بررسی شیمی کانیها، جایگاه زمینساختی و پتروژنز تودههای نفوذی کمپلکس سورسات (شمال غرب تکاب)- ایران
الموضوعات :ثریا دادفر 1 , فرهاد آلیانی 2 , علی‌اکبر بهاری فر 3 , محمدحسین زرین¬کوب 4
1 - دانشگاه بوعلی سینا
2 - دانشگاه بوعلی سینا همدان
3 - دانشگاه پیام نور تهران
4 - دانشگاه بیرجند
الکلمات المفتاحية: گرانیتوئید تیپ I شیمی کانی آلایش پوسته­, ای اختلاط ماگمایی شمال غرب تکاب,
ملخص المقالة :
تودههاي نفوذي کمپلکس سورسات بخشي از تودههاي نفوذي زون سنندج – سيرجان را تشکيل ميدهند. براساس مشاهدات صحرايي و مطالعات ميکروسکوپي، منطقه مورد مطالعه از هورنبلند گابرو، کوارتزدیوریت، مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت تشکیل شده است. تجزیه مایکروپروب کانیهای آمفیبول (درگرانودیوریت و مونزودیوریت)، پلاژیوکلاز و آلکالی فلدسپار (در مونزودیوریت، گرانودیوریت و تونالیت) نشان میدهد که آمفیبولها از نوع مگنزیوهورنبلند، پلاژیوکلازها از نوع آلبیت تا اولیگوکلاز و آلکالیفلدسپارها از نوع ارتوکلاز هستند. با توجه به مطالعات ژئوشيميايي، واحد مونزودیوریت (تودههای خانقلی و ترکهدره) از نوع I، با ماهیت کالکآلکالن و متاآلومين، در محدوده کمان ماگمایی (VAG) و دارای میزان نسبت 87Sr/86Sr اولیه و εNd به ترتیب برابر با 70448/0 و 12/0- است و از ماگمایی گوشتهای، که تحت فرایندهای آلایش پوستهای قرار گرفته، ایجاد شده است. واحد گرانودیوریت (تودههای پیچاقچی، حمزه قاسم و شمال شرق خانقلی)، از نوع I با ماهیت متاآلومین تا پرآلومین و کالکآلکالن است که در محدوده کمان ماگمایی VAG همراه با انکلاو ریز دانه مافیک، میزان نسبت 87Sr/86Sr اولیه و εNd به ترتیب برابر با 70529/0 و 82/2-، از اختلاط ماگمای مشتق شده از گوشته با مذاب حاصل از ذوب پوسته، ایجاد شده است. تونالیت –ترنجمیتها از نوع I با ماهیت کالکآلکالن و پرآلومین بوده که با توجه به مقادیر پایین عدد منیزیم Mg# (9/2- 6/11)، Cr (20-46) و Ni (1-4/2(، مقادیر پایین نسبتهای La/Yb، Sr/Y و Nb/Ta و الگوهای کمتر تفریق یافته عناصر نادر خاکی و آنومالی منفی Eu، حاصل ذوب پوسته آمفیبولیتی هستند که خود از ذوب پوسته مافیک ضخیم شده یا بازالتهای زیر صفحهای در اعماق و فشار پایین با حضور پلاژیوکلاز در ناحیه منشا تشکیل شده است.
خلقی خسرقی، م. ح.، 1994. نقشه زمینشناسی 100000/1 شاهیندژ، سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
- خلقی، م. ح و وثوقی عابدینی، م.، 1382. منشا، پتروژنز و سنسنجی رادیومتری باتولیت پیچاقچی (شمال باختر ایران)، مجله علوم زمین، 11، 89- 78.
- مجرد، م، موذن، م و موید. م.، 1386. تعيين ژنز و نرخ ذوب بخشی گابروهای آلكالن منطقه شرق شاهيندژ. پانزدهمین همایش انجمن بلورشناسی و کانی‌شناسی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.
- Agemar, T., Worner, G. and Heumann, A., 1999. Stable isotopes and amphibole chemistry on hydrothermally altered granitoids in the North Chilean Precordillera: a limited role for meteoric water? Contribution to Mineralogy and Petrology, 136, 331-344.
- Altherr, R. and Siebel, W., 2002. I-type plutonism in a continental back-arc setting: Miocene granitoids and monzonites from the central Aegean Sea, Greece. Contributions to Mineralogy and Petrology, 143, 397–415.
- Anderson, J.L. and Smith, D.R., 1995. The effects of temperature and fO2 on the Al-in-hornblende barometer. American Mineralogist, 80, 549-559.
-Atherton, M. P. and Petford, N., 1993. Generation of sodiumrich magmas from newly underplated basaltic crust. Nature, 362, 6416, 144–146.
- Bottinga, Y., Kudo A. and Weil, D., 1966. Some observation of oscillatory zoning and crystallization of magmatic plagioclase. American Mineralogist, 51, 292-806.
- Boyenton, W. V., 1984. Geochemistry of the rare earth elements: meteorite studies. In: Henderson P. (ed.), Rare earth element geochemistry. Elsevier, 63- 114.
- Chappell, B. J. and White, A. J. R., 1974. Two Contrasting Granite Types. Journal of Pacific Geolog, 8, 173-174.
-Coltorti, M., Bonadiman, C., Faccini, B., Grégoire, M., O'Reilly, S.Y. and Powell, W., 2007. Amphiboles from suprasubduction and intraplate lithospheric mantle. Lithos, 99, 68-84.
- Condie, K. C., 2005. TTGs and adakites: are they both slab melts?. Lithos, 80(1–4), 33–44.
- Deer W.A., Howie R.A. and Zussman J., 1991. An Introduction to the Rock – Forming Minerals. Longman, London, 528.
- Drummond, M. S. and Defant, M. J., 1990. A model for Trondhjemite-Tonalite-Dacite genesis and crustal growth via slab melting: Archean to modern comparisons. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 95(B13), 21503–21521.
- de Almeida, J. d .A. C., Agnola, R. D., de Oliveira, M. A., Macambira, M. J. B., Pimentel, M. M., Rämö, O. T., Guimarães, F. V. and da Silva Leite, A. A., 2011. Zircon geochronology, geochemistry and origin of the TTG suites of the Rio Maria granite-greenstone terrane: Implications for the growth of the Archean crust of the Carajás province, Brazil. Precambrian Research, 187, 201,221.
- Foley, S. F. and Wheller, G. E., 1990. Parallels in the origin of geochemical signatures of island arc volcanic and continental potassic igneous rocks: the role of residual titanites. Chemical Geology, 85, 1-18.
- Fourcade, S., 1998. Les isotopes: effect isotopiques, base de radio- geochimie. In: Hagemann G. and Treuil M. (eds) Introduction a la geochimies et ses applications. Paris: CEA, 195- 265.
- Foley, S., Tiepolo, M. and Vannucci, R., 2002. Growth of early continental crust controlled by melting of amphibolite in subduction zones. Nature, 417, 837–840.
- Green, T. H., 1995. Significance of Nb/Ta as an indicator of geochemical processes in the crust-mantle system. Chemical Geology, 120,3–4, 347–359.
- Hassanzadeh, J. and Wernicke, B., 2016. The Neotethyan Sanandaj-Sirjan zone of Iran as an archetype for passive margin-arc transitions. Tectonics, 35,3, 586-621.
- Hasse, C. S., Chadam, J., Feinn D. and Otoleva, P., 1980. Oscillatory zoning in plagioclase feldspar. Science, 299, 272 - 274.
- Huaimin, X., Shuwen, D. and Ping, J., 2006. Mineral chemistry, geochemistry and U-Pb SHRIMP zircon data of the Yangxin monzonitic intrusive in the foreland of the Dabie orogen Science in China: Series D. Earth Sciences, 49, 684-695.
- Henderson, P., 1984. Rare Eaerth Element Geochemistry. Elsevier, Oxford, New York.
- Irvine, T. N. and Baragar, W. R. A., 1971. A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Science, 8, 523-548.
- Jamshidi Badr, M., Collins, A.S. and Masoudi, F., 2013. Th U-Pb age, geochemistry and tectonic signifiance of granitoids in the Soursat Complex, Northwest Iran. Turkish Journal of earth Sciences, 22, 1-31.
- Jiang, C. Y. and An, S. Y., 1984. On chemical characteristics of calcic amphiboles from igneous rocks and their petrogenesis significance. Journal of Mineralogy and Petrololgy, 3, 1-9.
- Joron, J. L. and Treuil, M., 1977. Utilisation des proprietes des elements fortement hygromagmatophiles pour l'etude de la composition chimique et de heterogeneite ḋu manteaux. Bulletin de La Societe' Geologique France, 20, 1197-1205.
- Kamber, B. S., Ewart, A., Collerson, K. D., Bruce, M. C. and McDonald, G. D., 2002. Fluid-mobile trace element constraints on the role of slab melting and implications for Archean crustal growth models. Contributions to Mineralogy and Petrology, 144,1, 38–56.
- Leake, B. E., Woolly, A .R., Arps, C. E. S., Birch, W. D., Gilbert, M. C., Grice, J. D., Hawthorne, F. C., Kato, A., Kisch, H.J., Krivovichev, V.G., Linthout, K., Laird, J., Mandarino, J., Maresch, W.V., Nickel, E.h., Rock, N.M.S., Schmucher, J.C., Smith, D. C., Stephenson, N. C. N, Unungaretti, L., Whittaker, E. J. W. and Youzhi, G., 1997. Nomenclature of Amphiboles. Report of the Subcommittee on Amphiboles of the International Mineralogical Association Commission on New Minerals Names. Europian Journal of Mineralogy, 9, 623-651.
- Martin, H., 1986. Effect of steeper Archean geothermal gradient on geochemistry of subduction-zone magmas. Geology, 14,9, 753–756.
- Martin, H., 1999, Adakitic magmas: modern analogues of Archaean granitoids. Lithos, 46,3, 411–429.
- Middlemost, E.A.K., 1994, Naming meterials in the magma/igneous rock system. Earth Sciences Reviews, 37, 215-224.
- Míková, J. and Denková, P., 2007. Modified chromatographic separation scheme for Sr and Nd isotope analysis in geological silicate samples. Journal of Geosciences, 52, 221–226.
- More, D. E. and Liou, J. G., 1979. Chessboard- twinned albite from Franciscan metaconglomerate of the Diablo Range, California American Mineralogist, 64, 77- 101.
- Nelson S.T. and Montana A., 1992. Sieve- texture plagioclase in volcanic rocks production by rapid decompression. American Mineralogist, 77, 1242-1279.
- Nutman, A. P., Mohajjel, M., Bennett, V. C. and Fergusson, C. L., 2013, Gondwanan Eoarchean–Neoproterozoic ancient crustal material in Iran and Turkey: zircon U–Pb–Hf isotopic evidence. Canadian Journal of Earth Sciences, 513, 272-285.
- Petford, N. and Atherton, M., 1996. Na-rich partial melts from newly underplated basaltic crust: the Cordillera Blanca Batholith, Peru. Journal of Petrology, 37,6, 1491–1521.
- Rapp, R. P., Shimizu, N., Norman, M. D. and Applegate, G. S., 1999. Reaction between slab-derived melts and peridotite in the mantle wedge: experimental constraints at 3.8 GPa. Chemical Geology, 160,4, 335–356.
- Shahabpour, J., 1994. Post-mineralization breccia dike from the Sar Cheshmeh porphyry copper porphyry system, Kerman, Iran. Exploration and Mining Geology, 3, 39–343.
- Shand, S. J., 1943. Eruptive rocks, T. Murby, London, 488.
- Smithies, R. H., Champion, D. C. and Cassidy, K. F., 2003. Formation of Earth’s early Archaean continental crust. Precambrian Research, 127,1–3, 89–101.
- Smithies, R. H., Champion, D. C. and Van Kranendonk, M. J., 2009. Formation of Paleoarchean continental crust through infracrustal melting of enriched basalt. Earth and Planetary Science Letters, 281,3–4, 298–306.
- Sylvester, P. J., 1998. Post-collisional strongly peraluminous granites. Lithos, 45,1-4, 29-44.
- Tepper, J. H., Nelson, B. K., Bergantz, G. W. and Irving, A. J., 1993. Petrology of the Chilliwack batholith, north Cascades, Washington:generation of calcalkaline granitoids by melting of mafic lower crust with variable water fugacity. Contributions to Mineralogy and Petrology, 113, 333-351.
- Thompson A.B., 1982. Magmatism of the Bristish Tertiary Volcanic Province. Scottlandian Journal of Geology, 18, 50-107.
- Verma, S. K., Pandarinath, K. and Verma, S. P., 2012. Statistical evaluation of tectonomagmatic discrimination diagrams for granitic rocks and proposal of new discriminant-function-based multi-dimensional diagrams for acid rocks. International Geology Review, 54,3, 325-347.
- Wang, Q., Xu, J. F., Jian, P., Bao, Z. W., Zhao, Z. H., Li, C. F., Xiong, X. L. and Ma, J. L., 2006. Petrogenesis of adakitic porphyries in an extensional tectonic setting, dexing, South China: implications for the genesis of porphyry copper mineralization. Journal of Petrology, 47,1, 119–144.
- White, A.J. R. and Chappell, B. W., 1983. Granitoid type and their distribution in the Lachlan Fold Belt. Southeastern Australia. Geological Society of American. Memorial, 159, 21-34.
-Withney, D. and Evance, W.D., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, 95, 185–187.
- Xie, Y.W. and Zhang, Y.Q., 1990. Peculiarities and genetic significance of hornblende from granite in the Hengduansan region. Acta Metallurgica Sinica, 10, 35-45.
