بررسی انسان‌شناسی از دیدگاه قرآن و اومانیسم غربی
محورهای موضوعی : علوم دینی
شهره رحمانی فیروز آباد
1
( دانشگاه آزاد نایین اصفهان)
کلید واژه: انسان‌شناسی قرآن, انسان‌شناسی غربي, ارزش, نظام ارزشي اسلام, نظام ارزشي غرب.,
چکیده مقاله :
هدف از انجام اين پژوهش، بررسی انسان‌شناسی از دیدگاه قرآن و اومانیسم غربی بود. روش تحقيق حاضر از نوع توصيفي-تحليلي و مطالب آن با روش کتابخانه‌ای گردآوری‌شده است. فلسفه اومانیستی که در قرن شانزدهم با اصل دکارتی می‌اندیشم پس هستم که به‌صورت تفکر خاصی درآمد و انسان را تنها مبنای شناخت تلقی می‌کرد در مسیر خود: در دو وجهه «من عقلانی و دین تجربی» در هیوم به تناقض منجر شد چنانچه او نه‌تنها جهان مادی بلکه نفس انسانی را که محور شناخت بود، منکر شد. پس از هیوم کانت کوشید تا با انقلاب کپرنیکی خود «من» را بار دیگر احیا کند امّا دوراکسیم آزاردهنده «نومن» و «فنومن» و عدم دستیابی به حقایق اشیاء، اخلافش را به برقراری وحدت بین «نومن» و «فنومن» را واداشت، آنان درحالی‌که به سوبژکیتویسم کانت وفادار بودند راه‌حل‌هایی عنوان نمودند. انسان‌شناسی علم به انسان و احوالات نفسانی در بعد امور کلی و جزئی، فردی و اجتماعی، علوم تئوریک و عملی است. به این اساس علم انسان‌شناسی حوزه‌های بسیار گسترده‌ای از علوم و مکاتب فکری را در برمی‌گیرد. لذا باید ریشه‌های علم انسان‌شناسی را در علوم انسانی، هنر، علوم تجربی و مکاتب علوم اجتماعی جست‌وجو کرد. با ظهور اسلام و تعالیم وحیانی، قرآن به‌عنوان مهم‌ترین منبع، افق‌های جدیدی را درباره شناخت انسان گشود. قرآن با جهت‌دهی علوم و معارف دخیل در تربیت و هدایت انسان، معتقد است که انسان علاوه بر جسم و جسمانیات، از روح و روحانیات نیز بهره‌مند است و اصولآ حقیقت انسان روح است. به‌گونه‌ای قرآن تأکید دارد که انسان خود را بشناسد و جایگاه خود را در جهان تشخیص دهد و هدف این است که انسان خود را به مقام والایی که شایسته آن است برساند. این مقاله کوشیده است ضمن بررسي مقایسه انسان‌شناسی از دیدگاه قرآن و اومانیسم غربی و چالش‌های پیش روی آن بپردازد.
The purpose of this study was to study anthropology from the perspective of the Qur'an and Western humanism. The present research method is descriptive-analytical and its contents have been collected by the library method. The humanist philosophy that I think of in the sixteenth century with the Cartesian principle is that I came to a particular way of thinking and considered man as the only basis for cognition in his path: Rather, he denied the human soul, which was the axis of cognition. After Hume Kant, he tried to revive the "I" with his Copernican revolution, but the annoying Doraxim of "Nomen" and "Phenomenon" and the lack of access to the truths of things forced his descendants to establish unity between "Nomen" and "Phenomenon". While loyal to Kant's subjectivism, they proposed solutions. Anthropology is the science of man and the state of the soul in terms of general and specific matters, individual and social, theoretical and practical sciences. Accordingly, anthropology encompasses a very wide range of sciences and schools of thought. Therefore, the roots of anthropology should be sought in the humanities, arts, experimental sciences, and social sciences schools. With the advent of Islam and the teachings of revelation, the Qur'an, as the most important source, opened new horizons for human cognition. The Qur'an, by directing the sciences and knowledge involved in the education and guidance of man, believes that man, in addition to the body and the physical, also benefits from the soul and the clergy, and that the truth of man is the soul. In a way, the Qur'an emphasizes that man should know himself and recognize his place in the world, and the goal is for man to reach the high position he deserves. This article tries to compare anthropology from the perspective of the Qur'an and Western humanism and the challenges it faces.
• الواني، مهدي (1379)، مديريت عمومي، تهران، ني.
• استانلي، ديويس(1373)، مديريت فرهنگ‌سازمانی، ترجمه ناصر میر سپاسی، تهران، مرواريد.
• بداشتي، علي (1386)، جايگاه انسان در نظام آفرينش از نگاه حكمت متعاليه، سايت حكمت الهي.
• بهارستان، جليل (1381)، مطالعه تطبيقي ارزشيابي در مديريت اسلامي و مديريت متداول، علوم اجتماعي دانشگاه شيراز، ش 2.
• جاسبي، عبدالله، 1378، مباحثي از مديريت اسلامي، مجموعه مقالات، ص 161.
• جاويد، عباسعلي (1380)، مقايسه ديپلماسي در اسلام و غرب با تأکید بر ديپلماسي ايران، پایان‌نامه كارشناسي ارشد، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
• حلبي، علی‌اصغر (1374)، انسان در اسلام و مكاتب غرب، تهران، اساطير.
• خسرو پناه، عبدالحسين (1384)، انسان‌شناسی اسلامي به‌مثابه انسان‌شناسی اجتماعي، پژوهش‌های تربيت اسلامي، 1، ص 157 – 184.
• زارعي متين، حسن (1377)، فرهنگ‌سازمانی و نقش جهان‌بینی و ارزش‌ها در اين فرهنگ مجتمع آموزش عالي قم، 1، ص 138-119.
• سجادي، سید ابراهیم (1377)، نخستين انسان از نگاه‌های بشري، پژوهش قرآني، ش.15، ص 81.
• سركار، فاطمه (1373)، فرمان امام علي† به مالك اشتر، اداره عقيدتي سياسي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران.
• علياحمدي، عليرضا و حسينعلي احمدي (1383)، مديريت ارزشيابي تکیه‌بر ارزش‌های اسلامي، تهران، توليد دانش.
• فدايي عراقي، غلامرضا (1377)، پارهاي از ویژگی‌ها فردي و جمعي كاركنان و مديران و نقش آن در رهبري سازماني، دانش مديريت، 41 و 42، ص 92. 126
• فروزنده دهكردي، لطف‌الله، و علی‌اکبر جوكار (1386)، مديريت اسلامي و الگوهاي آن، تهران دانشگاه پيام نور.
• فروزنده دهكردي، لطف‌الله، الهه مولايي (1388)، بررسي نظام ارزشي در مديريت اسلامي و ديگر مكاتب، راهبرد ياس، ش 17، ص 166. ـ 187
• محسني، منوچهر(1374)، جامعه‌شناسی عمومي، تهران، كتابخانه مطهري.
• مصباح، محمدتقي(1387)، در جست‌وجوی عرفان اسلامي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
• ـــــ (1379)، پیش‌نیازهای مديريت اسلامي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
• ـــــ (1380 الف)، اخلاق در قرآن، جلد 3، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
• ـــــ (1380 ب)، معارف قرآن، انسان‌شناسی، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
• مطهري، مرتضي(1384)، مجموعة آثار، قم، صدرا، ج 3.
• ـــــ، 1370، انسان و ايمان ازنظر جهان‌بینی قم، صدرا.
• منطقي، محسن(1390)، نقش نگرش‌های اسلامي در فرايند تصمیم‌گیری، اسلام و پژوهش‌های مديريتي، سال اول، ش 2، ص 46. ـ 57
• نبوي، عباس(پاييز 1376)، انسان و جامعه توسعه‌یافته از ديدگاه اسلام، مجله دانشگاه اسلامي، ش 2، ص 38. ـ 61
• نصري، عبدالله(1371)، سيماي انسان كامل از ديدگاه مكاتب، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي.
• نقيپورفر، ولی‌الله(1384)، اصول مديريت اسلامي و الگوهاي آن، چ بيست و دوم، تهران، انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات مديريت اسلامي.
• واثق غزنوي، قادرعلي(پاييز 1390)، جايگاه انسان‌شناسی در سازمان و مديريت از ديدگاه اسلام و غرب، اسلام و پژوهش‌های مديريتي، ش 2، ص 50-40.
• هدايتي، سيدهاشم(1381)، جايگاه ارزش‌ها در نظریه‌های مديريت، تدبير، ش 130.
• علم‌الهدی، جمیله؛ (1384)، مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی «بر اساس فلسفه‌ی صدرا»، تهران: انتشارات امام صادق (علیه السلام)، چاپ اول
