ذات و صفات خدا در اندیشه فضل ابن شاذان و اتین ژیلسون
محورهای موضوعی : کلام تطبیقیصفرعلی عارفخانی 1 , عباس گوهری 2 , مهدی بیات مختاری 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی تهران
2 - دلنشگاه آزاد
3 - گروه علوم وقرآن حدیث ، واحد نیشابور
کلید واژه: ذات وصفات خدا, فضل ابن شاذان, اتین ژیلسون,
چکیده مقاله :
مسئله خداشناسی ازدغدغه‌های بنیادي انسان است. نقش اساسي این مفهوم ونحوه باوربه وجودیاعدم وجودخدادرهمه ابعادزندگي انسان آشكاراست،ونگرش ملحدانه نسبت به خدااست كه ماهیت هستي انسان رابه‌طور عام ومعناي آزادي ومسئولیت اخلاقي اورابه‌طورخاص،تعیین می‌کند. لذاشناخت ذات وصفات الهی از مهم ترین مباحث کلامی است که اندیشمندان فارغ ازروش‌هاومبانی فکری هریک درباره آن گفتگووابرازعقیده کرده‌اند.در این راستاپژوهش حاضر که به روش کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته به بررسی و مقایسه دیدگاه‌های فضل ابن شاذان و اتین ژیلسون در خصوص ذات و صفات خدا می‌پردازد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین دیدگاه ژیلسون به عنوان یک فیلسوف نوتومائی و فضل ابن شاذان به عنوان یک متکلم شیعی که تفکرات فلسفی او در مورد ذات و صفات خداوند مشابه فیلسوفان مشاءاست، نقاط اشتراک فراوانی وجود دارد. از اشتراکات آنان روش یکسان فلسفی ایشان؛یعنی روش بهره گیری از عقل در استدلال هایشان و عقیده یکسان آنها در سازگاری عقل و دین است که باوجود اختلافاتی در نحوه بیان مطالب ، موجب اشتراک عقیده شده است.
The issue of theology is one of the fundamental concerns of man. The essential role of this concept and the way of believing in the existence or non-existence of God is obvious in all aspects of human life, and it is the atheistic attitude towards God that determines the nature of human existence in general and the meaning of freedom and moral responsibility in particular. Therefore, the knowledge of the nature of divine attributes is one of the most important theological topics that thinkers have discussed and discussed about it, regardless of their methods and intellectual foundation. God pays. The results of this study showed that there are many similarities between Gilson's view as a Neutomai philosopher and Fadl Ibn Shazan as a Shiite theologian whose philosophical thoughts on the nature and attributes of God are similar to those of the Peripatetic philosophers. One of their commonalities is their same philosophical method, that is, the method of using reason in their arguments and their same opinion in the compatibility of reason and religion, which, despite differences in the way of expressing the content, has caused the common opinion.
آمدی، على سيف الدين، 1391ق، غایة المرام في علم الكلام،تحقیق حسن محمود عبد اللطيف، قاهره، مجلس الأعلى للشئون الإسلامية.
ابن منظور، 1405ق، لسان العرب، تحقیق الترات، جلد هفتم، بیروت، دار احیاء، الترات العربی
ابونصر فارابی، 1361، آراء اهل المدینه الفاضله، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌بیت (ع)،
اخوان الصفاء، 1405، رسائل اخوان الصفا و خلان الوفاء، قم، مركز النشر مكتب الاعلام اسلامی.
بن شاذان نیشابوری، فضل؛ نماز چرا و چگونه از نگاه امام رضا به روایت فضل.
ابن شاذان نیشابوری،فضل؛الایضاح،انتشارات دانشگاه تهران،تهران، 1363.
برنجکار، رضا، 1385، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، کتاب طه، قم.
بیات مختاری، مهدی ؛ مسند فضل بن شاذان، 4 جلد ( جلد چهارم در حال چاپ)
بیات مختاری،مهدی؛ خورشید شرق در سده سوم فضل بن شاذان نیشابوری موسسه کتاب شناسی شیعه قم 1392
جنیدی، فریدون؛ فضل بن شاذان نیشابوری و نبرد اندیشه‌ها در ایران پس از اسلام، انتشارات بلخ، 1360.
حسین زاده یزدی، محمد؛ شناخت خدا در الهیات اسلامی و فلسفه غرب ، مجله معرفت 1373، ش 69
حسینی ارموی، سید جلال الدین ؛ الایضاح فضل ابن شاذان نیشابوری ، انتشارات وچاپ دانشگاه تهران.تیر ماه
جرجانی،سیدشریف، 1325ش،شرح المواقف،قم،منشورات الشريف الرضي.
داوود قیصری، 1376، شرح فصوص الحکم، ج1،نشر مولی، ص 28
دهخدا، علی اکبر،1377، لغت نامه، نشر تهران، جلد 6، 11461
زبیدی، مرتضی، 1414ق، تاج العروس من جواهر القاموس، جلد 20، بیروت: دارالفکر،
زنوزی، عبدالله، 1361ش، لمعات الهیه، تصحیح جلال الدين آشتیانی،چاپ دوم، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
ژیلسون، اتین؛ خدا و فلسفه معاصر، مترجم همایون همتی کیهان فرهنگی 1371 ش90
ژیلسون، اتین؛ خدا و فلسفه ، مترجم شهرام پازوکی ، مجله روش شناسی علوم انسانی ، 1375 ش 106
ژیلسون ، اتین ؛ تعلیم مقدسی ، ترجمه محمد محمد رضایی
ژیلسون، اتین؛ تاریخ فلسفه در قرون وسطی، مترجم رضا گندمی، انتشارات سمت ، 1395.
ژیلسون، اتین؛ نقد تفکر فلسفی غرب از قرون وسطی تااوایل قرن بیستم ، ترجمه احمد احمدی، انتشارات سمت، 1380.
ژیلسون، اتین هانری، 1375ش، مبانی فلسفۀ مسیحیت، مترجم: محمد محمدرضایی، سید محمود موسوی، چاپ اول، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ژیلسون، اتین هانری، 1370ش، روح فلسفه قرون وسطی، مترجم: علی مراد داودی، چاپ دوم، انتشارات علمی فرهنگی
ژیلسون، اتین هانری،1371ش، عقل و وحی در قرون وسطی، مترجم شهرام پازوکی، چاپ اول، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ژیلسون،اتین، 1375ش،خداوفلسفه،مترجم شهرام پازوکی،شماره 106،مجله روش‌شناسی علوم انسانی.
سجادی، سید جعفر، 1375ش، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، انتشارات امیرکبیر.
شهرستاني،محمدبنعبدالكريم، 1402ق،المللوالنحل،تحقيق محمد سيد گيلاني، جلداول، بيروت، انتشاراتدارالمعرفه.
صدوق، محمد بن علی، 1385ق، علل الشرايع، قم، انتشارات مكتبة الداوري
-طوسی،خواجه نصیرالدین، 1416ق،قواعد العقاید، تحقیق علی ربانی گلپایگانی، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه.
علامه حلی، حسین، 1407، کشف المراد، قم: موسسه امام صادق (ع)، 1382.
فخر رازی، محمد بن عمر، 1389، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی .
فضل بن شاذان، 1363، الایضاح، انتشارات دانشگاه تهران.
قمی،علی بن ابراهيم، 1367ش، تفسیر قمی، تحقيق سيد طيب موسوی جزايری، جلد اول،چاپ چهارم، قم، انتشاراتدارالکتاب.
هیجی،عبدالرزاق، 1383ش،گوهرمراد،تصحیحموسسهامامصادق،چاپ۱،قم،نشرسایه.
لئو الدرز، 1387، الهیات فلسفی توماس آکویناس، مترجم: شهاب الدین عباسی، نشر طبع و نشر، چاپ دوم.
معلوف، لوییس، 1424ق، المنجد، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، جلد دوم،
محمد حسین، حسینی طهرانی، 1417، توحید علمی و عینی، مشهد: علامه طباطبایی، چاپ دوم.
ملاصدرا، 1419ق، شواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 180 ـ 161
ذات و صفات خدا در اندیشه فضل ابن شاذان و اتین ژیلسون
صفرعلی عارفخانی 1
عباس گوهری 2
مهدی بیات مختاری 3
چکيده
مسئله خداشناسی ازدغدغه‌های بنیادي انسان است. نقش اساسي این مفهوم ونحوه باوربه وجودیاعدم وجودخدادرهمه ابعادزندگي انسان آشكاراست،ونگرش ملحدانه نسبت به خدااست كه ماهیت هستي انسان رابه‌طور عام ومعناي آزادي ومسئولیت اخلاقي اورابه‌طورخاص،تعیین می‌کند. لذاشناخت ذات وصفات الهی از مهم ترین مباحث کلامی است که اندیشمندان فارغ ازروش‌هاومبانی فکری هریک درباره آن گفتگووابرازعقیده کرده‌اند.در این راستاپژوهش حاضر که به روش کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته به بررسی و مقایسه دیدگاه‌های فضل ابن شاذان و اتین ژیلسون در خصوص ذات و صفات خدا می‌پردازد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین دیدگاه ژیلسون به عنوان یک فیلسوف نوتومائی و فضل ابن شاذان به عنوان یک متکلم شیعی که تفکرات فلسفی او در مورد ذات و صفات خداوند مشابه فیلسوفان مشاءاست، نقاط اشتراک فراوانی وجود دارد. از اشتراکات آنان روش یکسان فلسفی ایشان؛یعنی روش بهره گیری از عقل در استدلال هایشان و عقیده یکسان آنها در سازگاری عقل و دین است که باوجود اختلافاتی در نحوه بیان مطالب ، موجب اشتراک عقیده شده است.
واژگان کلیدی
ذات وصفات خدا،فضل ابن شاذان، اتین ژیلسون.
[1] . دانشجوی دکترای کلام ، گروه فلسفه وکلام اسلامی (کلام) واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران. Email: s.arefkhani@gmail.com
[2] . دانشیار گروه فلسفه وکلام اسلامی واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی تهران ، ایران (نویسنده، مسئول) Email: gohari_a@yahoo.com
[3] . دانشیار گروه علوم وقرآن حدیث ، واحد نیشابور . نیشابور ، ایران. استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی. Email: m.mokhtari38@gmail.com
تاریخ دریافت: 3/2/1400 پذیرش نهایی: 20/4/1400
