بررسی آثار اخلاقی و اجتماعی نکاح منقطع در فقه عامه
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیعبدالحمید نوردی 1 , ابوالقاسم عاصی مذنب 2 , احمد صادقیان 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی یزد
2 - هیئت علمی
3 - دانشگاه آزاد یزد
کلید واژه: قرآن, نکاح منقطع, نکاح دائم, مفسرین, فقه, فلسفه, اخلاق, فقه عامه.,
چکیده مقاله :
خداوند، نکاح دائم را در مقایسه با نکاح منقطع در اولویت برای انسان دانسته است. متعه، نوعی ازدواج مشروع در اسلام است، که راهکار شایسته ای را برای جلوگیری از معضلات اجتماعی ارائه می کند و جایگاه آن در آیة 24 سورة نساء تصریح شده است. با هدف اذعان مشروعیت آن از نگاه شیعه و اهل سنت، با روش کتابخانه ای و بررسی کتابشناسی 183 تفسیر، چهل تفسیر در ارتباط با مسائل فقهی، حقوقی و تربیتی از مفسرین قرآن انتخاب شد. با توجه به شناخت نادرست از ماهیت فقهی و اخلاقی متعه (ازدواج موقت) در جامعه از این نهاد در جهت سازنده آن استفاده نمی گردد. همچنین قوانین ما در مورد برخی از احکام ویژ ه آن ناقص و مبهم و گاهاً ساکت است و در همین احکام در فقه اختلاف نظرهایی وجود دارد که ازدواج موقت بلند مدت یکی از این موارد است.حکم اولیه ازدواج موقت اباحه است و امامان معصوم(ع) به دلیل منع حکومتی از ناحیه خلیفه دوم، با حکم تحریم آن مبارزه نمودند؛ چون منع مطلق آن توجیه شرعی نداشت. در این نوشتار متعه از دیدگاه فقه عامه با نگاه حکومتی مورد بررسی قرار گرفته و ضمن پرداختن به مستندات مربوط به اصل مشروعیت متعه که احیانا در مباحث تطبیقی و اختلافی نقش دارد، حکم ازدواج موقت از جهت نسخ یا منع حکومتی مورد بحث واقع شده است، زیرا اهل سنت مدعی نسخ یا منع این نوع ازدواج با استفاده از اختیارات حکومتی هستند. همچنین مطرح شده که حکومت اسلامی باید بر اساس مصالحی، با توجه به زمان و مکان، محدودیت‌ها و شرایطی را برای جلوگیری از بروز مشکلات اخلاقی ناشی از آن وضع نماید و در عین حال، زمینه را برای استفاده منطقی آن فراهم نماید. ازدواج موقت اگر در معرض ازدواج دائم قرارگیرد، خطرفروپاشی بنیاد خانواده و یا شکل نگرفتن آن را نیز از میان می برد. علیرغم سیاق آیه و مشروعیت اولیۀ حکم در خصوص کنیزان و مردان سپاه اسلام، این حکم اخلاقی به سایر افراد جامعه، تعمیم داده شد؛ و ضمن بررسی حکمت، فلسفه و جایگاه آن، مواردی که توصیه به جواز آن شده؛ اعم از جایگاه متعه در جنگ، سفرهای طولانی و حفظ عفت و سلامت روان، و مواردی که به عدم جواز آن توصیه گردیده؛ از جمله تهدید نظام خانواده، تنوع طلبی جنسی و وهن مذهب شیعه تشریح گردید.
God has made permanent marriage a priority for man compared to broken marriage. Mut'ah is a kind of legitimate marriage in Islam, which provides a good solution to prevent social problems, and its position is specified in verse 24 of Surah An-Nisa '. In order to acknowledge its legitimacy from the point of view of Shiites and Sunnis, forty commentaries on jurisprudential, legal and educational issues were selected from the commentators of the Qur'an through the library method and bibliographic review of 183 commentaries. Due to the incorrect understanding of the jurisprudential and moral nature of mut'ah (temporary marriage) in society, this institution is not used in its constructive direction. Also, our laws regarding some of its special rulings are incomplete, vague and sometimes silent, and in these rulings, there are differences of opinion in jurisprudence that long-term temporary marriage is one of these cases. ) Fought against the boycott order due to the prohibition of the government by the second caliph; Because its absolute prohibition had no religious justification. In this article, mut'ah is examined from the point of view of popular jurisprudence from the point of view of the government, and while addressing the documents related to the principle of mut'ah legitimacy, which may play a role in comparative and controversial issues, the ruling on temporary marriage is discussed in terms of abrogation or prohibition. Because the Sunnis claim the abrogation or prohibition of this type of marriage using government authority. It has also been suggested that the Islamic government should, based on its interests, according to time and place, impose restrictions and conditions to prevent the occurrence of moral problems arising from it, and at the same time, provide the ground for its rational use. Temporary marriage, if exposed to permanent marriage, also eliminates the risk of the family foundation collapsing or not forming. Despite the context of the verse and the initial legitimacy of the ruling regarding the slaves and men of the Islamic Revolutionary Guard Corps, this moral ruling was extended to other members of society; And while examining wisdom, philosophy and its status, the cases that have been recommended to be allowed; Including the position of mut'ah in war, long journeys and the preservation of chastity and mental health, and the cases in which it has been recommended not to allow it; Threats to the family system, sexual diversity, and Shiite religiosity were described.
قرآن کریم
ابن اثیر، مبارک بن محمد، 1394، النهآیه فی غریب الحدیث و الأثر، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن حنبل، احمد، بی تا، مسند، بیروت، دارافکر.
ابن زهره، ابوالمکارم، 1410، غنیة النزوع، کتاب النکاح، تدوین مروارید، علی اصغر، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه.
ابن عیاش سمرقندی، مسعود، 1363، التفسیر العیاشی، تهران، العلمیه الاسلامیه.
ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414، لسان العرب، بیروت، چاپ سوم، دارصادر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، 1408، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، محقق: ناصح، محمد مهدی؛ یاحقی، محمد جعفر، مشهد، بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.
امین اصفهانی، سیده نصرت، 1361، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان.
بروجردی، سید محمد ابراهیم، 1366، تفسیر جامع، تهران، چاپ ششم، صدر.
بلاغی، سید عبدالحجت، 1386، حجه التفاسیر و بلاغ الأکسیر، قم، حکمت.
بلاغی نجفی، محمد جواد، 1402، تفسیر آلاء الرحمن، قم، بنیاد بعثت.
ثقفی تهرانی، محمد، 1398، تفسیر روان جاوید، تهران، چاپ سوم، برهان.
جرجانی، ابوالمحاسن حسین بن علی، 1377، جلاء الاذهان و جلاء الأحزان، تهران، دانشگاه تهران.
جعفری، یعقوب، 1376، تفسیر کوثر، قم، هجرت.
حرعاملی، محمد بن الحسن، 1409، تفصیل وسایل الشیعه، قم، موسسه آل البیت ( ع).
حجتی، سید محمد باقر، 1377، اسباب النزول، تهران، چاپ ششم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حسینی جرجانی، سید امیر ابوالفتوح، 1404، آیات الاحکام، تحقیق اشراقی سرابی، میرزا ولی الله، تهران، جاوید.
حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، 1363، تفسیر اثنا عشری، تهران، میقات.
حسینی همدانی، سید محمد حسین، 1404، تفسیر انوار درخشان، تحقیق بهبودی، محمد باقر، تهران،کتابفروشی لطفی.
حلی، ابوالقاسم جعفر، 1347، شرایع الاسلام، ترجمه ابن احمد ایزدی، جلد دوم، ابوالقاسم دانشگاه تهران.
خمینی، سید روح الله، 1361، ترجمه تحریرالوسیله، ترجمه اسلامی، علی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه.
داورپناه، ابوالفضل، 1375، انوار العرفان فی تفسیرالقرآن، تهران، صدر.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق، چاپ اول، دارالعلم الدار الشامیه.
رهنما، زین العابدین، 1346، ترجمه تفسیر رهنما، تهران، کیهان.
زمخشری، محمود بن عمر بن محمد، 1408، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی.
زینلی، محمد حسین، 1377، ازدواج موقت، تهران، سوره.
سیوطی، جلال الدین، 1404، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
شریف لاهیجی، محمد بن علی، 1373، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق حسینی، میرجلال الدین، تهران، دفتر نشر داد.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی، 1415، المقنع، قم، مؤسسه امام هادی(ع).
طباطبایی، سید محمد حسین، 1374، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: موسوی همدانی، سید محمد باقر، قم، چاپ پنجم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، 1406، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، 1360، ترجمه: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق ستوده، رضا، تهران، فراهانی.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، 1377، ترجمه جوامع الجوامع، ترجمه امیری شادمهری، احمد، مشهد، چاپ دوم، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
طریحی، فخرالدین، 1375، مجمع البحرین، تحقیق حسینی، سید احمد، تهران، چاپ سوم، کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، 1392، تهذیب الاحکام، تهران، فراهانی.
طیب، سید عبدالحسین، 1378، اطیب البیان فی تقسیر قرآن، تهران، چاپ دوم، اسلام.
عاملی، ابراهیم، 1360، تفسیر عاملی، تحقیق غفاری، علی اکبر، تهران، صدوق.
فخر الدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، 1420، مفاتیح الغیب، بیروت، چاپ سوم، داراحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، 1401، قم، چاپ دوم، هجرت.
فیض کاشانی، محمد حسن، 1387، تفسیر شریف صافی، تهران، نوید اسلام.
قرائتی کاشانی، محسن، 1383، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
قرشی، سید علی اکبر، 1371، قاموس قرآن، تهران، چاپ ششم، دار الکتاب الاسلامیه.
قرشی، سید علی اکبر، 1377، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت.
کاشانی، ملا فتح الله، 1373، خلاصه المنهج، تحقیق شعرانی، ابوالحسن، تهران، اسلامیه.
کاشفی سبزواری، حسین بن علی، 1369، مواهب علیه، محقق جلالی نائینی، سید محمد رضا، تهران، اقبال.
کلینی، محمد بن یعقوب، 1363، اصول کافی، چاپ پنجم، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
کوه میشی، فاطمه، 1391، وکالت در نکاح و طلاق و بررسی فقهی آن، مشهد، ضریح آفتاب.
گنابادی، سلطان محمد، 1373، ترجمه بیان السعاده فی مقامات العباده، نویسندگان خانی، رضا، ریاضی، حشمت الله، تهران، دانشگاه پیام نور.
متقی هندی، علاءالدین، 1409، کنز العمال، بیروت، مؤسسه الرساله.
مجلسی، محمد باقر، 1403، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
محقق داماد، سید مصطفی، 1365، بررسی فقهی حقوق خانواده- نکاح و انحلال آن، تهران، چاپ هفتم، مرکز نشر علوم اسلامی.
مدرسی، سید محمد تقی، 1377، تفسیر هدایت، ترجمه آرام، احمد، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
مدرسی، سید محمد تقی، 1379، احکام خانواده و آداب ازدواج، ترجمه آژیر، حمیدرضا، تهران، محبان الحسین.
مصطفوی، حسن، 1360، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مصطفوی، حسن، 1380، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب.
مطهری، مرتضی، 1357، نظام حقوق زن در اسلام، قم، چاپ هشتم، صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر، 1374، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر، 1382، برگزیده تفسیر نمونه، تحقیق بابائی، احمد علی، تهران، چاپ سیزدهم، دارالکتب الاسلامیه.
میرزا خسروانی، علیرضا، 1390، تفسیر خسروی، تحقیق بهبودی، محمد باقر، تهران، اسلامیه.
نجفی خمینی، محمد جواد، 1398، تفسیر آسان، تهران، اسلامیه.
نیشابوری، مسلم، بی تا، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر.
نووی، یحیی بن شرف، 1425، شرح صحیح مسلم، بیروت، بیت الافکار الدولیه.
واحدی نیشابوری، ابوالحسن علی، 1383، اسباب النزول، ترجمه ذکاوتی، علیرضا، تهران، نشر نی.
حقانی زنجانی، حسین، 1348، حقوق خانواده در اسلام (ازدواج موقت)، درس هایی از مکتب اسلام، ش 7، ص 13.
کریمی، شیوا، 1387، جایگاه نکاح منقطع در فقه شیعه و امکان و موانع ترویج آن در جامعه ایرانی، بانوان شیعه، ش 16، صص 7-38.
میرخانی، عزت السادات، 1379، مرزشناسی در ازدواج موقت، کتاب زنان، ش 9، صص7-26.
هاشمی، سید حسین، 1386، نقدی بر ازدواج موقت در فقه عامه، کتاب زنان، ش 35، صص 100-128.
WU,IH. Sun, cl.zhang, SM. Ben, XH.(2012), Relationship between depression and family function in old patients with Coronary heart disease. Sichuman Da xue Bao yixue Ban. 43(3): 401_403
Syvertsen, I. L, Robertson, A.M, palinkas, L.A., Rangel, M.Q., Matinez, G., 8 strathdee, S.A.(2013). Where sex ends and emotions begin,: love and Hiy risk among female sex workers and their intimate, non-commencial partners along the uexico-vs border. Culture health & sexuality, 15(5)
257 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 280 – 257
بررسی آثار اخلاقی و اجتماعی نکاح منقطع در فقه عامه
عبدالحمید نوردی 1
ابوالقاسم عاصی مذنب 2
احمد صادقیان 3
چکیده
خداوند، نکاح دائم را در مقایسه با نکاح منقطع در اولویت برای انسان دانسته است. متعه، نوعی ازدواج مشروع در اسلام است، که راهکار شایسته ای را برای جلوگیری از معضلات اجتماعی ارائه می کند و جایگاه آن در آیة 24 سورة نساء تصریح شده است. با هدف اذعان مشروعیت آن از نگاه شیعه و اهل سنت، با روش کتابخانه ای و بررسی کتابشناسی 183 تفسیر، چهل تفسیر در ارتباط با مسائل فقهی، حقوقی و تربیتی از مفسرین قرآن انتخاب شد. با توجه به شناخت نادرست از ماهیت فقهی و اخلاقی متعه (ازدواج موقت) در جامعه از این نهاد در جهت سازنده آن استفاده نمی گردد. همچنین قوانین ما در مورد برخی از احکام ویژ ه آن ناقص و مبهم و گاهاً ساکت است و در همین احکام در فقه اختلاف نظرهایی وجود دارد که ازدواج موقت بلند مدت یکی از این موارد است.حکم اولیه ازدواج موقت اباحه است و امامان معصوم(ع) به دلیل منع حکومتی از ناحیه خلیفه دوم، با حکم تحریم آن مبارزه نمودند؛ چون منع مطلق آن توجیه شرعی نداشت. در این نوشتار متعه از دیدگاه فقه عامه با نگاه حکومتی مورد بررسی قرار گرفته و ضمن پرداختن به مستندات مربوط به اصل مشروعیت متعه که احیانا در مباحث تطبیقی و اختلافی نقش دارد، حکم ازدواج موقت از جهت نسخ یا منع حکومتی مورد بحث واقع شده است، زیرا اهل سنت مدعی نسخ یا منع این نوع ازدواج با استفاده از اختیارات حکومتی هستند. همچنین مطرح شده که حکومت اسلامی باید بر اساس مصالحی، با توجه به زمان و مکان، محدودیت‌ها و شرایطی را برای جلوگیری از بروز مشکلات اخلاقی ناشی از آن وضع نماید و در عین حال، زمینه را برای استفاده منطقی آن فراهم نماید. ازدواج موقت اگر در معرض ازدواج دائم قرارگیرد، خطرفروپاشی بنیاد خانواده و یا شکل نگرفتن آن را نیز از میان میبرد. علیرغم سیاق آیه و مشروعیت اولیۀ حکم در خصوص کنیزان و مردان سپاه اسلام، این حکم اخلاقی به سایر افراد جامعه، تعمیم داده شد؛ و ضمن بررسی حکمت، فلسفه و جایگاه آن، مواردی که توصیه به جواز آن شده؛ اعم از جایگاه متعه در جنگ، سفرهای طولانی و حفظ عفت و سلامت روان، و مواردی که به عدم جواز آن توصیه گردیده؛ از جمله تهدید نظام خانواده، تنوع طلبی جنسی و وهن مذهب شیعه تشریح گردید.
واژگان کلیدی
قرآن، نکاح منقطع، نکاح دائم، مفسرین، فقه، فلسفه، اخلاق، فقه عامه.
[1] . دانشجوی دکتری قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
Email: abdolhamid.navardi@yahoo.com
[2] . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: moznab1@iauyazd.ac.ir
[3] . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
Email: ahmadsadeghian13@yahoo.com
تاریخ دریافت: 10/4/1400 پذیرش نهایی: 29/6/1400
