0 P<،72/0=59/1 F)، مؤلفه‌های سازگاری زناشویی، سازگاری زناشویی (563/0 P<،85/1=59/1 F)، رضایت از زندگی (09/0 P<،03/2=59/1 F)، همبستگی (103/0 P<،11/2=59/1 F)، توافق (110/0 P<،45/1=59/1 F)، ابراز محبت (108/0 P<،78/2=59/1 F) در گروه‌ها برابر است.
برای بررسی اثربخشي طرحواره درماني بر مؤلفه‌های رضايت زناشويي (مسائل شخصی، ارتباط زناشویی، حل تعارض، مدیریت مالی، اوقات فراغت، رابطه جنسی، فرزندان و فرزند پروری، خانواده و دوستان و جهت‌گیری مذهبی) و مؤلفه‌های سازگاری زناشویی (سازگاری زناشویی، رضایت از زندگی، همبستگی، توافق و ابراز محبت) زوجين از تحلیل کوواریانس چند متغیری استفاده شد. قبل از اجرای تحلیل کوواریانس، آزمون همگنی شیب‌ها انجام‌شده است. این آزمون باید قبل از انجام تحلیل کوواریانس انجام شود. همگنی شیب‌ها به این معنی است که اثر متقابل عامل گروه و پیش‌آزمون در پیش‌بینی متغیر وابسته (پس‌آزمون) تعیین‌کننده نیست و اختلاف پس‌آزمون گروه‌ها تابعی از نمرات پیش‌آزمون نیست. درصورتی‌که اثر متقابل عامل گروه و پیش‌آزمون معنی‌دار باشد نشان می‌دهد که اختلاف پس‌آزمون گروه‌ها، تابعی از نمرات پیش‌آزمون گروه‌ها است و در این شرایط تحلیل کوواریانس نباید اجرا شود. نتایج آزمون بررسی همگنی شیب رگرسیون پیش‌آزمون و پس‌آزمون مؤلفه‌های رضایت زناشویی در گروه آزمایش و گواه مسائل شخصی (234/0 P<،25/1=59/1 F)، ارتباط زناشویی (358/0 P<،29/0=59/1 F)، حل تعارض (980/0P<،12/1=59/1 F)، مدیریت مالی (30/0 P<،89/00=59/1 F)، اوقات فراغت (75/0 P<،12/1=59/1 F)، رابطه جنسی (63/0 P<،34/0=59/1 F)، فرزند و فرزندپروری (81/0 P<،87/0=59/1 F)، خانواده و دوستان (421/0P<،65/0=59/1 F)، جهت‌گیری مذهبی (74/0 P<،34/0=59/1 F) و مؤلفه‌های سازگاری زناشویی، سازگاری زناشویی (49/0 P<،71/0=59/1 F)، رضایت از زندگی (112/0 P<،056/2=59/1 F)، همبستگی (24/0 P<،305/2=59/1 F)، توافق (301/0 P<،89/1=59/1 F)، ابراز محبت (098/0 P<،55/1=59/1 F) نشان داد که شیب رگرسیون در هر گروه برابر است به‌این‌ترتیب استفاده از تحلیل کوواریانس در آزمون فرضیه‌ها مقدور است.
جدول 3. آزمون کوواریانس چند متغیره جهت بررسی تأثیر آموزش طرحواره درماني بر مؤلفه‌های رضايت زناشويي
منابع تغییر | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معنی‌داری | مجذور اتا |
مسائل شخصی | 174/2307 | 1 | 174/2307 | 52/14 | 211/0 | 611/0 |
گروه | 086/2879 | 1 | 086/2879 | 12/18 | 001/0 | 651/0 |
خطا | 863/9056 | 57 | 89/158 |
|
|
|
ارتباط زناشویی | 6/1745 | 1 | 6/1745 | 60/19 | 312/0 | 469/0 |
گروه | 724/1623 | 1 | 724/1623 | 24/18 | 001/0 | 334/0 |
خطا | 38/5074 | 57 | 02/89 |
|
|
|
حل تعارض | 269/2345 | 1 | 269/2345 | 38/15 | 091/0 | 338/0 |
گروه | 105/2466 | 1 | 105/2466 | 172/16 | 001/0 | 468/0 |
خطا | 93/8691 | 57 | 49/152 |
|
|
|
مدیریت مالی | 770/4612 | 1 | 770/4612 | 11/29 | 721/0 | 240/0 |
گروه | 717/3712 | 1 | 717/3712 | 43/23 | 001/0 | 098/0 |
خطا | 2305/9032 | 57 | 46/158 |
|
|
|
اوقات فراغت | 689/628 | 1 | 689/628 | 82/17 | 601/0 | 018/0 |
گروه | 191/698 | 1 | 191/698 | 79/19 | 001/0 | 236/0 |
خطا | 1774/211 | 57 | 28/35 |
|
|
|
رابطه جنسی | 487/1730 | 1 | 487/1730 | 91/13 | 231/0 | 342/0 |
گروه | 074/2131 | 1 | 074/2131 | 13/17 | 001/0 | 247/0 |
خطا | 1643/7091 | 57 | 406/124 |
|
|
|
فرزند و فرزندپروری | 356/1757 | 1 | 356/1757 | 78/14 | 801/0 | 371/0 |
گروه | 901/2087 | 1 | 901/2087 | 56/17 | 001/0 | 493/0 |
خطا | 357/1077 | 57 | 901/118 |
|
|
|
خانواده و دوستان | 95/2003 | 1 | 95/2003 | 25/16 | 412/0 | 571/0 |
گروه | 06/1904 | 1 | 06/1904 | 44/15 | 001/0 | 463/0 |
خطا | 24/7029 | 57 | 32/123 |
|
|
|
جهت‌گیری مذهبی | 103/2678 | 1 | 103/2678 | 77/18 | 164/0 | 318/0 |
گروه | 262/2090 | 1 | 262/2090 | 65/14 | 001/0 | 294/0 |
خطا | 76/8132 | 57 | 68/142 |
|
|
|
آزمون پیگیری | 298/7934 | 1 | 298/7934 | 51/33 | 517/0 | 123/0 |
گروه | 515/3601 | 1 | 515/3601 | 21/23 | 001/0 | 364/0 |
خطا | 7254/9254 | 57 | 51/189 |
|
|
|
بر اساس مندرجات جدول 3 مؤلفه‌های رضايت زناشويي از طریق آزمون کوواریانس مورد مقایسه قرار گرفت. با توجه به لزوم کنترل سطح خطای نوع اول با استفاده از روش بنفرونی، سطح معنی‌داری هرکدام از مقایسه‌ها (برای هر مؤلفه)، 007/0 (آلفای 05/0 بخش‌بر تعداد مقایسه‌ها) در نظر گرفته شد. همان‌گونه که مشاهده می‌شود تفاوت همه مؤلفه‌های رضايت زناشويي (مسائل شخصی، ارتباط زناشویی، حل تعارض، مدیریت مالی، اوقات فراغت، رابطه جنسی، فرزند و فرزندپروری، خانواده و دوستان و جهت‌گیری مذهبی) در سطح 001/0 معنی‌دار است؛ بنابراین می‌توان اذعان نمود که طرحواره درماني موجب افزایش رضايت زناشويي زوجین افراد گروه آزمایش‌شده است. اندازه اثر طرحواره درماني بر مسائل شخصی (ضریب اتا=651/0)1/ 65%، ارتباط زناشویی (ضریب اتا=334/0) 4/33%، حل تعارض (ضریب اتا=468/0)8/46%، مدیریت مالی (ضریب اتا=098/0)8/9%، اوقات فراغت (ضریب اتا=236/0)6/23%، رابطه جنسی (ضریب اتا=247/0)7/24%، فرزند و فرزندپروری (ضریب اتا=493/0)3/49%، خانواده و دوستان (ضریب اتا=463/0)3/46% و جهت‌گیری مذهبی (ضریب اتا=294/0)4/29% بوده که حاکی از این است 1/65% تغییرات متغیر وابسته مسائل شخصی، 4/33% متغیر وابسته ارتباط زناشویی، 8/46% متغیر وابسته حل تعارض، 8/9% متغیر وابسته مدیریت مالی، 6/23% متغیر وابسته اوقات فراغت، 7/24% متغیر وابسته رابطه جنسی، 3/49% متغیر وابسته فرزند و فرزندپروری، 3/46% خانواده و دوستان و 4/29% متغیر وابسته جهت‌گیری مذهبی به کمک تغییرات متغیر آزمایشی شرکت در برنامه طرحواره درماني تبیین می‌شود. از طرفی اندازه اثر متغیر گروه‌بندی در مرحله پیگیری (ضریب اتا=364/0) 4/36 %، بوده است. این بدان معنی است 4/36 درصد از تغییرات متغیر وابسته (مسائل شخصی، ارتباط زناشویی، حل تعارض، مدیریت مالی، اوقات فراغت، رابطه جنسی، فرزند و فرزندپروری، خانواده و دوستان و جهت‌گیری مذهبی) در مرحله پیگیری به‌وسیله متغیر گروه‌بندی (طرحواره درماني) تبیین می‌شود؛ بنابراین علاوه بر اینکه طرحواره درماني توانسته منجر به بهبود معنادار مؤلفه‌های رضايت زناشويي زوجین مراجعه‌کننده به مراكز بهداشتي در مرحله پس‌آزمون گردد، توانسته این تأثیر را در طول زمان مداومت بخشد.
جدول 4. آزمون کوواریانس چند متغیره جهت بررسی تأثیر آموزش طرحواره درماني بر مؤلفه‌های سازگاری زناشويي
منابع تغییر | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | سطح معنی‌داری | مجذور اتا |
سازگاری زناشويي | 45/5998 | 1 | 45/5998 | 03/13 | 81/0 | 611/0 |
گروه | 82/8135 | 1 | 82/8135 | 68/17 | 001/0 | 49/0 |
خطا | 91/26223 | 57 | 06/460 |
|
|
|
رضایت از زندگی | 25/1665 | 1 | 25/1665 | 85/18 | 12/0 | 53/0 |
گروه | 43/2012 | 1 | 43/2012 | 12/13 | 001/0 | 74/0 |
خطا | 32/8741 | 57 | 35/153 |
|
|
|
همبستگی | 78/7025 | 1 | 78/7025 | 78/16 | 71/0 | 45/0 |
گروه | 52/8105 | 1 | 52/8105 | 36/19 | 001/0 | 86/0 |
خطا | 48/23862 | 57 | 64/418 |
|
|
|
توافق | 39/10418 | 1 | 39/10418 | 93/19 | 23/0 | 35/0 |
گروه | 35/11021 | 1 | 35/11021 | 08/21 | 001/0 | 78/0 |
خطا | 11/29796 | 57 | 73/522 |
|
|
|
ابراز محبت | 89/2188 | 1 | 89/2188 | 19/18 | 61/0 | 031/0 |
گروه | 91/2548 | 1 | 91/2548 | 18/21 | 001/0 | 62/0 |
خطا | 74/6857 | 57 | 31/120 |
|
|
|
آزمون پیگیری | 68/6415 | 1 | 68/6415 | 91/25 | 62/0 | 49/0 |
گروه | 25/7138 | 1 | 25/7138 | 03/27 | 001/0 | 53/0 |
خطا | 83/45765 |
| 22/497 |
|
|
|
بر اساس مندرجات جدول 4 مؤلفه‌های سازگاری زناشويي از طریق آزمون کوواریانس مورد مقایسه قرار گرفت. با توجه به لزوم کنترل سطح خطای نوع اول با استفاده از روش بنفرونی، سطح معنی‌داری هرکدام از مقایسه‌ها (برای هر مؤلفه)، 007/0 (آلفای 05/0 بخش‌بر تعداد مقایسه‌ها) در نظر گرفته شد. همان‌گونه که مشاهده می‌شود تفاوت همه مؤلفه‌های سازگاری زناشويي (سازگاری زناشويي، رضایت از زندگی، همبستگی، توافق و ابراز محبت) در سطح 001/0 معنی‌دار است؛ بنابراین می‌توان اذعان نمود که طرحواره درماني موجب افزایش سازگاری زناشويي زوجین افراد گروه آزمایش‌شده است. اندازه اثر طرحواره درماني بر سازگاری زناشويي (ضریب اتا=49/0) 49%، رضایت از زندگی (ضریب اتا=74/0) 74%، همبستگی (ضریب اتا=86/0) 86%، توافق (ضریب اتا=78/0)78% و ابراز محبت (ضریب اتا=62/0)62%، بوده که حاکی از این است 49% تغییرات متغیر وابسته سازگاری زناشويي، 74% متغیر وابسته رضایت از زندگی، 86% متغیر وابسته همبستگی، 78% متغیر وابسته توافق و 62% متغیر وابسته ابراز محبت به کمک تغییرات متغیر آزمایشی شرکت در برنامه طرحواره درماني تبیین می‌شود. از طرفی اندازه اثر متغیر گروه‌بندی در مرحله پیگیری (ضریب اتا=53/0) 53%، بوده است. این بدان معنی است 53 درصد از تغییرات متغیر وابسته (سازگاری زناشويي، رضایت از زندگی، همبستگی، توافق و ابراز محبت) در مرحله پیگیری به‌وسیله متغیر گروه‌بندی (طرحواره درماني) تبیین می‌شود؛ بنابراین علاوه بر اینکه طرحواره درماني توانسته منجر به بهبود معنادار مؤلفه‌های سازگاری زناشويي زوجین مراجعه‌کننده به مراكز بهداشتي در مرحله پس‌آزمون گردد، توانسته این تأثیر را در طول زمان مداومت بخشد.
5-بحث و نتیجه‌گیری
هدف از این پژوهش بررسي اثربخشی طرحواره درماني بر رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي زوجين مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی شهر خوی در سال 1397 بود. نتایج نشان داد که طرحواره درماني بر مؤلفه‌های رضايت زناشويي زوجين تأثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات نیک آمال و همکاران (1396)، بنی‌آدم و همکاران (1396)، کیانی پور و همکاران (1396)، اميديان فر و همكاران (1394)، سجادی و همکاران (1394)، موسوي اصل و موسوي سادات (1393)، مؤمنی و ضابط (1393)، ساسان نژاد (1392)، حسني و همكاران (1392)، رحیم‌پور و همكاران (1392)، بخشوده و بهرامی احسان (1391)، رفاهي و همكاران (1390)، يوسفي و همكاران (1389)، Kebritchi & Mohammadkhani (2016) ، Shekari Ghandpazi et al (2014) ، Heshmati et al (2006) ، Stephens (2006)، Smith (2015) و Mears (2012)، همسو می‌باشد. این پژوهشگران نیز در مطالعات خود به این نتیجه رسیده بودند که گروه‌درمانی مبتني بر طرح‌واره‌ها بر رضايت زناشويي و مؤلفه‌های آن و سازگاري زناشويي تأثیر معنی‌داری دارد.
در تبیین نتیجه به‌دست‌آمده باید گفت که اصولاً شناخت و رفتار دو مؤلفه اساسی تعاملات متقابل به‌ویژه تعاملات زناشویی هستند. افراد مجموعه‌ای از انتظارات، باورها و پندارهای خیالی مربوط به نقش خود و همسرشان را پیوند زناشویی داخل می‌کنند که متأسفانه بسیاری از این انتظارات به‌شدت غیرواقع‌بینانه هستند و ازاین‌رو سبب گسترش ناامیدی-بی اعتمادی و پرخاشگری می‌شوند. در طرحواره درمانی، زنان ضمن آشنایی و درک طرحواره درمانی با نحوه کاربرد آن و ریشه‌های تحولی و حوزه‌های آن و همچنین با طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه آشنا می‌شوند. همچنین نسبت به پاسخ‌های مقابله‌ای ناکارآمد با تجربیات شخصی شناخت پیدا می‌کنند. این امر باعث می‌گردد فرد نسبت به خطاهای شناختی خودآگاهی پیداکرده و تغییراتی در رفتار زنان ایجاد گردد و این تغییرات باعث می‌شود میزان رضایت زناشویی افزایش یابد. از سوی در طرحواره درمانی، زنان ضمن شناسایی نیازهای هیجانی ارضا نشده خویش، اقدام به بهبود سطح هیجانی و عاطفی طرح‌واره‌های ناسازگار کنند. این امربر میزان رضایت زناشویی زنان تأثیر گذاشته و باعث می‌شود زنان نمرات بالاتری در مقیاس رضایت زناشویی کسب کنند. همچنین آموزش طرحواره درمانی، باعث می‌شود زنان رفتارهای سالم و ناکارآمد را به‌جای رفتارهای ناسازگار جایگزین نمایند. باكوم و همکاران (2015) معتقدند كه طرح‌واره‌ها به‌عنوان الگويي براي پردازش تجربهها مورداستفاده قرار ميگيرند. در طول زمان گستردهتر ميشوند و افكار و روابط با ديگران را مشخص ميكنند. در طرحواره درمانی، زنان یاد می‌گیرند که دیدگاه‌های بدبینانه نسبت به زندگی را کنار بگذارند و برای تطابق و سازگاری با محیط پیرامون تلاش نمایند. این امر نیز به افزایش رضایت زناشویی زنان کمک می‌کند.
همچنین نتایج نشان داد که طرحواره درماني بر مؤلفه‌های سازگاري زناشويي تأثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات میرزائی فنجانی و امیدوار (1399)، علیزاده اصلی و همکاران (1397)، پیروی و بهرامی (1396)، گلي و همکاران (1395)، Mahmoudi et al (2017)، Hassanzade (2015)، صحت و همكاران (1393)، اوركي و همكاران (1391)، Stephens (2006) و Lundblad & Hansson (2006) همسو می‌باشد. این پژوهشگران نیز در مطالعات خود به این نتیجه رسیده بودند طرح‌واره‌های هيجاني در پیش‌بینی رضايتمندي زناشويي سهم دارند و همچنین بين هوش معنوي و طرحواره ناسازگار اوليه با رضايت زناشويي رابطه معنی‌داری وجود دارد و گروه‌درمانی مبتني بر هيجان بر سازگاري زناشويي تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد. زوج‌هایی که درگیر تعاملات منفی می‌شوند، راهبردهای منطقی و مشخصی برای خروج از این تعاملات ندارند و همین امر آنان را در رویارویی با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب‌پذیر می‌کند که حاصل آن نارضایتی زناشویی، ناسازگاری و حتی طلاق است. در تبیین یافته‌های این پژوهش طرحواره درمانی، سازگاری فرد را با محیط و مشکلات آن افزایش می‌دهد و باعث می‌شود، فرد به‌گونه‌ای کارآمد و مؤثر با مسائل زندگی زناشویی خود برخورد کند. مهارت خودآگاهی و خود ابرازی زوج‌ها را در شناخت صحیح از خود و نیازهای جنسی و غیرجنسی خود و طرف مقابل و نحوه درست ابراز آن‌ها به‌طورجدی یاری می‌کند. از طرف دیگر مهارت همدلی، آن‌ها را برای فهم دلسوزانه بیشتر نیازهای طرف مقابل در زمینه‌های هیجانی و روان‌شناختی و نیازهای بین فردی و فراخوانی رفتارهای صادقانه، قابل‌احترام و اعتماد و صمیمیت با یکدیگر، به میزان بیشتری آماده می‌سازد. مطلب دیگر در تبیین یافته‌های این پژوهش در حوزه سازگاری زناشویی، تأثیر مستقیم طرحواره درمانی در محدود کردن شرایط ناخوشایند و بحران‌آفرین است. مهارت تصمیم‌گیری و حل مسئله به زوج‌ها، در تعریف دقیق مشکلاتی که در زندگی زناشویی با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند و در شناسایی و بررسی راه‌حل‌های موجود و اجرای راه‌حل مناسب کمک می‌کند و همین امر باعث می‌شود تا در مواقع حساس و بحرانی دچار فشار روانی و اضطراب نشوند و از راه‌های غیرسالم برای حل مشکلات زندگی زناشویی خویش استفاده نکنند.
در این رابطه لندبلند و هانسون (2006) معتقد هستند که هرچه مهارت حل تعارض بیشتر باشد، تمایل به در میان گذاشتن احساسات بیشتر، حالت تدافعی کمتر و احتمال اینکه زوج‌ها با رضایت بیشتری اختلافات خود را حل کنند، بیشتر می‌شود. ناتوانی در زمینه مدیریت هیجان‌ها، از عوامل شکایت بسیاری از زوج‌هاست که باعث ایجاد درگیری با طرف مقابل می‌شود. با تسلط زوج‌ها بر مهارت‌های غلبه بر خشم و تنیدگی و در نظر داشتن راهکارهای لازم برای مقابله باخشم همسر، نه‌تنها می‌توانیم خانواده‌ها را در مقابل مشکلات و موقعیت‌های نامطلوب مقاوم‌تر کنیم، بلکه می‌توانیم میزان توانمندی آن‌ها را برای حل مؤثر رویدادهای فشارزای زندگی افزایش دهیم.
پژوهش حاضر، همانند هر پژوهش دیگر محدودیت‌های به دنبال داشته است، مانند: محدود کردن ابزار سنجش و جمع‌آوری اطلاعات به پرسشنامه، عدم مطالعه بر روی هر دو جنس، عدم کنترل متغیرهای مانند شغل، سطح درآمد ميزان تحصيلات، مدت ازدواج، تعداد فرزندان؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود پژوهش حاضر با رفع این محدودیت‌ها در مطالعات آتی دنبال شود تا توان تعمیم‌یافته‌ها افزایش یابد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر، طرحواره درمانی، بر رضايت زناشويي تأثیر معنی‌داری وجود دارد پیشنهادمی شود آموزش‌های لازم به زوج‌ها داده شود تا ميزان رضايت زناشويي و سازگاری زناشویی آنان بهبود يابد.
با برگزاري کارگاه‌های آموزشي، تهيه بروشور و مطالب آموزشي و از طريق رسانه‌های گروهي به‌ویژه راديو و تلويزيون در زمینه مسائل مختلف زناشويي، آموزش‌هایی در جهت چگونگي تأثیر طرحواره درمانی، بر رضايت زناشویی سازگاری زناشویی به عموم مردم داده شود تا به آگاهي لازم برسند. با توجه به‌ضرورت داشتن آمادگي و کسب مهارت‌های ارتباطي، رفتاري و حل تعارض براي زوجين پيشنهاد می‌شود داشتن گواهينامه کسب اين مهارت‌ها جزء شرايط ضمن عقد قرار گیرد تا افراد قبل از ايجاد مشکلات زناشويي ملزم به کسب اين مهارت‌ها شوند. همچنین سبك والدگری والدین نیز یکی از متغیرهای مهم در رضايت زناشويي و سازگاري زناشويي است که در این پژوهش این متغیر موردبررسی قرار نگرفت که بهتر است در پژوهش‌های آینده به آن پرداخته شود.
6-تقدیر و تشکر
از همه افراد شرکت‌کننده در پژوهش و از همه کسانی که در اجرای این پژوهش همکاری داشتند؛ تشکر و قدردانی می‌شود.
7-منابع
1- احمدزاده، ا.، و حياتي، م. (1395). بررسي رابطه بهزيستي معنوي و هوش معنوي با سازگاري زناشويي. مطالعات روانشناسي و علوم تربيتي، 2(4)، 17-9.
2- اميديان فر، م.، رفاهي، ژ.، قادري، ز.، و افشون، ا. (1394). اثربخشي غنی‌سازی روابط زوجين بر كاهش تعارضات زناشويي در كارمندان ادارات مختلف شهر ياسوج. ارمغان دانش، 2(6)، 548- 538.
3- اوركي، م.، جمالي، چ.، فرج الهي، م.، و كريمي، ع. (1391). اثربخشي آموزش برنامه غنی‌سازی ارتباط بر ميزان سازگاري زناشويي دانشجويان متأهل. فصلنامه شناخت اجتماعي، 1(2)، 66-52.
4- بخشوده، ا.، و بهرامی احسان، ه. (1391). نقش انتظارات زناشویی و مبادلات سالم در پیش‌بینی رضایت زناشویی زوجین. فصلنامه مطالعات اسلام و روانشناسی، 6(10)، 42-27.
5- بنی‌آدم، ل.، مکوندحسینی، ش.، و صداقت، م. (1396). اثربخشی طرحواره درمانی بر وسواس فکری- عملی و رضایت زناشویی زنان متأهل. فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، 8(2)، 131-143.
6- پیروی، م.، و بهرامی، ه. (1396). بررسی رابطه طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه زوجین و سازگاری زناشویی در دانشجویان متأهل واحد علوم تحقیقات تهران. رویش روانشناسی، ۶(۱) ،۱۵۸-۱۳۱.
7- ثنائي، ب. (1380). مشاوره و روان‌درمانی ازدواج. انتشارات بعثت. تهران.
8- حسني، ج.، نادري، ي.، رمضانزاده، ف.، و پورعباس، ع. (1392). نقش هوش هيجاني و طرح‌واره‌های هيجاني در رضايتمندي زناشويي در زنان. خانواده پژوهي، 4(9)، 506-489.
9- خان‌آبادی، م. (1396). ازدواج و خانواده. انتشارات آوای نور. تهران.
10- رحیم‌پور، ف.، صالحي، س. ي.، حسينيان، س.، و عباسيان، م. (1392). تبيين رضايت زناشويي زوجين براساس هوش معنوي و طرحواره ناسازگار اوليه. تحقيقات مديريت آموزشي، 4(15)، 90-77.
11- رفاهي، ژ.، قادري، ز.، و بهمني، م. (1390). تأثیر آموزش زوج‌درمانی طرحواره محور بر بهبود عملكرد زوجين. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 2 (ویژه‌نامه)، 45-29.
12- ساسان نژاد، ر. (1392). اثربخشي آموزش مهارت‌های ارتباطي زوجين بر رضايت زناشويي، رضايت جنسي و صميميت زوجين. پایان‌نامه كارشناسي ارشد دانشگاه علم و فرهنگ.
13- سجادی، س.، قادري ثانوي، ر.، فرهوديان، ع.، محققي كمال، س. ح.، رضا سلطاني، پ.، و آزادچهر، م. ج. (1394). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر رضایت زناشویی زوجهای جوان. فصلنامه رفاه اجتماعي، 15(56)، 149-133.
14- سليمانيان، ع. ا. (1383). بررسي تأثیر تفكرات غيرمنطقي بر نارضايتي زناشويي، پایان‌نامه كارشناسي ارشد مشاوره. دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
15- صحت، ن.، صحت، ف.، خانجاني، س.، محبي، س.، و شاه سياه، م. (1393). تأثير رويكرد زوج‌درمانی كوتاه مدت راه‌حل محور بر سازگاري زناشويي در زنان شهر قم. مجله تحقيقات نظام سلامت، 1(10)، 179-190.
16- علیزاده اصلی، ا.، و جعفر نژاد لنگرودی، ز. (1397). اثربخشی طرحواره درمانی مبتنی بر برنامه غنی‌سازی ارتباطی پذیرش و ذهن‌آگاهی در صمیمیت، سازگاری و تاب‌آوری در زنان با تعارضات زناشویی شهرستان کرج. نشریه دانشگاه علوم پزشکی البرز، ۷(۳) ،۲۵۶-۲۴۸.
17- کیانی پور، ع.، محسن زاده، ف.، و زهراکار، ک. (1396). هم سنجی اثربخشی طرحواره درمانی و روایت درمانی هنگام به هم پیوستن هر یک از آن‌ها با برنامه غنی‌سازی زناشویی بر گرایش به پیمان‌شکنی زناشویی و رضایت زناشویی. مشاوره و روان‌درمانی خانواده، 7(2)، 27-54.
18- گلي، ر.، هدايت، س.، دهقان، ف.، و حسيني شورابه، م. (1395). اثربخشي طرحواره درماني گروهي بر بهزيستي روان‌شناختی و پرخاشگري دانشجويان. مجله سلامت و مراقبت، 18(3)، 275-258.
19- موسوي اصل، س. ع.، و موسوي سادات، ز. (1393). اثربخشي طرحواره درماني در كاهش شدت فعاليت طرح‌وارههاي ناسازگار اوليه جانبازان مرد مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه. ارمغان دانش، 19(1)، 99-89.
20- مؤمنی، خ.، و ضابط، م. (1393). اثربخشي آموزش برنامه سيستماتيك ارتباط زوجين بر افزايش رضايت زناشويي زنان. روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 5(18)، 48-39.
21- میرزائی فنجانی، م.، و امیدوار، ب. (1399). پیش‌بینی استرس والدگری بر اساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و کیفیت زندگی زناشویی در مادران دارای کودکان با نیازهای خاص شهر شیراز. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، 1(2)، 73-62.
22- نیک آمال، م.، صالحی، م.، و برماس، ح. (1396). اثربخشی درمان طرحواره درمانی هیجان مدار بر رضایت زناشویی زوجین. مطالعات روان‌شناختی، 13(4)، 157-174.
23- يوسفي، ر.، عابدين، ع.، تيرگري، ع.، و فتح‌آبادی، ج. (1389). اثربخشي مداخله آموزشي مبتني بر مدل طرح‌واره‌ها در ارتقا رضايت زناشويي، مجله روانشناسي باليني، 2(3)، 38-25.
24- Bagarozzi, A. (2011). Enhancing Intimacy In marriage.Branner-Rouledye. Tylor & Forancis Group. USA.
25- Baucom, D. H., Epstein, N., Sayers, S. L., & Sher, T. G. (2015). The role of cognitions in marital relationships: Definitional, methodological, and conceptual issues. Journal of consulting and clinical psychology, 57(1), 31.
26- Beck, A. T. (2019). A 60-year evolution of cognitive theory and therapy. Perspectives on Psychological Science, 14(1), 16-20.
27- David, D., Cristea, I., & Hofmann, S. G. (2018). Why cognitive behavioral therapy is the current gold standard of psychotherapy. Frontiers in psychiatry, 4.
28- Davis, C. A. (2015). An evaluation of the impact of a couples enrichment program on relationship satisfaction, communication, conflict resolution, and forgiveness.
29- Ellis, A. (2009). Rational - Emotive Couples Therapy. Pergamon Press. New York.
30- Forgas, J. P. (1994). Sad and guilty? Affective influences on the explanation of conflict in close relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 66(1), 56.
31- Fowers, B. J., & Olson, D. H. (1989). ENRICH Marital Inventory: A discriminant validity and cross‐validation assessment. Journal of marital and family therapy, 15(1), 65-79.
32- Gottman, J. M., & Notarius, C. I. (2002). Marital research in the 20th century and a research agenda for the 21st century. Family process, 41(2), 159-197.
33- Hassanzade, H. (2015). Efficacy of Emotion Focused Couple Therapy on Marital Adjustment. Advances in Bioresearch, 6(2),65-70.
34- Heshmati, R., Khaleghkhah, A., Jafari, E., & Marandi, M. (2016). Effectiveness of Self-Regulation Couple Therapy intervention on marital satisfaction and partner abuse (Non-physical). Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 4(1).
35- Hünler, O. S., & Gençöz, T. (2005). The effect of religiousness on marital satisfaction: Testing the mediator role of marital problem solving between religiousness and marital satisfaction relationship. Contemporary family therapy, 27(1), 123-136.
36- Kebritchi, A., & Mohammadkhani, S. (2016). The role of marital burnout and early maladaptive schemas in marital satisfaction between young couples. International Journal of Medical Research & Health Sciences, 5(12), 239-246.
37- Lundblad, A. M., & Hansson, K. (2006). Couples therapy: effectiveness of treatment and long‐term follow‐up. Journal of family therapy, 28(2), 136-152.
38- Mahmoudi, F., Mahmoudi, A., & Nooripour, R. (2017). Relationship between early maladaptive schemas and safe communications in married students. Journal of Research and Health, 7(3), 779-787.
39- Mears, G. S. (2012). Examining the relationship between emotional schemas, emotional intelligence, and relationship satisfaction. Liberty University.
40- Shekari Ghandpazi, F., Navabi Nezhad, S., & Ahghar, G. (2014). Effectiveness of group counseling based on schema therapy approach in the attachment styles of married housewives. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 3(2), pp-276.
41- Simons, R. M., Sistad, R. E., Simons, J. S., & Hansen, J. (2018). The role of distress tolerance in the relationship between cognitive schemas and alcohol problems among college students. Addictive behaviors, 78, 1-8.
42- Smith, A. R. (2015). Mindfulness and marital satisfaction: Direct and indirect effects (Doctoral dissertation, Colorado State University).
43- Spanier, G. B. (1976). Measuring dyadic adjustment: New scales for assessing the quality of marriage and similar dyads. Journal of Marriage and the Family, 15-28.
44- Stephens, M. (2006). Marital Adjustment as a Mediating Factor Between Symptom Distress and Therapeutic Alliance in Couples Therapy (Doctoral dissertation).
45- Wetchler, J. L., Hecker, L. L., & Hecker, L. L. (2014). An introduction to marriage and family therapy. Routledge.
46- Young, J. E. (2003). Schema therapy: A practitioner's guide. The Guilford Press. New York.
47- Zaheri, F., Dolatian, M., Shariati, M., Simbar, M., Ebadi, A., & Azghadi, S. B. H. (2016). Effective factors in marital satisfaction in perspective of Iranian women and men: A systematic review. Electronic physician, 8(12), 3369.
The Effectiveness of Schema Therapy on Marital Satisfaction and Marital Adjustment in Couples Khoy City
Akbar Soleimannezhad*1, Norieh Hajizadeh2
1. Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, University of Payame Noor, Tehran, Iran (Corresponding Author).
2. M.A. in Cilinical Psychology, Faculty of Human Sciences and Psychology, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran
Abstract
The present study aimed to investigate the effects of schema therapy on marital adjustment and marital satisfaction in couples referring to health centers of Khoy city. The research method was quasi-experimental with a pretest-posttest design, a control group, and a follow-up stage. The Statistical population composes of all married women aged 25-40 referring to health centers of Khoy city year 2019. The sampling process was conducted with a random method of simple sampling; 60 women were chosen as sample groups and were determined randomly into experimental groups (n=30) and control groups (n=30). The experimental group received the initial maladaptive Yang et al. (2003) schema therapy for ten 90-minute sessions, and the control group was placed on the waiting list. The research tools included the Enrich marital satisfaction questionnaire (Enrich, 1989) and Instrument included marital adjustment questionnaire (Spanier, 1976). Descriptive statistical indexes and analysis of covariance test were applied orderly to data description and testing of research hypotheses. These results showed that Schema therapy affects marital satisfaction and adjustment, and this effect was stable at the follow-up stage. Also, the results of the covariance analysis showed that the interaction schema therapy effect on the marital satisfaction and adjustment components was significant (P<0.05). Regarding the results search, it possibly concluded that schema therapy is an effective intervention in increasing couples’ marital satisfaction and marital adjustment.
Keywords: Schema therapy, Marital satisfaction, Marital adjustment.
[1] . این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشجو نوریه حاجی‌زاده و به راهنمایی دکتر اکبر سلیماننژاد می‌باشد.
[2] . Gottman &Notarius
[3] . Forgas
[4] .Spanier
[5] . Marital satisfaction
[6] . Baucom, Epstein, Sayers & Sher
[7] .Schemas
[8] . Beck
[9] . Enrich Marital Satisfaction Questionnaire
[10] . Fowers & Olson
[11] . Spanier Marital adjustment Questionnaire
