تحول مفهومی «قانون» در فرایند تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
محورهای موضوعی : پژوهش سیاست نظریمحمد کمالی زاده 1 , امیر محمد سوری 2
1 - پژوهشگکاه علوم انسانی
2 - پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاددانشگاهي
کلید واژه: قانون قانون اساسی ولایت فقیه آزادی جمهوری اسلامی ایران,
چکیده مقاله :
قانون اساسی جمهوری اسلامی به عنوان یک مفهوم و پدیده تأثیرگذار نیازمند بررسی تاریخی است تا بتوان به چرایی شکل‌گیری مفاهیم و عناصر تشکیل‌دهنده آن پی برد. مفاهیم و عناصری که از پیش از انقلاب و در نتیجه تحولات انقلاب از سویی و همچنین تلاش‌های فکری تدوین‌کنندگان با توجه به معضل عرفی سازی شکل گرفت. بزرگان انقلاب نه تنها مفهوم و اندیشه خاصی از قانون در ذهن نداشتند، بلکه درباره چگونگی تدوین قانون به درستی نیندیشیده بودند. به همین دلیل در زمان تدوین قانون اساسی با معضلات متعددی برای تنظیم بندهای کلیدی‌ای همچون مسائل حاکمیتی و حقوق ملت و آزادی‌های اساسی مواجه بودند. از این رو برای درک چرایی و چگونگی پدیده قانون اساسی در جمهوری اسلامی ایران هم باید به مفاهیم تاریخی و چگونگی شکل‌گیری آن توجه کرد و هم به مسئله نحوه عرفی ساختن قوانین در ایران نظر داشت. امری که با توجه به ذهنیت‌ها و نیت‌های تدوین‌کنندگان قانون اساسی جمهوری اسلامی و در پاسخ به مسائل زمانه شکل می‌گیرد.
The constitution of Islamic Republic of Iran as an influential concept and phenomenon, needs to be investigated historically to make clear the formation process of its constituent concepts and elements. The concepts and elements have been formed before revolution and as a result of revolution on one hand, and the intellectual attempts of compilers regarding conventionalizing issue. The great characters of revolution not only did not have any perception and special thought of law in their minds, but also they did not think well about the process of law formulation. So while formulating the constitution, they are faced with various difficulties for formulating the key clauses such as sovereignty problems and peolple’s rights and principal freedoms. So for understanding the philosophy and the process of constitution phenomenon in Islamic Republic of Iran, the historical concepts and its formation process and also conventionalizing process of laws should be considered. This goal is achieved considering the mentalities and intentions of formulators of Islamic Republic of Iran’s law while responding the era’s problems.
اسکینر، کویینتین (1390) آزادي مقدم بر لیبرالیسم، مترجم فریدون مجلسی، تهران، فرهنگ جاوید.
-------------- (1393) بینشهای علم سیاست، جلد اول: در باب روش، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، فرهنگ جاوید.
بروجردی، مهرزاد (1384) روشن¬فکران ایرانی و غرب، سرگذشت نافرجام بومی¬گرایی، ترجمه جمشید شیرازی، تهران، فروزان روز.
حجاریان، سعید (1380) از شاهد قدسی تا شاهد بازاری، عرفی شدن دین در سپهر سیاست، تهران، طرح نو.
دهقان نصیری، سارا و یدالله دهقان (1394) نقش عرفی شدن در تحول فقه سیاسی شیعه (پس از انقلاب اسلامی)، تهران، هوشمند تدبیر.
شجاعی زند، علیرضا (1381) عرفی شدن در تجربه مسیحی و اسلامی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، باز.
صدر، سید محمد باقر (بي‌تا) الاسلام يقود الحياه، تهران، وزارت ارشاد اسلامي.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364) جلسه اول تا سی و یکم، جلد اول، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، آذر.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364) جلسه سی و دو تا پنجاهم، جلد دوم، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، آذر.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364) جلسه پنجاه و یکم تا شصت و هفتم، جلد سوم ، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، آذر.
طباطبایی، سید محمد حسین و دیگران (1341) بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران، شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سید جواد (1374) ابن خلدون و علوم اجتماعی: وضعیت علوم اجتماعی در تمدن اسلامی، تهران، طرح نو.
طباطبایی، سید جواد (1382) تاریخ اندیشه سیاسی جدید در اروپا، از نوزایش تا انقلاب فرانسه، جلد 1، تهران، نگاه معاصر.
فیرحی، داود (1393) فقه و سیاست در ایران معاصر، تحول حکومت داري و فقه حکومت اسلامی، تهران، نشر نی.
منتظری، حسینعلی (1390) انتقاد از خود، قم، انتشار در سایت اینترنتی آیت¬الله منتظری.
موسوی خمینی، روح¬الله (1327) کشف الاسرار، تهران، کتاب¬فروشی علمیه اسلامیه.
میرسپاسی، علی (1393) تأملی در مدرنیته ایرانی، بحثی درباره گفتمان‌های روشن¬فکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، ترجمه جلال توکلیان، تهران، ثالث.
Collini, stefan (1985) What is Intellectual History?, History Today,Volume 35 Issue 10 October.
shirazi, Asghar (1988) “The Constitution of Iran: Politics and the State in the Islamic Republic” translated by john okane.
Skinner, quentin (2002) “Moral principles and social change” in Vision of Politics, Vol.
I: Regarding Method, Cambridge: Cambridge University Press.
