<p>معتزله گروهی از متکلّمان اسلامی هستند که به اصالت عقل اعتقاد کامل داشته عقل نظری را بر آموزه&zwnj;های وحیانی حاکم می&zwnj;دانند. این اصل، تأثیراتی در کلیت نظام فکری و عقاید دینی آنان به همراه داشته و برداشتی ویژه از توحید و عدل الهی به دست داده است. جریان نو معتزله، یکی از جریان&zwnj;های مهم کلامی در جهان اسلام است. این جریان، خاستگاه خود را در آرای معتزلیان قدیم می&zwnj;جوید و به دنبال تجدید بنای معرفتی اسلام است. این گروه عقل را قدسی دانسته و معتقدند عقل محدودیتی دارد و انسان برای درک حقایق عالم به وحی هم نیازمند است. این دو مکتب فکری دارای اشتراکات و افتراقات فکری متعدّدی هستند که این موضوع ضرورت تطبیق مفهوم عقل&zwnj;گرایی را توجیه می&not;نماید؛ بنابراین این پژوهش در تلاش است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تطبیق رویکردهای فکری معتزله و نو معتزله پرداخته و تشابه و افتراقات فکری آن&zwnj;ها را نمایان سازد. یافته&zwnj;های پژوهش نشان می&zwnj;دهد معتزله و نو معتزله عموماً در فلسفه&zwnj;گرایی، اصول پنج&zwnj;گانه، توحید و عدل و وعد و وعید و منزله بین المنزلتین و امربه&zwnj;معروف و نهی از منکر، حادث بودن قرآن، حسن و قبح مشابهت&zwnj;هایی دارند ولی در مفاهیمی مانند نوع عقل&zwnj;گرایی، سازوکار عقل&zwnj;گرایی و برخی مبانی عقلی دارای تمایزاتی هستند.</p> تفاصيل المقالة