اثر تغییرات کاربری و کاهش فضای سبز شهری برتشدید جزیره گرمایی و آلودگی شهرتهران (مطالعه موردی: منطقه یک)
الموضوعات :سحر منصوری 1 , شهريار خالدي 2 , رضا برنا 3 , فریده اسدیان 4
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات
2 -
3 - علوم انسانی
4 - علوم و تحقیقات تهران
الکلمات المفتاحية: تغییر کاربری زمینجزیره گرماییآلودگی هوامنطقه 1 تهراندمای سطحی,
ملخص المقالة :
این مقاله به بررسی نقش میکروکلیمایی ساخت‌وسازهای بی‌رویه در یک دهه اخیر بر افزایش دمای سطحی و تشدید جزیره گرمایی در منطقه یک تهران می‌پردازد. از داده‌های ایستگاه شمیرانات و داده‌های سنجش آلودگی هوای اقدسیه در دوره آماری 12 ساله استفاده شد. برای آشکارسازی نقش کاهش پوشش گیاهی بر دمای سطحی از تصاویر ماهواره لندست 8 استفاده گردید. نتایج نشان داد که در منطقه 1 به دلیل ساخت‌وسازهای غیراصولی و بدون ضابطه در چند دهه اخیر، پوشش گیاهی از بین رفته، درختان منطقه قطع‌شده یا در توسعه فضای سبز استاندارد لازم رعایت نشده است. دو ناحیه گرم یا همان جزیره گرمایی با دمای سطحی بالا در حال شکل‌گیری و توسعه بر روی سایر بخش‌های هم‌جوار است. نیمه شرقی منطقه 1 بخصوص بخش جنوب شرقی آن به‌عنوان یک بخش بسیار گرم در تمام فصول خودنمایی می‌کند. در فصول گرم دمای سطحی در این ناحیه بسیار افزایش می یابد. درصورتی‌که بخش میانی که هنوز توانسته تا حدود زیادی فضای سبز خود را حفظ کند از شرایط بهتری برخوردار است. بااین‌همه به دلیل رشد لجام‌گسیخته ساخت‌وسازها در یک دهه اخیر دماهای حداقل (صبحگاهی) بخصوص در فصول سرد به‌سرعت و با شیب زیادی در حال افزایش است. همچنین، مقادیر ریز گردها بخصوص PM10 و PM2 در منطقه یک در حال افزایش است. تشدید جزیره گرمایی سبب شده است بادهای جنوب غرب تا جنوب و جنوب شرقی در تمام ماه‌های سال تشدید شده و ریزگردها از بخش‌های جنوبی شهر تهران و پهنه های بایر اطراف بر روی این منطقه منتقل‌شده و این منطقه را بخصوص در ماه‌های سرد سال جزء مناطق آلوده تهران قرار داده است. هدف این پژوهش بررسی نقش تغییر در کاربری اراضی و قطع درختان و از بین رفتن پوشش گیاهی در تغییر در دمای سطحی و جزیره گرمایی منطقه یک شهری تهران است.
1) احمدی مقدم، مهدی، محمودی، پرویز،(1390)،" تحلیل داده های آلودگی هوای تهران در دهه اخیر 1379 – 1388" ،مجله سلامت و محیط، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران، دوره ششم، شماره اول، 44-33.
2) انصافی مقدم، طاهره،(1372)،" بررسی آلودگی هوای تهران در رابطه با پایداری و وارونگی دمای جو (اینورژن)"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
3) بیات،رضا، ترکیان، ایوب،(1383)،" سهم بندی منابع آلودگی هوای شهر تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد،گرایش محیطزیست، دانشگاه صنعتی شریف، دانشکده مهندسی عمران،32-1.
4) بیدختی، علی اکبر،بنی هاشم، تاج الدین، (1383)،" لایه آمیخته شهری و آلودگی هوا"، مجله محیط شناسی دانشگاه تهران،شماره 20.
5) جلال زاده، زهره، ترابی، مسعود، دالکی، احمد ،(1387)،"مقایسه دمای سطحی حاصل از داده‌های میدانی و ماهواره‌ای در خزر جنوبی"، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، شماره 65، 121-110.
6) جلیلی، شیدا، مرید، سعید، ضیاییان فیروزآبادی، پرویز ،(1387)،"مقایسه عملکرد شاخص های ماهواره ای و هواشناسی در پایش خشکسالی"، تحقیقات آب و خاک ایران، شماره 1، 139-149.
7) حلبیان،امیرحسین ،سلطانیان، محمود،(1398)،"کاربردسنجش از دور در علوم محیطی(روش های پردازش تصاویر ماهواره ای در ENVI)"،1-321.
8) رنجبرسعادت آبادی، عباس، میرزایی، ابراهیم،(1390)،" مطالعه همدیدی الگوهای جوی حاکم بر روی تهران در روزهای با آلودگی بسیار شدید هوا"، پژوهش های اقلیم شناسی،56-40.
9) شمسی پور، علی اکبر، حسین پور، زینب،نجیب زاده، فهیمه،(1391)،" مدل سازی ترمودینامیکی و واکاوی همدید آلودگی هوای شهر تهران (ذرات معلق)"، پژوهشهای اقلیم شناسی، سال سوم، شماره دوازدهم.
10) صفوی، سید یحیی، علیجانی، بهلول،(1385)،" بررسی عوامل جغرافیایی در آلودگی هوای تهران"، مجله پژوهش های جغرافیایی، شماره 58 ، 99-122.
11) فتاحی، مریم، صادقی، حسین، اصغرپور، حسین،(1393)،"تأثیر آلودگی هوا بر هزینه های عمومی و خصوصی سلامت"، رساله دکتری رشته اقتصاد، گرایش اقتصاد سلامت، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده مدیریت و اقتصاد، 26-4.
12) قراگوزلو، علیرضا، آل شیخ، علی اصغر، سجادیان، مهیار،(1396)،"واکاوی نگرش های عمده کنترل آلودگی هوای ناشی از ترافیک در مدیریت شکل گیری به منظور ارائه چارچوبی منطبق بر پارادایم پایداری در تأمین مالی شهرداری ها )منطقه مورد مطالعه: تهران("، فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال سوم، شماره 9 .
13) کریمیان، ندا،(1397)،"تحليل همديدی ضخامت لايه وارونگی دمايی در آلودگی های شديد تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی ،1.
14) کیخسروی،قاسم، لشکری،حسن،(1393)،"تحلیل رابطه بین ضخامت و ارتفاع وارونگی و شدت آلودگی هوا در شهر تهران"، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی،257-231.
15) میریعقوب زاده، میر حسین و محمدرضا قنبرپور،(1388)،"بكارگيري داده هاي سنجش از دور در برآورد دماي سطح اراضي (مطالعه موردي حوزه آبخيز وردين، آذربايجان خاوري)"، مجله علمي پژوهشي مرتع، سال سوم، شماره 4، 723-734.
16) هدایت، پریسا، لشکری، حسن،(1385)،" تحلیل الگوی سککینوپتیکی اینورژن های شدید تهران"، پایان نامه دانشگاه شهیدبهشتی تهران، دانشکده علوم زمین.
17) یاوری، حسین، سلیقه، محمد،(1390)،" سطوح وارونگی در آلودگی های شهرتهران"، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،دوره 17، شماره 20، 105-89.
