نقدی بر اهداف ساحت تربیت دینی و اخلاقی مصوب شورای عالی آموزش‌وپرورش
محورهای موضوعی : تاریخ و ماهیت رشته فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت، مکاتب و رویکردهای فلسفهٔ تعلیم‌وتربیت قدیم و جدید ،تاریخ اندیشه و عمل تربیتی (سیاست‌ها، برنامه‌ها، اقدامات و...) مفاهیم، گزاره‌ها و نظریه‌های تربیتی آراء مربیان و فیلسوفان تربیتی روش‌شناسی پژوهش‌های تربیتی انواع تربیت مسائل تعلیم‌وتربیت ایران و جهان برنامه درسی و آموزش در رشته‌های گوناگون
دکتر محمد حسنی
1
(هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش)
کلید واژه: تربیت دینی اخلاقی, اهداف, سند تحول,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش نقد اهداف ساحت تربیت دینی و اخلاقی مصوب شورای عالی آموزش و پروش است. نقد در ابعاد مبادیِ اهداف و لوازم اهداف انجام‌شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مبادی و بنیان فلسفی این اهداف نظریه حسن و قبح شرعی یا نظریه امرِ الهی است؛ که با اخلاق پیشادینی که نشانه‌های و شواهد آن در منابع دینی وجود دارد و با دیدگاه‌های نظری مندرج در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعارض دارد. همچنین این اهداف منجر به تربیت اخلاقی «مُحاط‌شده در تربیت دینی» می‌شود که این نوع تربیت اخلاقی در شرایط امروز کارآمدی لازم را نخواهد داشت.
The purpose of this study is to critique the goals of the domain of religious and moral education approved by the Supreme Council of Education. The criticism has been launched in the dimensions of the foundations and the methods for reaching the goals. The findings of this study show that the philosophical foundations of these goals are the theory of religious good and evil or the theory of divine command which is in conflict with the pre-religious ethics, the signs and evidence of which exist in the Islamic religious sources, and the relevant theoretical views are contained in the theoretical foundations of the document of The Fundamental Change. Also, these goals lead to a moral education emcompassed in the religious education while this type of moral education will not be effective in today's conditions.
احمدپور، مهدی؛ اسلامی، محمدتقی؛ عالم زاده نوری، محمد؛ علیزاده، مهدی (۱۳۸۶) کتاب شناخت اخلاق اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
افکاری، فرشته. (۱۳۹۳) نقد و بررسی رویکردهای تربیت اخلاقی در دورهٔ ابتدایی در کتاب‌های درسی بخوانیم، بنویسیم، قرآن، هدیه‌های آسمان، تعلیمات اجتماعی و طراحی الگوی برنامه درسی. رساله دکتری. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. منتشرنشده.
بحرانی، محمود. (۱۳۸۲) تحلیل محتوای کتب دورهٔ ابتدایی ازلحاظ مفاهیم دینی و اخلاقی. وزارت آموزش‌وپرورش، شورای تحقیقات اداره کل آموزش‌وپرورش استان لرستان.
خسرو پناه، عبدالحسین؛ (۱۳۸۸) مسائل جدید کلامی و فلسفه دین، چاپ اول. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر مصطفی (ع).
خسرو پناه، عبدالحسین (۱۳۸۳) ترابط دین و اخلاق: نظریه استاد مصباح. کتاب نقد. شماره ۳۰ صص۲۲-۴۰.
خواص، امیر و همکاران (۱۳۹۲) فلسفه اخلاق. انتشارات دانشگاه پیام نور.
جمالی زاده، حکیمه. (۱۳۸۵) شناسایی و طبقه‌بندی آموزه‌ها و مفاهیم اخلاقی کتاب‌های درسی مقطع ابتدایی. سازمان آموزش‌وپرورش استان کرمان، شورای تحقیقات.
حاجیانی، ابراهیم (۱۳۹۳) جامعه‌شناسی اخلاق. تهران: نشر جامعه شناسان.
حائری یزدی، مهدی (۱۳۶۱) کاوش‌های عقل عملی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
حسنی، محمد. (۱۳۹۳) بررسی سیر تحولات برنامه درسی تربیت اخلاقی در ایران با تأکید بر دوره عمومی، فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران. سال هشتم، شماره ۳۳، صص. ۸-۳۵.
حسینی روح‌الامینی، جمیله (۱۳۸۴)سیر تحول برنامه‌های درسی دورهٔ ابتدایی و راهنمای تحصیلی در ایران. تهران: نورالثقلین.
سروش، عبدالکریم (۱۳۷۷) دین اقلّى و اکثرى. مجله کیان شماره۴۱ صص ۱-۹.
شورای تغییر بنیادی آموزش‌وپرورش (۱۳۶۷) کلیات تغییر نظام آموزش‌وپرورش ایران. تهران وزارت آموزش‌وپرورش.
شیدان شید، حسنعلی (۱۳۸۸) عقل در اخلاق از نظر غزالی و هیوم. قم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شورای عالی آموزش‌وپرورش (۱۳۹۱) سند برنامه درسی ملی. تهران وزارت آموزش‌وپرورش.
رحیمی، نرگس (۱۳۹۱) الزامات اخلاقی از دیدگاه آیت‌الله مصباح. مجله معرفت اخلاقی. سال سوم، شماره دوم، صص.۲۷ ـ ۵۰.
زرافشان، علی(۱۳۹۱) تربیت منش در مدارس آمریکا. در «مدرسه و تربیت اخلاقی». محمدحسنی و همکاران. تهران: انتشارات مدرسه.
زمانیان، علی (۱۳۸۹) علت‌شناسی آسیب‌های اخلاقی در ایران. مجله پ‍ژوهشنامه. شماره ۵۸ صص ۱۱۱-۱۳۶.
دانش، جواد (۱۳۹۲) دین و اخلاقی بررسی گونه‌های وابستگی اخلاق به دین. قم. انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
دباغ، سروش (۱۳۸۷) بررسی جامعه اخلاقی. مجله آیین. شماره‌های ۱۴ و ۱۳. صص ۶-۱۶.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۴۶) تفسیر المیزان جلد ۳. ترجمه محمدتقی مصباح یزدی، قم: دارا لعلم.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۵) تفسیر المیزان جلد ۲. ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دارالعلم.
صادق‌زاده علیرضا. حسنی، محمد؛ احمدی، آمنه؛ کشاورز، سوسن (۱۳۹۰) مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی و عمومی ایران. تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
فنایی، ابوالقاسم (۱۳۹۵) دین در ترازوی اخلاق. تهران: انتشارات صراط.
فرانکنا، ویلیام (۱۳۸۳) فلسفه اخلاق. ترجمه هادی صادقی. تهران: انتشارات طه.
کهندانی، مصطفی (۱۳۸۸) تاریخ تطور و تحول شورای عالی آموزش‌وپرورش از سال‌های ۱۲۷۵ تا ۱۳۸۸ هجری شمسی. تهران: نورالثقلین.
مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۶۷) دروس فلسفه اخلاق. تهران: انتشارات اطلاعات.
مطهری، مرتضی (۱۳۵۸) بیست گفتار. تهران انتشارات صدرا.
نقیب زاده، میر عبدالحسین (۱۳۷۲) درآمدی به فلسفه. تهران انتشارات طهوری.
وزارت آموزش‌وپرورش (۱۳۹۸) برنامه وزارت آموزش‌وپرورش در سال ۱۳۹۸.
منابع روایی
بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۴۹.
بحارالانوار، جلد ۶۸ صفحه ۳۸۲.
بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۹۳-۲۹۴.
کافی جلد ۱ صفحه ۱۶ و ۱۱.
سنن البیهقی- حدیث ۱۹۰۹۶.
نهج البلاغة، ص ۵۱۰، حکمت ۲۳۷.
نهج الفصاحه حدیثه‌ای شماره: ۱۰۱۰ و ۲۰۱۰ و ۲۴۷۶ نسخه الکترونیکی، مرکز تحقیقات رایآن‌های قائمیه اصفهان.
وسائل الشیعه-۱۲:۱۷۴.
وبگاه‌های موردمراجعه:
https://fa.shafaqna.com/news
https://rasekhoon.net/article/
http://shiaonlinelibrary.com
http://article.tebyan.net
http://ahlolbait.ir
http://daneshnameh.roshd.ir
http://wiki.ahlolbait.ir/
Education Scotland Foghlam Alba (2014) Religious and Moral Education. Available in: HTTPS://EDUCATION.GOV.SCOT/IMPROVEMENT/SELFEVALUATION/RELIGIOUS-AND-MORAL-EDUCATION-۳-۱۸-CURRICULUM-REVIEW-IMPACT-REPORT/
Matemba,Y. (2010) Continuity and change in the development of moral education in Botswana. The journal of moral education, (39) 3. Pp.329-343.
Hoon, L. C. (2013) Revisiting the values in Moral Education for Malaysian schools. Journal of Research, Policy & Practice of Teachers & Teacher Education. (3). 2,pp. 49-59.
Unesco (2011) world data on education.۷th edition
Balakrishnan, V. (2010) THE DEVELOPMENT OF MORAL EDUCATION IN MALAYSIA. Asia Pacific Journal of Educators and Education. (25).Pp. 89–101.
Schuitema, J. ten Dam, G. & Veugelers, W. (2008) Teaching strategies for moral education: a review. Journal of Curriculum Studies, (40)1. Pp. 69-89, DOI: ۱۰.۱۰۸۰/۰۰۲۲۰۲۷۰۷۰۱۲۹۴۲۱۰
Manea, A. D. (2014) Influences of Religious Education on the Formation Moral Consciousness of Students. Procedia - Social and Behavioral Sciences. (149). Pp. 518 –523.
Iheoma, E. O. (1986) the Role of Religion in Moral Education. Journal of Moral Education. (15) 2. Pp. 139-149.
Iwuagwu, E. K. (2018) The Relationship between Religion and Morality: On Whether the Multiplicity of Religious Denominations have Impacted Positively on Socio-Ethical Behavior. Global Journal of Arts, Humanities and Social Sciences
9(6) pp.42-53.
Eluu, P. E. (2016) the Role of Religion in Value Education in Nigeria. British Journal of Education (4) 9. pp.64-۶۹ (special Issue).
Johnson, J. F. (2014) the Success of Character Education In Relation To Religion in A Public School District. A Dissertation Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Education. Liberty University, Lynchburg.
Poukka, p. (2011) Moral education in the Japanese primary school curricular Revision at the turn of twenty- first century. University of Helsinki, Faculty of Behavioral Sciences, Research report, 323.
Wright, D. (1983). Religious education from the perspective of moral education. Journal of Moral Education, 12(2), pp. 111–115. https://doi.org/۱۰.۱۰۸۰/۰۳۰۵۷۲۴۸۳۰۱۲۰۲۰۷
