ارائه الگوی کارآفرینی دیجیتالی در شرکت های کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی در دوران کووید- 19
محورهای موضوعی : عمومىاسما تواضعی فر 1 , مهیم تاش 2 , سهیلا کشاورز 3
1 - کارشناسی¬ارشد مدیریت کارآفرینی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
2 - استادیار دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
3 - کارشناسی¬ارشد مدیریت کارآفرینی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
کلید واژه: کارآفرینی دیجیتالی, شرکت های کوچک و متوسط, تجارت الکترونیکی, فناوری اطلاعات,
چکیده مقاله :
در دوران همه گیری بیماری کووید-19، اهمیت و توجه به کسب وکارهای دیجیتالی بیشتر شده و لازمه رشد و بقای چنین کسب وکارهایی توجه به مزیت های رقابتی است. یکی از این مزیت های رقابتی، نوآورانه بودن محصولات کسب وکارهاست که نوآوری شاخص اساسی و جدایی ناپذیر مفهوم کارآفرینی است؛ بنابراین امروزه، توجه به کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارها نقش بسزایی در توسعه اقتصادی جوامع خواهد داشت؛ ازاین رو، هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی کارآفرینی دیجیتالی در شرکت های کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی است. این پژوهش ازنظر هدف، جزو تحقیقات توصیفی، پیمایشی و هم بستگی است و به لحاظ تقسیم بندی بر مبنای نتیجه وکاربرد، پژوهشی کاربردی به شمار می آید. جامعه آماری پرسشنامۀ 1، متشکل از خبرگان شرکت های شهرک صنعتی بیرجند (به تعداد 143 نفر) است. به-منظور اولویت بندی ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های الگو، پرسشنامۀ 2، طراحی شد که برای استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، مدیران عالی شرکت های شهرک صنعتی بیرجند به منزله جامعه آماری انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تحلیل عاملی تأییدی و الگوسازی معادلات ساختاری با نرمافزار Smart pls و بهمنظور اولویتبندی ابعاد و مؤلفهها، از روش تحلیل سلسله مراتبی با استفاده از نرمافزار Expert choice استفاده‌شده است. نتایج نشان می دهد تمامی شاخص های الگو بر شرکت های کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی تأثیرگذار است و مهم ترین بعد، مؤلفه و شاخص الگوی پژوهش به ترتیب، درون سازمانی، قابلیت های سازمانی و حمایت دولت است.
During the Quidd-19 epidemic, the importance of paying attention to digital businesses has increased and the need for the growth and survival of such businesses is to pay attention to competitive advantages. One of these competitive advantages is the innovativeness of business products, which is a fundamental and inseparable indicator of the concept of entrepreneurship; Therefore, paying attention to digital entrepreneurship in businesses in the current situation will play a significant role in the economic development of societies; Therefore, the purpose of this study is to Providing a pattern of digital entrepreneurship in small and medium companies in South Khorasan province. This research is a descriptive, survey and correlational research, and in terms of classification based on results and application, it is an applied research. The statistical population of questionnaire 1 consists of experts of companies in Birjand Industrial Town. In order to prioritize the dimensions, components and indicators of the model, Questionnaire was designed that to use hierarchical analysis, senior managers of companies in Birjand Industrial Park were selected as the statistical population. To analyze the data, confirmatory factor analysis and modeling of structural equations with Smart pls software and in order to prioritize the dimensions and components, the method of hierarchical analysis using Expert choice software has been used. The results show that all model indicators affect small and medium enterprises in South Khorasan province. And the most important dimension, component and index of the research model are, respectively, internal organization, organizational capabilities and government support
1. ارفعی، ع.، محمدی، ر و اکبری، پ. (1395). ارائه الگوی مفهومی برای عوامل مؤثر در ایجاد موفقیت کارآفرینی الکترونیکی (مطالعه موردی: شرکت¬های کارآفرینی الکترونیک). مطالعات اقتصاد، مدیریت مالی و حسابداری، دوره 2، شماره 1/2.
2. ﺍﯾﻤﺎﻧﯽ، ﻋ.، ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻓﺮ، ﺍ و ﻣﺒﺎﺭﮐﯽ، م. (1396). ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ ﺩﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺩﺭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﯼ ﺩﺍﻧﺶﺑﻨﯿﺎﻥ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻓﻨﺎﻭﺭﯼ ﺍﻃﻼﻋﺎت، شماره 22، 1-22.
3. ايراني، م و حقيقي، م. (1392). تأثير شبکه هاي اجتماعي بر پايداري كسب وكارهاي اينترنتي (با تأكيد بر نقش ميانجي قصد كارآفرينانه در شركت¬هاي اينترنتي درگاه بانک ملي). مجله فناوری اطلاعات، دانشگاه تهران، دوره 5، شماره4، 23-46.
4. تواضعی¬فر، ا.، شیهکی¬تاش، م و کشاورز، س. (1398). شناسایی پیشران¬های مؤثر بر کارآفرینی دیجیتال در کسب وکارهای کوچک و متوسط با رویکرد فراترکیب، مجله سیاست¬نامۀ علم و فناوری، دوره 9، شماره 3، 61-72.
5. داوری، ع. و رضازاده، آ. (1393). مدل¬سازی معادلات ساختاری با نرم افزارPLS، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
6. رضایی، ب و نعمان موسی، س. (1395). کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات. کنفرانس بین¬المللی کسب وکار: فرصت ها و چالش ها.
7. رودساز، ح.، ظریفیان، م. ر. و صوفی، ج. (1391). کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات، چاپ اول ، تهران، انتشارات دانش نگار.
8. رئیسی نافچی، س. (1396). مروری بر مدل¬های کسب و کار الکترونیک: بررسی عومل مؤثر بر پیاده سازی مدل کسب و کار الکترونیک در SMEها. سومین کنفرانس بین¬المللی کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری.
9. زاهدی، ش. (1389). ارزیابی کیفیت وب¬سایت¬ها، ابزارها و معیارها، فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، شماره4، 5-16.
10. سعیدی، پ و باقری، س. (1396). نقش فناوری اطلاعات در توسعه کارآفرینی شرکت¬های کوچک و متوسط. مجله علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، سال اول، شماره3، 97-103.
11. ضیاء، ب.، رضوانی، م و عین¬القضات، م. (1400). بررسی رابطه کارآفرینی شرکتی و توسعه پایدار شهری با استفاده از الگوی شهر کارآفرین، دوفصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، دوره 10، شماره 19، 150-133.
12. طهرانی، م.، وکیلی، ی و موسوی، م. (1400). تأثیر مهارت¬های سیاسی کارآفرینان بر عملکردهای شرکت-های صنایع غذایی و آشامیدنی: نقش میانجی گرایش به کارآفرینی و رهبری اخلاقی. دوفصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، سال 9، شماره 17، 142-123.
13. عزمی، م. (1386). کارآفرینی دیجیتالی، ماهنامه صنعت خودرو.
14. فرشادگهر، ن.، پشوتنی زاده، ه. و رضایی، ا. (1396). اولویت بندی عوامل مؤثر بر بازاریابی در کسب وکارهای دیجیتال. همايش ملي پژوهش هاي مديريت و علوم انساني در ايران.
15. مير شمسي، ف. (1390). کارآفرینی دیجیتالی در بستر توسعه کسبوکارهای مخاطره‌آمیز الکترونیکی. دومین همایش فناوری اطلاعات، 1-6.
16. ناصری، ن.، مهر آرا، ا. (1393). اراﺋﻪ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻮاﻣﻞ مؤثر ﺑﺮ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺸﺘﺮي در ﺧﺮﯾﺪ آﻧﻼﯾﻦ. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﺧﺮﯾﺪاران آﻧﻼﯾﻦ اﯾﺮاﻧﯽ، دوﻣﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ کسبوکارهای دانش‌بنیان.
17. ﻧﯿﮏ ﻧﮋﺍﺩ، ع.، ﻣﻘﯿﻤﯽ، م.، ﺭﻭﺷﻦ ﺩﻝ ﺍﺭﺑﻄﺎﻧﯽ، ﻃﺎﻫﺮ. (1391). ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺍﻟﮕﻮﯼ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺩﯾﺠﯿﺘﺎﻝ ﮐﺸﻮﺭ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 15، 65-84.
18. یعقوبی فرانی، ا.، معتقد، م.، کریمی، س. (1395). نقش دانش و مهارت کارآفرینانه در توسعه قصد کارآفرینی دیجیتالی دانشجویان دانشگاه¬های دولتی استان همدان. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، دوره 31، شماره 3، 802-785.
19. Bai, C., Quayson, M., & Sarkis, J. (2021). COVID-19 pandemic digitization lessons for sustainable development of micro-and small-enterprises. Sustainable Production and Consumption. DOI: 10.1016/j.spc.2021.04.035.
20. Brem, A., Viardot, E., & Nylund, P.A. (2021). Implications of the coronavirus (COVID-19) outbreak for innovation: which technologies will improve our lives?Technol. Forecast. Soc. Change. DOI: 10.1016/j.techfore.2020.120451.
21. Chatterjee, Sh., Chaudhuri, R., Vrontis, D and Thrassou, A. (2022). SME entrepreneurship and digitalization – the potentialities and moderating role of demographic factors, Technological Forecasting and Social Change,Volume 179.
22. Davidson, E., and Vaast, E. (2010). " Digital entrepreneurship and its sociomaterial enactment, Proceeding of the 43rd Hawaii International Conference on System Science. p. 1-10.
23. Fathian, M., Akhavan, P. and Hoorali, M. (2008). E-readiness assessment of non-profit ICT SMEs in a developing country: the case of Iran. Technovation, 28(1), p. 59-578.
24. Fornell, C., and Larcker, D. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable and measuring error. Journal of High Technology Management Reasearch, p. 39-50.
25. Jafari-Sadeghi, V., Garcia-Perez, A., Candelo, E and Couturier, J. (2021). Exploring the impact of digital transformation on technology entrepreneurship and technological market expansion: The role of technology readiness, exploration and exploitation, Journal of Business Research, Volume 124, p. 100-111.
26. Li, D., Lai, F. and Wang, J. (2010). E-Business Assimilation in China's International Trade Firms: The Technology-Organization-Environment Fremework. Journal of Global Information Management, 18(1), p. 39-65.
27. Liu, H., Li, X., & Wang, S. (2021). A bibliometric analysis of 30 years of platform research: developing the research agenda for platforms, the associated technologies and social impacts. Technol. Forecast. Soc. Change. DOI: 10.1016/j. techfore.2021.120827.
28. Magner, N., Welker, R. B. and Campbell, T. L. (1996). Testing a Model of Cognitive Budgetary Participation Processes in a Latent Variable Structural Equations Framework. Accounting and Business Research, 27(1), p. 41-50.
29. Modgil, S., Dwivedi, Y. K., Rana, N. P., Gupta, Sh & Kamble, S. (2022). Has Covid-19 accelerated opportunities for digital entrepreneurship? An Indian perspective. Technological Forecasting & Social Change.
30. Ratten V. (2018). Social entrepreneurship through digital communication in farming. Word Journal of Entrepreneurship, Management link to this document.
31. Rodrigues, M. and Franco, M. (2021). Digital entrepreneurship in local government: Case study in Municipality of Fundão, Portugal. Sustainable Cities and Society, Volume 73 32. Schiavone, F., Mancini, D., Leone, D., & Lavorato, D. (2021). Digital business models and ridesharing for value co-creation in healthcare: a multi-stakeholder ecosystem analysis. Technol. Forecast. Soc. Change. DOI: 10.1016/j.techfore.2021.120647.
33. Sharma, S., Singh, G., Sharma, R., Jones, P., Kraus, S., & Dwivedi, Y.K. (2020). Digital health innovation: exploring adoption of COVID-19 digital contact tracing apps. IEEE Trans. Eng. Manag., doi: 10.1109/TEM.2020.3019033
. 34. Song, A.K., (2019). The digital entrepreneurial ecosystem—a critique and reconfiguration. Small Bus. Econ. 53 (3), 569–590.
35. Subramanian, S.V. (2021). India faces a challenge with its mass vaccination efforts. Lancet Global Health. DOI: 10.1016/S2214-109X(21)00260-6.
36. Tumbas, S., Berente N and Brocke J.V. (2018). Digital innovation and institutional entrepreneurship: Chief Digital Officer perspectives of their emerging role. Journal of Information Technology, 33(1):1-15.
ارائه الگوی کارآفرینی دیجیتالی در شرکتهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی در دوران کووید- 19
*اسماء تواضعیفر **مهیم تاش ***سهیلا کشاورز
* کارشناسیارشد مدیریت کارآفرینی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران at.star69@gmail.com
** استادیار دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران mohimtash@entp.usb.ac.ir
*** کارشناسیارشد مدیریت کارآفرینی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران keshavarz.soheila94@gmail.com
تاریخ دریافت: 08/08/1400 تاریخ پذیرش: 25/07/1401
صص: 49- 64
چکيده
در دوران همهگیری بیماری کووید-19، اهمیت و توجه به کسب وکارهای دیجیتالی بیشتر شده و لازمه رشد و بقای چنین کسب وکارهایی توجه به مزیتهای رقابتی است. یکی از این مزیتهای رقابتی، نوآورانه بودن محصولات کسب وکارهاست که نوآوری شاخص اساسی و جداییناپذیر مفهوم کارآفرینی است؛ بنابراین امروزه، توجه به کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارها نقش بسزایی در توسعه اقتصادی جوامع خواهد داشت؛ ازاینرو، هدف پژوهش حاضر، ارائه الگوی کارآفرینی دیجیتالی در شرکتهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی است. این پژوهش ازنظر هدف، جزو تحقیقات توصیفی، پیمایشی و همبستگی است و بهلحاظ تقسیمبندی بر مبنای نتیجه وکاربرد، پژوهشی کاربردی بهشمار میآید. جامعه آماری پرسشنامۀ 1، متشکل از خبرگان شرکتهای شهرک صنعتی بیرجند (به تعداد 143 نفر) است. بهمنظور اولویتبندی ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای الگو، پرسشنامۀ 2، طراحی شد که برای استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، مدیران عالی شرکتهای شهرک صنعتی بیرجند به منزله جامعه آماری انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تحلیل عاملی تأییدی و الگوسازی معادلات ساختاری با نرمافزار Smart pls و بهمنظور اولویتبندی ابعاد و مؤلفهها، از روش تحلیل سلسله مراتبی با استفاده از نرمافزار Expert choice استفاده‌شده است. نتایج نشان میدهد تمامی شاخصهای الگو بر شرکتهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی تأثیرگذار است و مهمترین بعد، مؤلفه و شاخص الگوی پژوهش بهترتیب، درونسازمانی، قابلیتهای سازمانی و حمایت دولت است.
واژه‌های کلیدی: کارآفرینی دیجیتالی، شرکتهای کوچک و متوسط، تجارت الکترونیکی، فناوری اطلاعات.
نوع مقاله: پژوهشی
1- مقدمه
صنایع کوچک و متوسط بخش مهم و ضروری اقتصاد هر کشوری را تشکیل میدهد. صنایع کوچک و متوسطی که مایل به بهره برداری از گسترش بازار هستند باید زیرساختهای لازم را بوجود آورند. برای برخورداری از مزایای کارآفرینی در شرکتهای کوچک و متوسط، بایستی روی عوامل مؤثر بر کارآفرینی سازمانی تمرکز و سرمایهگذاری کرد. یکی از این عوامل توجه و اهمیت به فناوری روز و برتر است (سعیدی و باقری، 1396). کارآفـرینی مفهومی است که به سبـب نقشی
نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: مهیم تاش Mohimtash@entp.usb.ac.ir
|
کارآفرینی، در بازارها و گونه‌شناسی‌های سازمانی مدت‌هاست که توجه محققان و متخصصان را به خود جلب کرده است. با ظهور پلتفرمهای فناوری دیجیتال، کارآفرینی بهطور برگشت‌ناپذیری با شرکتهای کوچک و متوسط مرتبط است. با اتخاذ پلتفرمهای فناوری دیجیتال، کارآفرینان شرکتهای کوچک و متوسط می‌توانند ارتباط مستقیمی بین تأمینکنندگان و خریداران برقرار کنند و می‌توانند از نزدیک با سایر ذینفعان نیز ارتباط برقرار کنند (چترجی و همکاران2، 2022). نیاز شدید به فناوریهای دیجیتال در دو دهه اخیر منجر به ایجاد پلتفرمهای دیجیتالی، مصنوعات دیجیتالی و توسعه زیرساختها توسط نهادهای دولتی و خصوصی شده است. مصنوعات دیجیتال بهعنوان، عناصر، برنامهها یا محتواهای دیجیتالی مرتبط با محصول یا خدمات تعریف میشوند که عملکردی خاص را به نفع کاربر نهایی تسهیل میکند (لیو و همکاران3، 2021). به عبارتی مصنوعات دیجیتالی را میتوان به عنوان نرمافزار یا سختافزار در محصولات فیزیکی یا بهعنوان بخشی از اکوسیستمی که بر روی یک پلتفرم دیجیتال عمل میکند و فرصتهای زیادی را برای کارآفرینان دیجیتالی ایجاد میکند، طبقهبندی کرد (شیاونه و همکاران4، 2021).
اصطلاح کارآفرینی دیجیتال، شامل فرصتهای مختلف تشکیل‌شده به‌وسیله اینترنت، دنیای جهانی وب، فناوریهای موبایل و رسانه‌های جدید میباشد. اگر از اینترنت بهعنوان یک ابزار خلق فرصتهای بازرگانی و تجاری استفاده کنیم تا کسب‌وکاری با استفاده از توانایی‌های فناوری اطلاعات و ارتباطی روز تدارک ببینیم، از کارآفرینی دیجیتالی بهره برده‌ایم. مسائلی نظیر: تجارت الکترونیک، طراحی و توسعه صفحات وب، مدیریت الکترونیکی پروژه، آموزش از راه دور و مسائل مربوط به آن، روابط عمومی الکترونیکی، مسائل مربوط به دولت الکترونیک، بازیهای اینترنتی، کنفرانسهای اینترنتی و مثالهای متعدد دیگر، بهعنوان مؤلفههایی است که در کارآفرینی دیجیتالی، تعریف میشوند و کاربرد دارند (عزمی، 1386). کارآفرینی دیجیتالی، محور جداییناپذیر از تکامل فناوری و دیجیتالی شدن است که در قرن بیست و یکم تجربه شده است، بنابراین نقشی که فناوری و بخشهای مرتبط با آن ایفا میکنند مستلزم سرمایهگذاری مربوطه از همه فعالان اقتصادی و غیراقتصادی با قدرت اداری و سیاسی است (رودریگز و فرانکو5، 2021 ).
کارآفرینی دیجیتال میتواند از طریق معرفی فن‌آوری‌های دیجیتالی جدید یا استفاده از فن‌آوری‌های جدیدِ تغییر مدلهای کسب‌وکار و یا انقلابی کردن محصولات یا خدمات در کسب‌وکارِ موجود ظاهر شود (تامباس و همکاران6، 2015). كارآفريني ديجيتالي بسيار راحت‌تر و عملی‌تر از كارآفريني در ساير حوزه‌ها است و فرصتي براي استفاده از نيروهاي خلاق با كمترين هزينه و محرک ارزش‌افزوده و بهبود بهره‌وری در بازارهاي کسب‌وکار از طريق تأسيس کسبوکارهای مخاطره الکترونیکی است (میر شمسی، 1390).
هنوز پس از گذشت سالها، واژه کارآفرینی در کشور ما مفهوم واقعی خود را به اذهان متبادر نمیسازد و در بسیاری از مواقع، از کارآفرینی صرفا بهعنوان راهحلی برای رفع معضل بیکاری یاد میشود؛ در حالیکه اشتغالزایی تنها بخشی از مفهوم کلان و یا بهعبارتی یکی از خروجیهای کارآفرینی است (ضیاء و همکاران، 1400). از طرفی، عملکرد شرکتها، خصوصا شرکتهای کارآفرین در کشور ما خیلی وابسته به عوامل برونسازمانی نظیر شرایط اقتصادی، تحریمها و ... است (طهرانی همکاران، 1400). نظر به نامگذاری سالهای 1398، 1399 و 1400 بهترتیب بهنام حمایت از رونق تولید، جهش تولید و تولید، پشتیبانیها و مانعزداییها از سوی مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، تحریمهای پیدرپی کشورمان، آمار بالای بیکاری فارغالتحصیلان جوان دانشگاهی، اهمیت و توجه به کارآفرینی به خصوص در شرایط فعلی کرونایی توجه به کارآفرینی دیجیتالی دوچندان شده است. با توجه به شرایط رقابتی امروزه و دلایل مذکور و اهمیت کسب وکارهای کوچک و متوسط در توسعه اقتصادی کشور در شرایط فعلی کرونایی که بسیاری از کسب وکارها ورشکست میشوند و یا انگیزهای برای ادامه فعالیت ندارند، لازم است به سنجش الگوی کارآفرینی دیجیتالی در شرکتهای کوچک و متوسط پرداخته شود تا با مشخص شدن عوامل مؤثر بر پیشبرد فعالیتهای کسب وکارهای کوچک و متوسط در حوزه دیجیتالی گامی به سوی موفقیت این نوع کسب وکارها برداشته شود. با توجه به این چالشها این سؤال مطرح میشود چه شاخصهایی از الگو کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی تأثیرگذار است؟
2- مبانی نظری و پیشینه
تحول دیجیتال به سه دسته تقسیم میشود؛ 1. آمادگی فناوری؛ بهعنوان مثال سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات ، 2. اکتشاف فناوری دیجیتال؛ به عنوان مثال تحقیق و توسعه و 3. بهرهبرداری از فناوری دیجیتال؛ به عنوان مثال ثبت اختراع و علائم تجاری (جعفری صادقی و همکاران، 2021). برای شکلگیری کارآفرینی دیجیتالی باید پنج مرحله اساسی را در طرح توجیهی مشخص کرد. مجموعه این پنج مرحله عبارتاند از: 1. مرحله آنالیز فرصت که شامل شناخت ایده از شبکههای اجتماعی، اینترنت و... است. 2. ایجاد و توسعه وب سایت که این بخش، بخش فنی کار است.3. مرحله برنامه بازاریابی الکترونیکی؛ فرآیند پیاده سازی بازاریابی الکترونیکی را میتوان ترسیم مدل کسب وکار الکترونیکی، فراهم سازی زیرساخت های موردنیاز، تدوین استراتژی و برنامه بازاریابی الکترونیکی، اجرای برنامه بر اساس آمیخته بازاریابی الکترونیکی و ارزیابی و کنترل عملکرد بازاریابی الکترونیکی به شمار آورد. 4. مرحله اجرا؛ در این مرحله کلیه فعالیتهای لازم برای اجرای کارآفرینی دیجیتالی از جمله تخمین هزینههای سایت، مشخص کردن افراد مرتبط با هر قسمت، نحوه انجام کلیه قسمتها بهخصوص برنامههای بازاریابی الکترونیکی مشخص میشود. 5. مرحله توسعه تجارت الکترونیکی، در مرحله توسعه تجارت الکترونیکی موضوعات تخصصی کار، از جمله فروش آنلاین و عملیات خرید اینترنتی، ایجاد فروشگاه آنلاین، پذیرش کارتهای اعتباری، توزیع و تحویل کالا به مشتری مشخص میشود (رودساز و همکاران، 1391).
کسبوکارهای کوچک و متوسط
کسبوکارهای کوچک و متوسط نقش مهمي در ايجاد شغل‌های جديد، نوآوري، انعطاف‌پذیری و رشد اقتصادي دارا می‌باشند. کسبوکارهای کوچک و متوسط در کشورهاي مختلف جهان داراي شباهت‌های بسياري هستند و بیشتر تعریف‌ها بر اساس تعداد کارکنان و ميزان گردش مالي مطرح‌شده‌اند (فتحیان و همکاران، 2008).
در ارتباط با تعریف شرکتهای کوچک و متوسط تعاریف مختلفی وجود دارد. برخی از این تعاریف بر اساس محاسبات کمی نظیر سطوح پرسنل و جابه جایی داراییهاست و برخی دیگر از روش کیفی استفاده میکنند. برخی از محققان به این موضوع اشاره میکنند که توضیح یا تعریف باید شامل یک بخش کمی باشد که سطوح پرسنل و جابهجایی داراییها را همراه با محاسبات مالی و غیرمالی مدنظر قرار دهد و همچنین دارای یک بخش کیفی باشد که چگونگی سازماندهی و اجرای تجارت را بیان نماید. ایالات متحده تعریف خود را بر اساس موقعیت سازمان در کل بازار بنا نهاده است و شرکت کوچک و متوسط به شرکتی گفته میشود که دارای مالکیت مستقل بوده و در حوزه عملیاتی خود غالب و برتر نیست. در کانادا و انگلستان از روش کمیتر استفاده میشود: شرکتهای کوچک و متوسط دارای کمتر از 50 کارمند بوده و تابع هیچ شرکت دیگری نیستند. برخی از تعاریف شرکتهای کوچک و متوسط در جدول 1، ارائه شده است (دیویدسون و واست، 2010).
جدول 1. تعریف شرکتهای کوچک و متوسط
نوع شرکت | تعداد کارکنان | گردش معاملات | ترازنامه |
متوسط | کمتر از 250 | کمتر از 50 میلیون یورو | کمتر از 43 میلیون یورو |
کوچک | کمتر از 50 | کمتر از 10 میلیون یورو | کمتر از 10 میلیون یورو |
خرد | کمتر از 10 | کمتر از 2 میلیون یورو | کمتر از 2 میلیون یورو |
نتایج حاصل از پژوهشی که به بررسی عواملی برای توسعه کسب وکارهای دیجیتال میپردازد این عوامل را در
سیاستها، توسعه زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعه زیرساختهای حمل و نقل محلی و فرصتهای آموزشی کارآفرینی میداند (راتن7، 2018). نتایج حاصل از پژوهشی نشان داد، بهکارگیری کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات منجر به شکوفایی اقصادی و بهبود فضای کسب و کار میگردد که این امر نیازمند توجه ویژه دولت،کارآفرینان و متخصصان فناوری اطلاعات میباشد (رضایی و نعمان موسی، 1395). نتایج حاصل از پژوهش بررسی عوامل مؤثر در پیاده سازی مدل کارآفرینی دیجیتالی در SMEها (کسب وکارهای کوچک و متوسط) نشان داد که منطق محوری یک سازمان در خلق،کسب و ارائه ارزش به مجموعه ذی نفعان سازمانی و مدل کارآفرینی دیجیتالی است. از آنجایی که نقش شرکتهای کوچک و متوسط در اقتصاد ملی، غیر قایل انکار است، در این پژوهش علاوه بر مدلها، عوامل مؤثر بر پیادهسازی مدلهای کارآفرینی دیجیتالی در شرکتهای SME بررسی شد که شامل: الزامات فنی، زیرساختهای مالی، زیرساختهای قانونی، سیاسی و حقوقی، رهبری و مدیریت، نوع سازمان، محصول و خدمت، زنجیره تأمین، مشتریان، رقبا، شرکا و تأمینکنندگان است (رئیسی نافچی، 1396). نتایج حاصل از پژوهشی نشان داد نوآوری فناوری اطلاعات، منابع موردنیاز، بازارهدف، ماهیت محصول، کنترل اقتصادی، اندازه سازمان، فرهنگ کسب وکار الکترونیک، زیرساختها، زنجیره تأمین، استراتژیهای سایر سطوح، یکپارچگی فرایندها در انتخاب مدلهای کسب وکار الکترونیکی در کسب وکارهای کوچک و متوسط ایران از عوامل مؤثر هستند (ناصری و مهرآرا، 1393). پژوهشی نشان داد که مؤلفههای گرایش کارآفرینی شرکتی، دانش فرد و اقتصاد شبکه بر جنبههای مختلف موفقیت کارآفرینی الکترونیکی اثر مثبت و معنی داری دارد. بر اساس یافتهها، بیشترین اثرگذاری اقتصاد شبکه بر موفقیت کارآفرینی الکترونیکی بوده و فرهنگ پشتیبان و محرک خلاقیت و نوآوری، دانش فناوری اطلاعات در درجات بعدی قرار دارند (ارفعی و همکاران، 1395). در پژوهش مودگیل و همکاران8 (2022)، فرصتهای ناشی از کووید-19 برای کارآفرینی دیجیتالی را در 4 گزاره دستهبندی میکنند: فرصتهای کارآفرینی دیجیتال در فنآوری، مراقبتهای بهداشتی، سرگرمی و تجارت الکترونیک. ايراني و حقیقی (1392) پژوهشي تحت عنوان تأثير شبکههاي اجتماعي بر پايداري كسب وكارهاي اينترنتي (با تأكيد بر نقش ميانجي قصد كارآفرينانه در شركتهاي اينترنتي درگاه بانک ملت) انجام دادهاند. طبق نتايج به دست آمده، پايداري كسب وكارهاي اينترنتي تابعي از ابعاد اجتماعي است كه نيازمند نوعي شرايط اجتماعي است، در ميان شاخصهاي سه گانه شبکههاي اجتماعي، شاخص منابع اجتماعي اطلاعات بيشترين تأثير را بر پايداري كسب وكارهاي اينترنتي داشته، درحالي كه شاخص محتواي روابط اجتماعي بيشترين تأثير را برقصد كارآفرينانه دارد.
اهمیت کارآفرینی دیجیتالی در دوران کووید- 19
به واسطه کووید-19، کارآفرینی دیجیتالی به کمک
فناوریهایی از جمله؛ ابزارهای اینترنتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات پررنگتر شده است (بای و همکاران9، 2021). فرصتهای تجاری مانند انتقال داراییها، خدمات یا دیجیتالی کردن فرآیندهای سازمان میتواند زمینهای را برای کارآفرینی دیجیتالی فراهم کند (سانگ10، 2019). دیجیتالی شدن عملیات تجاری به ظهور پلتفرمهای متعددی کمک کرده است که خلق ارزش و نوآوری را در فعالیتهای تجاری با تمرکز بر افراد خوداشتغال، مشاغل کوچک و کارآفرینان ارائه میدهد (برم و همکاران11، 2021). در همه گیری اخیر، بسیاری از برنامه های کاربردی مبتنی بر تلفن همراه برای نظارت بر گسترش کووید-19 در مناطق جغرافیایی خاص و در حال حاضر برای ردیابی وضعیت واکسیناسیون و شناسایی مراکز واکسیناسیون و همچنین تجارت از راه دور ایجاد شده است (شارما و همکاران12، 2020). در حال حاضر ابتکارات کارآفرینی دیجیتالی وجود دارد که بهطور مستقیم با کووید-19 و واکسیناسیون انبوه مرتبط هستند مانند؛ BasicFloat.com و Under45.in (سابرامانیان13، 2021). بنابراین میتوان گفت با پیدایش و همهگیری کووید-19، متاسفانه با وجود تلفات جانی و مالی زیادی که در سطح جهانی بشر با آن مواجه بود، فرصتی برای شکلگیری بهتر کارآفرینی دیجیتالی ایجاد شد؛ چرا که با اعلام محدودیت های کرونایی توسط دولتها برای جلوگیری از شیوع بیشتر این ویروس، با توسعه کسب وکارهای کارآفرینانه دیجیتالی نیاز به حضور مستقیم افراد کاهش و ارزش افزوده برای مردم و کسب وکارها افزایش یافت.
3- مدل مفهومی و سؤالهای پژوهش
در این پژوهش از الگوی جامع کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارهای کوچک و متوسط تواضعیفر و همکاران (1398) استفاده شده است که ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای این الگو در جدول 2، نشان داده شده است. در این پژوهش، به سؤالات زیر پاسخ داده خواهد شد:
1. ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای اثربخش بر کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی کدامند؟
2. رتبهبندی ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای اثربخش بر کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی چگونه است؟
جدول 2. شاخصهای مدل کارآفرینی دیجیتالی در کسب و کارهای کوچک و متوسط14 (تواضعیفر و همکاران، 1398)
ردیف | مقوله | مفاهیم |
کد |
1 | درونسازمانی
| قابلیتهای سازمانی
| فرهنگ‌سازمانی، کیفیت محصول سازمان، مزیت نسبی سازمان، تخصص مدیریت در مورد کارآفرینی دیجیتالی، تخصص کارکنان، قابلیت زنجیره تأمین، مهارت کارآفرینی دیجیتالی کارکنان و مدیران، وجود تیم‌های مشاوره‌ای باتجربه |
خط‌مشی سازمانی | حمایت از مدیریت ارشد، آمادگی سازمانی برای پذیرش کارآفرینی دیجیتالی، آموزش کارکنان، ایجاد و تقویت دانش سازمانی، مشتری مداری | ||
2 | برونسازمانی
| مشوقهای حمایتی
| حمایت دولت ، حمایت مالی، جهت‌گیری مشتریان به کارآفرینی دیجیتالی |
توانمندیهای محیطی
| کنترل هنجارهای ذهنی، کنترل رفتار درک شده، تأمین نیازهای سازمان، امنیت کاربران، دولت الکترونیک | ||
3 | زیرساختها | زیرساختهای فناوری اطلاعات | کیفیت وب‌سایت، بسترهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، شبکه، تبلیغات اینترنتی |
زیرساختهای محیطی | بازار، رقبا، عوامل اجتماعی، تأمینکنندگان، شرکا |
4- روش تحقیق
این تحقیق از نظر هدف، ماهیت، روش و چگونگی
بهدستآوردن دادههای لازم، جزو تحقیقات توصیفی، پیمایشی و همبستگی است. بهلحاظ تقسیمبندی بر مبنای نتیجه و کاربرد، در دسته تحقیقات کاربردی و به لحاظ نوع دادهها، از نوع تحقیقات کمی بهشمار میرود. جامعه آماری پژوهش برای پرسشنامۀ 1، کلیه مدیران و خبرگان
شرکتهای شهرک صنعتی بیرجند، به تعداد 143 نفر را شامل میشود. همچنین بهمنظور اولویتبندی ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای الگوی پژوهش، پرسشنامۀ 2 طراحی شد؛ که برای استفاده از تحلیل سلسلهمراتبی، از نظریات مدیران عالی شرکتهای شهرک صنعتی بیرجند بهعنوان جامعۀ آماری استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل عاملی تأییدی و الگوسازی معادلات ساختاری از نرمافزار Smart pls، نسخه 2 استفاده شد و بهمنظور اولویتبندی ابعاد و مؤلفهها، از روش تحلیل سلسله مراتبی از نرمافزار Expert choice، استفاده شد. دادههای لازم با ابزار پرسشنامه گردآوری شده است. پرسشنامۀ اول محقق ساخته و حاوی 30 سؤال مربوط به متغیرهای بررسی شده در پژوهش است که از میان آنها، 13 سؤال مرتبط با بعد درونسازمانی، 8 سؤال مرتبط با بعد برونسازمانی و 9 سؤال مرتبط با بعد زیرساختهاست. پرسشنامۀ دوم پژوهش محقق ساخته و حاوی 86 سؤال است که میان ده نفر از مدیران عالی شرکتهای شهرک صنعتی بیرجند توزیع شد. در بخش مبانی نظری پژوهش، از
روشهای کتابخانهای برای جمعآوری ادبیات و سوابق پژوهش داخلی و خارجی بهرهگیری شده است. در بخش مطالعات میدانی، بهمنظور جمعآوری اطلاعات برای پاسخ به سؤالهای پژوهش از ابزار پرسشنامه استفاده شد. بهمنظور ارزیابی روایی پرسشنامه از نظر اساتید و خبرگان و معیار روایی همگرا (AVE)15 و برای ارزیابی پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ و شاخص پایایی ترکیبی (CR)16 استفاده شده است. فورنل و لارکر (1981)، معیار میانگین واریانس استخراج شده را برای سنجشروایی همگرا (AVE) معرفی و مقدار بحرانی را عدد 5/0 بیان داشتند؛ بدینمعنی که مقدار میانگین واریانس استخراج شده برابر و بالای 5/0روایی همگرای قابل قبول را نشان میدهد. از طرفی، مگنر و همکاران (1996) مقدار 4/0 را برای مقادیر اشتراکی کافی دانستند (داوری و رضازاده، 1393). همچنین برای تأیید پایایی پرسشنامۀ 1، مقدار ضریب آلفای کرونباخ و مقدار شاخص پایایی ترکیب باید بیشتر از 7/0 باشد. در جدول 3، نتایج ضریب آلفای کرونباخ، مقدار شاخص پایایی ترکیبی و روایی همگرا آورده شده است، باتوجه به این نتایج میتوان بیان داشت پایایی و روایی
سازههای تحقیق مطلوب است. برای تأیید روایی و پایایی پرسشنامۀ 2 از نرخ ناسازگاری استفاده شده است. زمانی که نرخ ناسازگاری کمتر از 1/0 باشد، پرسشنامه از روایی و پایایی برخوردار است. در پژوهش حاضر نرخ ناسازگاری پرسشنامۀ دوم، 09/0 بود؛ بنابراین پرسشنامه پذیرفته میشود. برای تجزیه و تحلیل دادهها ابتدا از نرمافزار Spss22 و در نهایت Smart pls2 استفاده شده است. در ادامه بهبررسی روایی و پایایی پرسشنامۀ 1 پرداخته شده است.
جدول 3. مقدار ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی و روایی همگرای سازههای تحقیق
متغیر مکنون | ضریب آلفای کرونباخ ) Alpha>0/7 ( | ضریب پایایی ترکیبی ) CR>0/7 ( | میانگین واریانس استخراجی ( AVE>0/5 ( |
قابلیتهای سازمانی | 828/0 | 869/0 | 457/0 |
خط‌مشی سازمانی | 7/0 | 807/0 | 470/0 |
مشوقهای حمایتی | 839/0 | 903/0 | 758/0 |
توانمندیهای محیطی | 850/0 | 890/0 | 629/0 |
زیرساختهای فناوری اطلاعات | 894/0 | 926/0 | 759/0 |
زیرساختهای محیطی | 834/0 | 882/0 | 602/0 |
بارهای عاملی از راه محاسبۀ مقدار همبستگی شاخصهای یک سازه با آن سازه محاسبه میشوند و اگر این مقدار، برابر و یا بیشتر از 3/0 شود، مؤید این مطلب است که واریانس بین سازهها و شاخصهای آن از واریانس خطای اندازهگیری آن سازه بیشتر است و روایی آن سازه پذیرفتنی است. مقادیر بارهای عاملی که نرمافزار Smart pls برای سنجههای هر یک از سازههای پنهان الگوی پژوهش گزارش داده در شکل 1
5- یافتههای پژوهش 5-1- یافتههای آمار توصیفی از میان 101 نفر حجم نمونه مربوط به شرکتهای شهرک صنعتی بیرجند، 2/80 درصد را مردان و 8/19 درصد را زنان تشکیل میدهند. از میان 10 نفر خبرۀ پرسشنامۀ دوم، 60 درصد را مردان و 40 درصد را زنان تشکیل میدهند. بیشترین درصد جامعه آماری در ردۀ سنی 20 تا 35 سال است که 3/67 درصد از نمونه آماری را تشکیل میدهند. بیشترین درصد حجم نمونه مربوط به خبرگان در ردۀ سنی 20 تا 35 سال است (60 درصد). از نظر سطح تحصیلات، بیشترین درصد پاسخگویان مدرک کارشناسی دارند (5/51 درصد). بالاترین درصد خبرگان از نظر سطح تحصیلات، مدرک کارشناسی ارشد دارند که 80 درصد از حجم نمونۀ آماری را شامل میشوند. نتایج حاصل از توزیع فراوانی مربوط به سابقۀ کاری نشان داد که بیشترین درصد پاسخگویان معادل 5/47 درصد سابقۀ کاری زیر5 سال دارند. بیشترین درصد سابقه خبرگان، معادل 50 دارای سابقه کاری 5 – 10 سال است.
|
مشخص شده است. باتوجه به شکل1، بارهای عاملی مربوط
به سنجههای الگو در حد قابل قبولاند.
|
شکل1. ضرایب بار عاملی شاخصهای پژوهش |
میشوند. نتایج حاصل از توزیع فراوانی مربوط به سابقۀ کاری نشان داد که بیشترین درصد پاسخگویان معادل 5/47 درصد سابقۀ کاری زیر5 سال دارند. بیشترین درصد سابقه خبرگان، معادل 50 دارای سابقه کاری 5 – 10 سال است. 5-2- یافتههای آمار استنباطی برازش الگو: الگوی ساختاری، الگویی است که در روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته مدنظر قرار میگیرد. بعد از ارزیابی پایایی و روایی الگوهای اندازهگیری، نوبت به ارزیابی الگوی ساختاری میرسد. ضریب تعیین (R2) معیاری است که بیانگر میزان تغییرات هر یک از متغیرهای وابستۀ الگوست که به کمک متغیرهای مستقل تبیین میشود. گفتنی است که مقدار R2 فقط برای متغیرهای درونزای الگو ارائه میشود و درمورد سازههای برونزا مقدار آن برابر صفر است. هر چه مقدار R2 مربوط به سازههای درونزای الگو بیشتر باشد، نشاندهندۀ برازش بهتر الگوست، چین (1998) سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 را بهمنزله مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی بودن برازش
|
R2 مربوط به سازههای درونزای الگو بیشتر باشد، نشاندهندۀ برازش بهتر الگوست، چین (1998) سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 را بهمنزله مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی بودن برازش بخش ساختاری الگو از طریق معیار ضریب تعیین تعریف کرده است. مقدار R2 برای بعد درونسازمانی، 856/0 و برای بعد برونسازمانی، 857/0 و برای بعد زیرساختها، 758/0 بهدست آمده است. برای بررسی روایی
قطر اصلی این ماتریس، جذر مقادیرAVE سازههای پژوهش است. همان‌گونه که از جدول3 مشخص میباشد. مقدار جذر AVE سازه قابلیتهای سازمانی (676/0) از مقدار همبستگی سازههای دیگر بیشتر میباشد. در مورد سازه خط‌مشی سازمانی نیز جذر AVE این سازه (685/0) از مقدار همبستگی سازههای زیرین آن بیشتر است. مقدار جذر AVE سازه مشوقهای حمایتی (870/0) از مقدار همبستگی سازههای دیگر بیشتر میباشد. همچنین مقدار جذر AVE سازه توانمندیهای محیطی (793/0) از مقدار همبستگی سازههای دیگر بیشتر است. در مورد سازه زیرساختهای فناوری اطلاعات نیز جذر AVE این سازه (871/0) از مقـدار همبسـتگی سـازه‌هـای زیـرین آن بیشتر
واگرای الگوی اندازهگیری، ماتریس فورنل و لارکر برای الگوی پژوهش بررسی شد. همانطور که در ماتریس جدول 4، مشخص است، مقادیر جذر AVE برای کلیۀ متغیرهای مرتبه اول از مقدار همبستگی میان آنها بیشتر است که این امر روایی رواگرای مناسب و برازش خوب الگوهای اندازهگیری را نشان میدهد.
جدول 4. ماتریس سنجش روایی واگرا بهروش فورنل و لارکرجدول 4. ماتریس سنجش روایی واگرا بهروش فورنل و لارکر |
|
است. جذر AVE سازه زیرساختهای محیطی (775/0) از مقدار همبستگی سازههای دیگر بیشتر میباشد.
1. ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای اثربخش بر کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی کدامند؟
برای پاسخ به سؤال اول پژوهش باید ضرایب مسیر و معناداری این ضـرایب را در مـدل ساخـتاری بررسـی کنیـم (جدول 5). مقدار معناداری ضرایب مسیرها باید بیشتر از مقدار 96/1 باشد که شکل 2، مدل پژوهش را در حالت معناداری ضرایب نشان میدهد.
|
شکل 2. مدل پژوهش در حالت معناداری ضرایب |
جدول 5. نتایج نهایی بررسی سؤال 1 پژوهش |
|
مقدار آماره t، ملاک اصلی تأیید یا رد فرضیات است اگر این مقدار به ترتیب از 64/1، 96/1 و 58/2 بیشتر باشد نتیجه میگیریم که آن فرضیه در سطوح 90، 95 و 99 درصد تأیید میشود. طبق جدول بالا تمامی ابعاد، مؤلفهها و شاخصهای شناسایی شده، در سطح اطمینان 99 درصد و باتوجه به مقایسه آماره t گزارش شده با مقدار بحرانی 58/2 تأیید شدند. ﺑﻌﻼوه ازآﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐهای ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ، ﻣﯽﺗﻮان تأثیر مثبت عوامل را تأیید نمود.
|
نتایج پرسشنامه شماره 2 پژوهش، در مورد ابعاد و مؤلفههای مؤثر بر کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی در قالب نمودارهایی ارائه‌شده است. نمودار1 ابعاد مؤثر این الگو در کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی را نشان میدهد، همان‌گونه که در نمودار دیده میشود بعد درونسازمانی بهعنوان مهمترین بعد شناخته‌شده است و ابعاد برونسازمانی و زیرساختها به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.
جدول 6. اولویتبندی ابعاد مؤثر الگوی پژوهش (یافتههای محقق)
اولویت | ابعاد | وزن |
1 | درونسازمانی | 484/0 |
2 | برونسازمانی | 301/0 |
3 | زیرساختها | 215/0 |
نمودار 2 نیز نشان میدهد که از میان 6 مؤلفه مؤثر الگو، مؤلفه قابلیتهای سازمانی بهعنوان مهمترین مؤلفه شناخته‌شده است و پس‌ازآن به ترتیب مؤلفههای قابلیتهای سازمانی، خط‌مشی سازمانی، توانمندیهای محیطی، مشوقهای حمایتی، زیرساختهای فناوری اطلاعات و زیرساختهای محیطی در اولویت‌های بعدی قرارگرفته‌اند.
جدول 7. اولویتبندی مؤلفههای الگوی پژوهش (یافتههای محقق)
اولویت | مؤلفهها | وزن |
1 | قابلیتهای سازمانی | 383/0 |
2 | خط‌مشی سازمانی | 216/0 |
3 | توانمندیهای محیطی | 130/0 |
4 | مشوقهای حمایتی | 127/0 |
5 | زیرساختهای فناوری اطلاعات | 079/0 |
6 | زیرساختهای محیطی | 064/0 |
نتایج حاصل از انتخاب گزینه نهایی: وزن نهایی به‌دست‌آمده برای شاخصهای هرکدام از ابعاد و مؤلفههای مؤثر الگو برکسب |
نمودار2. وزن مؤلفههای مؤثر الگوی پژوهش (یافتههای محقق) |
نمودار1. وزن ابعاد مؤثر الگوی پژوهش ( یافتههای محقق) |
|
مؤلفههای مؤثر الگو برکسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی در جدول 8، ارائه‌شده است |
جدول 8. اولویتبندی وزن نهایی شاخصهای مؤثر الگوی پژوهش ( یافتههای محقق) |
|
|
|
محاسبه وزن نهایی و اولویتبندی شاخصهای مؤثر بر کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی نشان میدهد در میان شاخصهای شناسایی‌شده، حمایت دولت با وزن نهایی623/0 بهعنوان مهمترین شاخص شناسایی‌شده است؛ و شاخصهای کیفیت وب‌سایت و بازار به ترتیب با وزن نهایی 520/0 و 515/0 در جایگاه دوم و سوم قرارگرفته‌اند. وجود تیم‌های مشاوره‌ای باتجربه با وزن نهایی 027/0 بهعنوان کم اثرترین شاخص در میان شاخصها، شناسایی‌شده است.
6- نتیجهگیری
همهگیری کووید-19، بسیاری از مشاغل را به چالش کشیده است و این نوع مشاغل برای بقای خود به سمت راه حلهای دیجیتالی گرایش پیدا میکنند. با توجه به افزایش موج دیجیتال در طول کووید-19، فرصتهای زیادی برای کارآفرینان مشتاق برای ورود به بازار وجود دارد (مودگیل و همکاران، 2022). در این پژوهش شاخصهای مؤثر بر کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارهای کوچک و متوسط استخراج شده است. بر اساس خروجی حاصل از نرم افزار اسمارت پی ال اس، عوامل شناسایی شده یعنی3 بعد
درونسازمانی، برونسازمانی و زیرساختها و6 مفهوم قابلیتهای سازمانی، خط‌مشی سازمانی، مشوقهای حمایتی، توانمندیهای محیطی، زیرساختهای فناوری اطلاعات و زیرساختهای محیطی و 30 شاخص بهعنوان شاخصهای کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی تأثیرگذار بودند. نتایج حاصل از تحلیل با نرمافزار Smart pls، نشان داد تمامی شاخصهای الگوی
کارآفرینی دیجیتالی بر کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی تأثیرگذار بودند. نتایج حاصل از روش تحلیل سلسله مراتبی برای رتبهبندی عوامل استخراج شده نشان داد که بعد درونسازمانی بهعنوان مهمترین بعد شناخته‌شده است و ابعاد برونسازمانی و زیرساختها به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. بعد درونسازمانی دربرگیرنده عوامل مرتبط با سازمان و محلی است که فرد در آن مشغول به فعالیت میباشد به عبارتی بعد درونسازمانی، فضای حاکم بر کسب وکارها، امکانات و تسهیلات موجود در آن‌هاست. مهمترین شاخص بعد درونسازمانی اثربخش در کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی، شاخص حمایت از مدیران ارشد این کسب وکارهاست. مدیریت ارشد17 نقشی مدیریتی در بالای هرم سازمانی است که درگیر فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان سازمانی میباشد. مدیران ارشد درگیر فعالیتهای عملیاتی نیستند و وقت آنها به سیاست‌گذاری و تعیین خطمشیها و برنامهریزیهای کلان میگذرد. این مدیران عملاً کارهای سازمان را از طریق دیگران انجام میدهند. برای اثربخش بودن کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی، لازم است مدیران سطوح میانی و عملیاتی تابع خطمشیها و برنامهریزیهای مدیران ارشد باشند. دومین شاخص مهم کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارهای کوچک و متوسط استان خراسان جنوبی، در بعد درونسازمانی، فرهنگ‌سازمانی است. فرهنگ سازمانی شاخصهای است که متناسب با موقعیت مکانی و زمانی کسب وکارها خواهد بود. با توجه به شیوع بیماری کرونا در جهان، انتظار میرود پذیرش کارآفرینی دیجیتالی در کسب وکارهایی که صورت غیرمجازی فعالیت میکردند، آسانتر شود و برای بقا و رشد کسب وکار خود چارهای جز تطبیق خود با شرایط فعلی نداشته باشند و طبعا فرهنگ سازمانی کسب وکارها هم متناسب با شرایط تغییر خواهد کرد. در مورد تأثیر مثبت بعد درونسازمانی بهعنوان یکی از ابعاد کارآفرینی دیجیتالی برای تأثیر بر کسب وکارهای کوچک و متوسط، پژوهشهایی از جمله یعقوبیفرانی و همکاران (1394)، ارفعی و همکاران (1395)، لی و همکاران (2010) این یافته را تأیید میکنند. منظور از بعد برونسازمانی هر آنچه کسب وکارها در تعیین آن نقش ندارد، میباشد. مهمترین عامل برونسازمانی شناسایی شده در این پژوهش، حمایت دولت است؛ نقش حمایت دولت برای موفقیت در کسب وکارها بر کسی پوشیده نیست؛ دولت با فراهم آوردن بستر کارآفرینی دیجیتالی
میتواند راه را برای موفق شدن کسب وکارها در عرضه دیجیتالی هموار نماید. در مورد تأثیر مثبت بعد برونسازمانی بهعنوان یکی از ابعاد کارآفرینی دیجیتالی برای تأثیر بر کسب وکارهای کوچک و متوسط، پژوهشهایی از جمله ﻧﯿﮏ ﻧﮋﺍﺩ و همکاران (1391)، یزدانی زنگنه و خسروی پور (1389)، فرشادگهر و همکاران (1396) این یافته را تأیید میکنند و در نهایت بعد زیرساختی، به هر آنچه در سازمان باعث بهبود وضعیت سازمان میشود، اشاره دارد. بر اساس یافتههای حاصل از روش تحلیل سلسله مراتبی بااهمیتترین شاخص بعد زیرساختی، کیفیت وب‌سایت است. وب سایتها ابزارهای
منابع
1. ارفعی، ع.، محمدی، ر و اکبری، پ. (1395). ارائه الگوی مفهومی برای عوامل مؤثر در ایجاد موفقیت کارآفرینی الکترونیکی (مطالعه موردی: شرکتهای کارآفرینی الکترونیک). مطالعات اقتصاد، مدیریت مالی و حسابداری، دوره 2، شماره 1/2.
2. ﺍﯾﻤﺎﻧﯽ، ﻋ.، ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻓﺮ، ﺍ و ﻣﺒﺎﺭﮐﯽ، م. (1396). ﺗﺄﺛﯿﺮ
ﺷﺒﮑﻪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ ﺩﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺩﺭ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎﯼ ﺩﺍﻧﺶﺑﻨﯿﺎﻥ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻓﻨﺎﻭﺭﯼ ﺍﻃﻼﻋﺎت، شماره 22، 1-22.
مناسبی برای برقراری ارتباط بین سازمانها، کاربران و شهروندان هستند. با دسترسی روبه رشد افراد به اینترنت، تعداد مراجعهکنندگان به وب سایتها نیز افزایش یافته است و موضوع کیفیت آنها روزبه روز بیشتر مورد توجه واقع شده است. مهمترین هدف هر وب سایت ارائه اطلاعاتی است که پاسخگوی انتظارات کاربران باشد (زاهدی، 1389). این یافته با نتایج پژوهشهای فرشادگهر و همکاران (1396)، ایمانی و همکاران (1396) همسو است. از میان 6 مؤلفۀ الگوی کارآفرینی دیجیتالی، مؤلفۀ قابلیتهای سازمانی بهعنوان مهمترین مؤلفه شناخته‌شده است و پس‌ازآن به ترتیب مؤلفههای خط‌مشی سازمانی، توانمندیهای محیطی، مشوقهای حمایتی، زیرساختهای فناوری اطلاعات و زیرساختهای محیطی در اولویت‌های بعدی قرارگرفته‌اند. حمایت دولت، کیفیت وب‌سایت و بازار در بین شاخصهای مدل رتبه‌های اول تا سوم را دارا می‌باشند. در شرایط پیچیده و رقابتی کنونی میان شرکتها، مخصوصا در این شرایط بحران همهگیری کرونا، کسب وکارها میبایست به صورت دیجیتالی نیز در فضای ملی و بینالمللی حاضر شوند و به رقابت بپردازند. بنابراین پیشنهاد اصلی پژوهش حاضر، این است دولت زیرساختهای لازم در حیطه فناوری اطلاعات را برای کسب وکارها فراهم سازد و هر آنچه باعث تسهیل در پیشبرد فعالیتهای کارآفرینانه دیجیتالی در سطح ملی و بینالمللی میشود را تسهیل نماید.
3. ايراني، م و حقيقي، م. (1392). تأثير شبکه هاي اجتماعي بر پايداري كسب وكارهاي اينترنتي (با تأكيد بر نقش ميانجي قصد كارآفرينانه در شركتهاي اينترنتي درگاه بانک ملي). مجله فناوری اطلاعات، دانشگاه تهران، دوره 5، شماره4، 23-46.
4. تواضعیفر، ا.، شیهکیتاش، م و کشاورز، س. (1398). شناسایی پیشرانهای مؤثر بر کارآفرینی دیجیتال در کسب وکارهای کوچک و متوسط با رویکرد فراترکیب، مجله سیاستنامۀ علم و فناوری، دوره 9، شماره 3، 61-72.
5. داوری، ع. و رضازاده، آ. (1393). مدلسازی معادلات ساختاری با نرم افزارPLS، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
6. رضایی، ب و نعمان موسی، س. (1395). کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات. کنفرانس بینالمللی کسب وکار: فرصتها و چالشها.
7. رودساز، ح.، ظریفیان، م. ر. و صوفی، ج. (1391). کارآفرینی در بستر فناوری اطلاعات، چاپ اول ، تهران، انتشارات دانش نگار.
8. رئیسی نافچی، س. (1396). مروری بر مدلهای کسب و کار الکترونیک: بررسی عومل مؤثر بر پیاده سازی مدل کسب و کار الکترونیک در SMEها. سومین کنفرانس بینالمللی کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری.
9. زاهدی، ش. (1389). ارزیابی کیفیت وبسایتها، ابزارها و معیارها، فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، شماره4، 5-16.
10. سعیدی، پ و باقری، س. (1396). نقش فناوری اطلاعات در توسعه کارآفرینی شرکتهای کوچک و متوسط. مجله علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، سال اول، شماره3، 97-103.
11. ضیاء، ب.، رضوانی، م و عینالقضات، م. (1400). بررسی رابطه کارآفرینی شرکتی و توسعه پایدار شهری با استفاده از الگوی شهر کارآفرین، دوفصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، دوره 10، شماره 19، 150-133.
12. طهرانی، م.، وکیلی، ی و موسوی، م. (1400). تأثیر مهارتهای سیاسی کارآفرینان بر عملکردهای شرکتهای صنایع غذایی و آشامیدنی: نقش میانجی گرایش به کارآفرینی و رهبری اخلاقی. دوفصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، سال 9، شماره 17، 142-123.
13. عزمی، م. (1386). کارآفرینی دیجیتالی، ماهنامه صنعت خودرو.
14. فرشادگهر، ن.، پشوتنی زاده، ه. و رضایی، ا. (1396). اولویت بندی عوامل مؤثر بر بازاریابی در کسب وکارهای دیجیتال. همايش ملي پژوهش هاي مديريت و علوم انساني در ايران.
15. مير شمسي، ف. (1390). کارآفرینی دیجیتالی در بستر توسعه کسبوکارهای مخاطره‌آمیز الکترونیکی. دومین همایش فناوری اطلاعات، 1-6.
16. ناصری، ن.، مهر آرا، ا. (1393). اراﺋﻪ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻮاﻣﻞ مؤثر ﺑﺮ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺸﺘﺮي در ﺧﺮﯾﺪ آﻧﻼﯾﻦ. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﺧﺮﯾﺪاران آﻧﻼﯾﻦ اﯾﺮاﻧﯽ، دوﻣﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ کسبوکارهای دانش‌بنیان.
17. ﻧﯿﮏﻧﮋﺍﺩ، ع.، ﻣﻘﯿﻤﯽ، م.، ﺭﻭﺷﻦﺩﻝ ﺍﺭﺑﻄﺎﻧﯽ، ﻃﺎﻫﺮ. (1391). ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺍﻟﮕﻮﯼ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ ﺭﺳﺎﻧﻪﺍﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺩﯾﺠﯿﺘﺎﻝ ﮐﺸﻮﺭ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 15، 65-84.
18. یعقوبی فرانی، ا.، معتقد، م.، کریمی، س. (1395). نقش دانش و مهارت کارآفرینانه در توسعه قصد کارآفرینی دیجیتالی دانشجویان دانشگاههای دولتی استان همدان. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، دوره 31، شماره 3، 802-785.
19. Bai, C., Quayson, M., & Sarkis, J. (2021). COVID-19 pandemic digitization lessons for sustainable development of micro-and small-enterprises. Sustainable Production and Consumption. DOI: 10.1016/j.spc.2021.04.035.
20. Brem, A., Viardot, E., & Nylund, P.A. (2021). Implications of the coronavirus (COVID-19) outbreak for innovation: which technologies will improve our lives?Technol. Forecast. Soc. Change. DOI: 10.1016/j.techfore.2020.120451.
21. Chatterjee, Sh., Chaudhuri, R., Vrontis, D and Thrassou, A. (2022). SME entrepreneurship and digitalization – the potentialities and moderating role of demographic factors, Technological Forecasting and Social Change,Volume 179.
22. Davidson, E., and Vaast, E. (2010). " Digital entrepreneurship and its sociomaterial enactment, Proceeding of the 43rd Hawaii International Conference on System Science. p. 1-10.
23. Fathian, M., Akhavan, P. and Hoorali, M. (2008). E-readiness assessment of non-profit ICT SMEs in a developing country: the case of Iran. Technovation, 28(1), p. 59-578.
24. Fornell, C., and Larcker, D. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable and measuring error. Journal of High Technology Management Reasearch, p. 39-50.
25. Jafari-Sadeghi, V., Garcia-Perez, A., Candelo, E and Couturier, J. (2021). Exploring the impact of digital transformation on technology entrepreneurship and technological market expansion: The role of technology readiness, exploration and exploitation, Journal of Business Research, Volume 124, p. 100-111.
26. Li, D., Lai, F. and Wang, J. (2010). E-Business Assimilation in China's International Trade Firms: The Technology-Organization-Environment Fremework. Journal of Global Information Management, 18(1), p. 39-65.
27. Liu, H., Li, X., & Wang, S. (2021). A bibliometric analysis of 30 years of platform research: developing the research agenda for platforms, the associated technologies and social impacts. Technol. Forecast. Soc. Change. DOI: 10.1016/j. techfore.2021.120827.
28. Magner, N., Welker, R. B. and Campbell, T. L. (1996). Testing a Model of Cognitive Budgetary Participation Processes in a Latent Variable Structural Equations Framework. Accounting and Business Research, 27(1), p. 41-50.
29. Modgil, S., Dwivedi, Y. K., Rana, N. P., Gupta, Sh & Kamble, S. (2022). Has Covid-19 accelerated opportunities for digital entrepreneurship? An Indian perspective. Technological Forecasting & Social Change.
30. Ratten V. (2018). Social entrepreneurship through digital communication in farming. Word Journal of Entrepreneurship, Management link to this document.
31. Rodrigues, M. and Franco, M. (2021). Digital entrepreneurship in local government: Case study in Municipality of Fundão, Portugal. Sustainable Cities and Society, Volume 73
32. Schiavone, F., Mancini, D., Leone, D., & Lavorato, D. (2021). Digital business models and ridesharing for value co-creation in healthcare: a multi-stakeholder ecosystem analysis. Technol. Forecast. Soc. Change. DOI: 10.1016/j.techfore.2021.120647.
33. Sharma, S., Singh, G., Sharma, R., Jones, P., Kraus, S., & Dwivedi, Y.K. (2020). Digital health innovation: exploring adoption of COVID-19 digital contact tracing apps. IEEE Trans. Eng. Manag., doi: 10.1109/TEM.2020.3019033.
34. Song, A.K., (2019). The digital entrepreneurial ecosystem—a critique and reconfiguration. Small Bus. Econ. 53 (3), 569–590.
35. Subramanian, S.V. (2021). India faces a challenge with its mass vaccination efforts. Lancet Global Health. DOI: 10.1016/S2214-109X(21)00260-6.
36. Tumbas, S., Berente N and Brocke J.V. (2018). Digital innovation and institutional entrepreneurship: Chief Digital Officer perspectives of their emerging role. Journal of Information Technology, 33(1):1-15.
[1] . Davidson and Vaast, 2010
[2] . Chatterjee et al, 2022
[3] . Liu et al, 2021
[4] . Schiavone et al, 2021
[5] . Rodrigues and Franco, 2021
[6] . Tumbas et al
[7] . Ratten, 2018
[8] . Modgil et al, 2022
[9] . Bai et al, 2021
[10] . Song, 2019
[11] . Brem et al, 2021
[12] . Sharma et al, 2020
[13] . Subramanian, 2021
[14] . این شاخصها با روش کیفی فراترکیب در پژوهش تواضعیفر و همکاران(1398) استخراج شده است.
[15] .Average Variance Extracted
[16] .Composite Reliability
|
