المقاله
1 -
احمد جام و تذکرهنویسان در حکایتی از جنگی دستنویس و «مقامات ژندهپیل»
پژوهش زبان و ادبیات فارسی
,
العدد 0
,
السنة
15
,
زمستان
1396
تحلیل بازنویسی متون ادبی در دورههای مختلف تاریخی با توجه به تغییرات زبانی، در حوزة واژگان، نحو و بلاغت میتواند دگرگونی مفاهیم و تصاویر مندرج در آن آثار و تأثیر تغییرات تاریخی بر متون را نشان دهد. تذکرهها و تراجم احوال نیز از این قاعده خارج نیستند و شاید بتوان گفت که
أکثر
تحلیل بازنویسی متون ادبی در دورههای مختلف تاریخی با توجه به تغییرات زبانی، در حوزة واژگان، نحو و بلاغت میتواند دگرگونی مفاهیم و تصاویر مندرج در آن آثار و تأثیر تغییرات تاریخی بر متون را نشان دهد. تذکرهها و تراجم احوال نیز از این قاعده خارج نیستند و شاید بتوان گفت که در هر دوره از بازنویسی متون ادبی تصویری جدید از متون پیشین خلق میشود. درکتاب «مقامات ژندهپیل» حکایتی از احمد جام نقل است که از قضا در یکی از نسخههای خطی دانشگاه تهران که به صورت جُنگ ثبت شده، روایتی به لحنی دیگر از آن آمده است. این پژوهش علاوه بر ذکر و تصحیح این چند برگ به دنبال آن است که چه اندازه تذکرهنویسان و حکایتپردازان به اشارههای آهسته قلم در توصیف ویژگیها و شیوة سلوک شیخ جام تغییر داده و با جملهای و خطی، تصویری مبهم از او نشان دادهاند. در این دو نسخه، علاوه بر اختلافات زبانی و بلاغی تغییراتی در مکانها، چگونگی وقوع رخدادها و واکنشها دیده میشود که پایبند نبودن تذکرهنویس به متن اساس و اولیهای را نشان میدهد. اما شباهتهای بسیار در جملهنویسی و بیان موضوع میان دو نسخه، نشان دهنده وجود نسخه اصیلتری از داستان است که منبع هر دو روایت محسوب میشود. در شیوه بلاغی و چگونگی بیان، از نظر نحو و الگوهای زبانی میان دو روایت تفاوتهایی وجود دارد. از نظر محتوایی نکته قابل توجه این است که نویسنده هر دو مکتوب به بیان اطلاعات دقیق و مشترک تاریخی و جغرافیایی از موضوع میپردازند و در ارائه آمار اختلافی ندارند از طرفی تمام این حکایت خود سند روشنی است از جایگاه و قدرت صوفیه در دورههای تاریخی مورد نظر.
تفاصيل المقالة