-
حرية الوصول المقاله
1 - ماهيت مکان در تاريخ فلسفه اسلامي
عبدالرسول عبوديتمکان ويژگيهاي شناختهشدهيي دارد که همة متفکران پذيرفتهاند؛ مانند اينکه مکان ظرف متمکن است، متمکن مکان را پر ميکند؛ امکان ندارد دو متمکن در يک زمان و در يک مکان وجود يابند، متمکن ميتواند با حرکت مکان را طلب کند يا آن را ترک کند، مکان، قابل انقسام به مکانهاي کوچکتر اس أکثرمکان ويژگيهاي شناختهشدهيي دارد که همة متفکران پذيرفتهاند؛ مانند اينکه مکان ظرف متمکن است، متمکن مکان را پر ميکند؛ امکان ندارد دو متمکن در يک زمان و در يک مکان وجود يابند، متمکن ميتواند با حرکت مکان را طلب کند يا آن را ترک کند، مکان، قابل انقسام به مکانهاي کوچکتر است و... ازاينرو، وجود مکان در خارج امري بديهي تلقي شده است. اگر اختلافنظري وجود دارد، در ماهيت مکان است؛ اينكه آن شيئي که داراي ويژگيهاي پيشگفته است، چيست. در اين ميان، آرائي وجود دارد که بوضوح با برخي از اين ويژگيها سازگاري ندارد و از اينرو مردود شناخته شده است؛ مانند اينکه مکان جسم همان مادة جسم يا همان صورت آن است و... . رأي ارسطو بيش از همه مقبول افتاده و فارابي و ابنسينا آن را پذيرفتهاند. ايشان برآنند که مکان سطح دروني جسم حاوي است که با سطح بيروني جسم محوي مماس است. پس از اين رأي، نظري که مکان را بعد مجرد ميداند در ميان فيلسوفان نامدار طرفداراني دارد. رأي برخي متکلمان مبني بر اينکه مکان همان فراغ متوهم است، چون همان قول به خلأ است، از نظر فيلسوفان مردود است. سرانجام، با ديدگاه فيلسوفان متأخرتر مواجهيم که مکان را به حجم تأويل كردهاند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - تحليل نسبت نظريه زمان موهوم و حدوث زماني در آراي متكلمين
عليرضا كهنسال معصومه سادات ساري عارفيمسئله حدوث و قدم عالم، همواره از مباحث چالشبرانگيز در منازعات فلاسفه و متكلمان مسلمان بوده است. اين مبحث با مسائل مختلفي همچون تبيين ذات الهي، صفات علم، قدرت و اراده، نسبت صفات با ذات، ضرورت علي و معلولي، نسبت علت تام و معلول، ملاك نياز معلول به علت، مرجِح حدوث عالم، أکثرمسئله حدوث و قدم عالم، همواره از مباحث چالشبرانگيز در منازعات فلاسفه و متكلمان مسلمان بوده است. اين مبحث با مسائل مختلفي همچون تبيين ذات الهي، صفات علم، قدرت و اراده، نسبت صفات با ذات، ضرورت علي و معلولي، نسبت علت تام و معلول، ملاك نياز معلول به علت، مرجِح حدوث عالم، تبيين ماهيت زمان و مكان و... مرتبط است. نخستين فيلسوفان مسلمان به قدم عالم معتقد بودند كه به نظر متكلمين مسلمان با آيات و آموزههاي ديني ناسازگار بود. آنها با توجه به ظاهر آيات و تبيين خاص خود از ذات و صفات علم، قدرت، اراده و اختيار الهي، به حدوث زماني عالم معتقد شدند. متكلمان براي توجيه اين عقيده خود، زماني را تصور كردهاند كه عالم در آن موجود نبود و بعداً پديد آمد. اين زمان، «زمان موهوم» ناميده شد. پژوهش حاضر به بررسي نسبت نظريه زمان موهوم و حدوث زماني در آراي متكلمين مسلمان ميپردازد. نهايتاً، آشكار ميشود كه زمان موهوم اولاً، مبتني بر همان مباني كلي طرح حدوث زماني است. ثانياً، بمنظور ترميم ساختاري حدوث زماني و رفع انتقادات فلاسفه بر اين طرح، ارائه شده است. در عين حال، اين نظريه با ساير جوانب انديشه كلامي، همانند نگاه عرفي به جهان و نسبت آن با خداوند و عدم تحليل برهاني سازگار است. در مجموع، اين نظريه با وجود تقريرهاي متفاوت و گاه متضادي كه از آن ارائه شده، گامي به جلو در طرح حدوث زماني عالم است كه ايده زمان متناسب با عوالم وجودي گوناگون را مطرح ميسازد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - تحولات نظری در قوۀ وهمی در تطورات تاريخي فلسفۀ اسلامی
محمد علی اردستانیقوة وهمیه يكي از قواي اداركي جزئی باطنی نفس است که نقش بسزایی در شناختهای جزئی دارد بگونهيی که تنظيم و تعادل مناسبات زندگی بدون آن امکانپذیر نیست. فراروي ادراکات اين قوه به فراسوي معانی، آن را در رأس قوای جزئی باطنی قرار داده است. این نوشتار با روش توصیفیـتحل أکثرقوة وهمیه يكي از قواي اداركي جزئی باطنی نفس است که نقش بسزایی در شناختهای جزئی دارد بگونهيی که تنظيم و تعادل مناسبات زندگی بدون آن امکانپذیر نیست. فراروي ادراکات اين قوه به فراسوي معانی، آن را در رأس قوای جزئی باطنی قرار داده است. این نوشتار با روش توصیفیـتحلیلی و سنجشی به بررسی تطور ديدگاههاي فيلسوفان اسلامی در اينباره پرداخته است. در این تطور، سه نظریۀ اساسی قابل شناسایی است. در نظریة فیلسوفان مشائی، هر نوع از ادراکات به مبدئی خاص اختصاص داده شده و از اینرو، قوة واهمه مستقل از دیگر قوا بشمار آمده و ادراکات در چهار نوع حسی، خیالی، وهمی و عقلی قرار داده شده است. صدرالمتألهین و علامهطباطبایی، هر یک بنوعی این نظریه را مورد نقد قرار دادهاند. در نظریة صدرالمتألهین قوة واهمه به ساحت قوۀ عاقله ارتقاء یافته و در مرتبة عقل متنزل نشانده شده و ادراکات در سه نوع حسی، خیالی و عقلی قرار داده شده است. در نظریة علامهطباطبایی، قوة وهمیه ساقط شده و ادراکات آن به حس مشترک ارجاع داده شده و با اسقاط احساس، ادراکات حسی و خیالی و وهمی، نوعی واحد بشمار آمده و ادراکات در دو نوع قرار داده شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - رابطۀ ویژگیهای شخصیت با مصرف و سوءمصرف مواد توهمزا
مهدی گنجی مهرداد ثابت حمزه گنجی خدیجه ابوالمعالیپژوهش حاضر با هدف بررسی رابطۀ بین صفات شخصیت با مصرف و سوءمصرف مواد توهمزا انجام شد. جامعۀ آماری این پژوهش افرادی بودند که در زندگی خود حداقل یک بار مواد توهمزا مصرف کرده بودند یا به سوءمصرف این مواد میپرداختند. هر دو گروه نمونه (100 نفر زن و مرد با سابقة مصرف/ سوءمص أکثرپژوهش حاضر با هدف بررسی رابطۀ بین صفات شخصیت با مصرف و سوءمصرف مواد توهمزا انجام شد. جامعۀ آماری این پژوهش افرادی بودند که در زندگی خود حداقل یک بار مواد توهمزا مصرف کرده بودند یا به سوءمصرف این مواد میپرداختند. هر دو گروه نمونه (100 نفر زن و مرد با سابقة مصرف/ سوءمصرف مواد توهم زا) و کنترل (100 نفر زن و مرد بدون سابقة مصرف/ سوءمصرف مواد توهم زا) به صورت داوطلبانه و از طریق فراخوان در فضای مجازی به دو پرسشنامة شخصیتی (NEO-FFI) و پرسشنامۀ (محقق ساخته) مربوط به ویژگی های جمعیتشناختی پاسخ دادند. نتایج تحلیل لجستیک داده ها نشان دادند که افراد مصرف کنندۀ مواد توهمزا در مقایسه با افرادی که هرگز از این مواد استفاده نکردهاند، در دو ویژگی شخصیتیِ باز بودن به روی تجربههای جدید و سازگاری (خوشاخلاقی و کنار آمدن با دیگران) نمرات بالاتری کسب می کنند (در هر دو، 01/0P ≤ ). تفاصيل المقالة