حکومت‌مندی در اندیشه و کنش «محمدعلی فروغی»
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظریروح الله اسلامی 1 , سعیده خلیلی 2 , بهروز اسمعیل زادگان 3
1 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه فروسی مشهد
2 - دانشگاه فردوسی مشهد
3 - دانشگاه فردوسی مشهد
کلید واژه:
چکیده مقاله :
ناکارآمدی و عقب ماندگی ساختار نظام سیاسی حاکم بر ایرانِ دوران قاجاریه، دستاوردی جز فقر، بیماری، تحقیر و شکست برای مردم به ارمغان نیاورد. این امر بدان معناست که الگوی حکومت مندی متافیزیکی حاکم، قادر به پاسخگویی نیاز ها و مقتضیات زمان حاضر نبوده است. از این رو نخبگان سیاسی سعی کردند تا با الهام از تمدن غرب، تغییری در پارادایم اندیشه ای حاکم بر ساختار سیاسی نظام سنتی ایران ایجاد کنند و شیوۀ جدیدی از سامان دهی امر سیاسی را جایگزین نمایند. کاوش در نظریه های این نخبگان، حکایت از تحولی مهم در سپهر اندیشه ای ایرانیان دارد؛ زیرا نخستین بار بود که از مفاهیمی از قبیلِ قانون، قدرت محدود، پارلمان، عدالت خانه و حکومتِ مردم سخن رانده می‌شد. این رویکرد گواه بر آن است که جامعه و ساختار سیاسی ایران در حال گام برداشتن به سمت نوع مدرنِ حکومت مندی است. در میان نخبگان مطرح در این حوزه، «محمدعلی فروغی» دارای نظریه ای منسجم و سنجیده درباره شکل مناسب دولت در کالبد سیاسی ایران است. بدین منظور در این پژوهش قصد داریم تا به بررسی آثار اندیشه ای وی پرداخته، بر انگارۀ وی درباره حکومت مند شدن دولت تمرکز کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که فروغی چه نوعی از دولت را برای استقرار در ساختار سیاسی ایران مناسب می دانسته است؟ این دولت دارای چه شاخص ها و مؤلفه هایی است؟ تبلور سازه ذهنی وی درباره دولت در اعمالش چگونه بوده است؟ فرضیه پژوهش این است که به نظر می رسد که فروغی شکل مشروطه سلطنتی همراه با فنونی چون دولت مبتنی بر قانون اساسی، تفکیک قوا، مجلس قدرتمند، قوه قضاییه و به رسمیت شناختن حقوق شهروندی از قبیل آزادی بیان و عقیده، مسکن، شغل و... را در اندیشه و کنش خود دنبال می کرده است. فرضیه پژوهش در قالب چارچوب نظری هرمنوتیک اسکینر آزمون شده است.
The inefficiency and backwardness in structure of the political system ruling Iran during the Qajar era led to poverty, illness, humiliation and defeat for the people. This means that the metaphysical model of governance has not been able to meet the needs and requirements of that time. Therefore, the political elites sought to inspire Western civilization to change the paradigm of the ideas governing the political structure of the traditional Iranian system and to adopt a new way of organizing the political matters. Examining the thoughts of these elites indicates an important change in the field of Iranian thoughts, because it was the first time that we were heard concepts such as law, limited power, parliament, justice, and people's government. This approach proves that Iranian society and political structure are moving toward a modern type of government. Among the elites in this field, Mohammad Ali Foroughi has coherent and thoughtful theories about the proper form of government in Iran's political body. Thus, the purpose of this research is to examine the effects of his ideas, to focus on his notion of government, and to answer the question that what kind of government is suitable for the Iran's political structure in his thought. What are the characteristics and components of this government? How was the crystallization of his mental structure about the state in his actions? The research hypothesis is that Foroughi appears to be a constitutionalist with techniques such as constitutional government, the separation of powers, a powerful parliament, the judiciary, and the recognition of civil rights such as freedom of expression and opinion, housing, employment. We have tested the research hypothesis in the context of Skinner's hermeneutical framework.
