ماهیت‌شناسی رمانتیسیسم سیاه در شعر دهه سی
محورهای موضوعی : پژوهش‌های ادبیات کلاسیک ایرانغلامرضا پیروز 1 , رضا ستاری 2 , سارا زارع جیرهنده 3
1 -
2 -
3 -
کلید واژه: تغزل رمانتیسیسم سیاه احساس‌گرایی شعر دهه سی مضمون,
چکیده مقاله :
یکی از جریان‌های مهم ادبی که در شعر ایران در دهه سی، به دنبال کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ قوت گرفت، جریان رمانتیسیسمی بود که در عرصۀ شعر رواج یافت و به دنبال آن مضامینی سیاه با احساس گرایی تند و بی سابقه رایج شد؛ مضامینی که رمانتیسیسم را از جوهرۀ غنا و تغزل دور کرد؛ به این معنی که شاعران یا دم از مرگ عشق می‌زدند و یا آن را تا پست ترین سطح خود فرو می‌کاستند. این اشعار که به رمانتیسیسم سیاه معروف شده است، مضامینی چون مرگ‌اندیشی، نفرین، عصیان، اظهار به گناه و کفر و بی اخلاقی، شیطان-گرایی، یأس و... را انعکاس می‌دهد. برخی منابع، این اشعار را با عنوان رمانتیسیسم تغزلی تعریف کرده‌اند، در حالی که تغزل و رمانتیسیسم سیاه، تفاوت‌های اساسی با یکدیگر از جمله در جهان بینی، مضامین و عوامل بروز دارند. در این مقاله پس از بررسی ماهیت و عوامل بروز رمانتیسیسم سیاه در ایران، مضامین سیاه شایع در شعر شاعرانی چون نادر نادرپور، نصرت رحمانی، کارو، حسن هنرمندی، حمید مصدق و فروغ فرخزاد ارزیابی شد و نتیجه جستار نشان داد که با توجه به محور قرار گرفتن مضامینی چون مرگ‌اندیشی، یأس و نومیدی، عصیان و نفرین، ترس، شیطان گرایی، اعتیاد و مستی و مخالفت با اخلاق و هنجارهای اجتماعی، کفر و تقبیح و تمسخر عشق در شعر رمانتیسیسم سیاه، نمی‌توان این اشعار را رمانتیسیسم تغزلی و عاشقانه نامید. بر این اساس، شعر رمانتیک و احساس‌گرای تند دهه سی، در دو دسته شعر رمانتیسیسم تغزلی و غیر تغزلی تقسیم شد.
One of the most important literary currents that was strengthened in Iran's poetry in the 1950s following the coup d'état of August 19, 1953 was romanticism that prevailed the field of poetry. Dark themes became commonplace with extreme and unprecedented emotions; themes that diverted this version of romanticism from the essence of lyric which often meant that the poets either speak of death of love, or brought it down to its lowest level. These poems, belonging to a current known as dark romanticism, reflect themes such as thoughts of death, feeling of being cursed, rebellion, declaring sin, disbelief and immorality, Satanism, despair, and so on. Some scholars have defined these poems as lyrical romanticism, while lyrical and dark romanticism have fundamental differences, including in their world views, themes and contextual factors. In this article, after examining the nature of dark romanticism and its sentimentalism in Iran, common dark themes in the poems of some poets such as Nader Naderpour, Nosrat Rahmani, Karo, Hasan Honarmandi, Hamid Mosadegh and Forough Farrokhzad are evaluated. The results of the study shows that, with regard to the focus on themes such as thinking of death, disappointment and despair, rebellion and being cursed, fear, satanism, addiction and inebriation, and opposing the ethics and social norms, disbelief and denunciation of love in the poetry of dark romanticism, these poems cannot be identified as lyrical romanticism. Accordingly, romantic and sensual poetry of the 1950s was divided into two categories which is lyrical and non-lyrical romanticism.
آبراهامیان، یرواند (1391) ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل¬محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران، نی.
البستانی، فواد افرام (۱۳۷۸) منجد الطلاب، ترجمه محمد بندرریگی، تهران، حر.
اویسی کهخا، عبدالعلی (1391) «بررسی رمانتیسم و بازتاب آن در شعر حسن هنرمندی»، پژوهشنامه ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال دهم، شماره هجدهم، بهار و تابستان، صص 5-28.
ايگلتون، تري ( 13۷۴) «خاستگاه پست¬مدرنيست¬ها»، ترجمة سهراب معيني، مجلة آدينه، آذر، شماره 105، صص 41-42.
براهنی، رضا (13۵۸) طلا در مس، تهران، زمان.
تسلیمی، علی (۱۳۹۳) گزاره هایی در ادبیات معاصر ایران، تهران، اختران جعفری، مسعود (1378) سیر رمانتیسم در ایران، تهران، مرکز.
حافظ، شمس¬الدین محمد (۱۳۹۰) دیوان حافظ، تصحیح قزوینی و غنی، تهران، آسمان خیال.
حسین¬پور چافی، علی (1390) جریان‌های شعری معاصر فارسی، تهران، امیرکبیر.
خطاط، نسرین (۱۳۸۲) مکتب رمانتیک در فرانسه، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره ۳۷، صص۵۳-۶۷.
خواجات، بهزاد (1391) رمانتیسیسم ایرانی، تهران، بامداد نو.
داد، سیما (1385) فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، مروارید.
دانشور، سیمین (۱۳۹۳) علم الجمال و جمال در ادب فارسی، تهران، قطره.
رحمانی، نصرت (1392) مجموعه اشعار، تهران، نگاه.
زندیه، حسن (۱۳۹۰) «روح نامریی شعر فارسی، تأثیر عامل‌های سیاسی و اجتماعی عصر پهلوی بر فراز و فرود رمانتیسم فارسی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره اول، بهار و تابستان، صص 127-155.
سعدی، شیخ مصلح¬الدین (۱۳۷۱) کلیات سعدی، تصحیح فروغی، تهران، ققنوس.
سیدحسینی، رضا (1387) مکتب‌های ادبی، تهران، نگاه.
شاملو، احمد (۱۳۸۵) مجموعه آثار، به کوشش نیاز یعقوب¬شاهی، تهران، نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380) ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران، سخن.
-------------------- (۱۳۵۲) «انواع ادبی و شعر فارسی»، مجله خرد و کوشش، دوره چهارم، دفتر دوم و سوم.
شمس لنگرودی، محمد (۱۳۷۸) تاریخ تحلیلی شعر نو، تهران، مرکز.
شمیسا، سیروس (۱۳۸۳) انواع ادبی، تهران، فردوس.
------------- (۱۳۸۱) شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران، فردوس.
------------- (۱۳۶۲) سیر غزل در شعر فارسی، تهران، فردوسی.
شیری، قهرمان و دیگران (۱۳۹۱) «بررسی تحلیلی رمانتیسم سیاه در سروده‌های نصرت رحمانی»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، شماره 27، صص ۷۰-۹۷.
صفایی، علی و دیگران (۱۳۸۹) «مقایسه شعر سیاه فروغ فرخزاد و نصرت رحمانی»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، سال هفتم، شماره 27، بهار، صص 9-36.
فتوحی، محمود (۱۳۷۶) «جریان رمانتیسم بعد از کودتای ۲۸ مرداد»، مجله دانشگاه انقلاب، شماره ۱۰۸-۱۰۹، بهار، صص ۱۵۹-۱۶۸.
فرخزاد، فروغ (1371) دیوان اشعار، تهران، مروارید.
کارو (1394) گزیده اشعار EBOOKCLUB، خرداد.
مختاری، محمد (1378) هفتاد سال عاشقانه، تهران، تیراژه.
مصدق، حمید (1393) گزینه اشعار، تهران، مروارید.
میلانی، عباس (۱۳۸۷) تجدد و تجددستیزی در ایران، تهران، اختران.
نادرپور، نادر (1393) مجموعه اشعار، تهران، نگاه.
ناصری، فرشته (۱۳۹۱) «مروری بر تاریخچه ادبیات غنایی در ایران»، فصلنامه در دری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف¬آباد، سال اول، شماره دوم، صص ۱۰۵-۱۲۲.
نبی¬لو، علیرضا (۱۳۹۳) «مضامین غنایی در رباعیات مهستی گنجه¬ای»، پژوهشنامۀ ادب غنايي دانشگاه سيستان و بلوچستان، سال دوازدهم، شماره 23، صص ۲۸۳-۳۰۴.
وصفی قراولخانه، موسی (۱۳۹۳) بررسی سیر رمانتیسیسم سیاه در ادبیات معاصر ایران با تکیه بر اشعار فریدون توللی، نادر نادرپور و نصرت رحمانی، پایان¬نامه کارشناسی¬ارشد، دانشگاه سمنان، با راهنمایی دکتر عبدالله حسن¬زاده میرعلی.
همایی، جلال¬الدین (۱۳۷۱) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران، هما.
هنرمندی، حسن (1350) برگزیده اشعار، تهران، بامداد.
Heath, Duncan and Boreham, Judy (2000) Introducing Romanticism. Ed. by Richard Appignanesi. USA: Totem Books.
Varner, Paul (2015) Historical Dictionary of Romanticism in Literature, Lanham: Rowman & Littlefield.
