بلاياي طبيعي همواره در طول دوران حيات کره زمين وجود داشته و خواهند داشت. با پیشرفت جوامع بشری، مناطق مسکونی و کلان‌شهرها نیز نسبت به اثرات و پیامدهای مخرب ناشی از وقوع بحران‌ها مصون نبوده‌اند. آسیب‌پذیری جوامع، علاوه بر گستردگی و شدت بحران‌ها، وجود زیرساخت‌های مناسب شهری و سازه‌های مستحکم، به برنامه‌ریزی‌های پیشگیرانه و ایجاد آمادگی مناسب در سازمان‌های متولی مدیریت بحران نیز بستگی فراوانی دارد. وقوع بحرانی مانند زلزله، معمولا منجر به ایجاد آسیب‌های ثانویه‌ای در مناطق شهری می‌شود که هر یک از آن‌ها به دلایل روشنی اتفاق می‌افتند و پیامدهای مشخصی به دنبال خواهند داشت. شناسایی تمامی این دلایل و پیامدها، منجر به ایجاد نقشه‌ای از آسیب‌پذیری در مناطق شهری می‌شود که می‌تواند مبنای ایجاد برنامه‌های پیشگیرانه باشد. از طرفی، یکی از مؤثرترین و کاراترین روش‌های برنامه‌ریزی برای آمادگی و مقابله با شرایط بحرانی در سازمان‌های متولی مدیریت بحران، طراحی زنجیره‌های امداد و تعیین مسئولیت‌ها بر اساس داده‌های ناشی از مطالعات آسیب‌پذیری منطقه است. لذا، در این مقاله سعی خواهد شد تا رویکردی برای استفاده از داده‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی و استخراج دانش خبرگان سازمان‌های مسئول در مناطق شهری ارائه گردد تا به کمک آن ضمن ایجاد نقشه‌های پهنه‌بندی خطر و آسیب‌پذیری‌ عملکردی منطقه شهری، به طراحی فازهای پیشگیری، آمادگی و واکنش مدیریت بحران پرداخته شود. برای ایجاد درک بهتری از نحوه عملکرد رویکرد پیشنهادی، از منطقه یک شهرداری شهر تهران به عنوان مطالعه موردی استفاده شده و نتایج حاصل از مطالعه بر روی آسیب‌پذیری ناشی از بروز زلزله در این منطقه ارائه خواهد شد. تفاصيل المقالة