مکان¬یابی ساخت پناه¬گاههای شهری با رویکرد پدافند غیرعامل
الموضوعات :علی سعیدی 1 , مجتبی داودی 2 , حسن حسینی اميني 3
1 - امام حسین
2 - خواجه نصیر
3 - مرکز مطالعات پدافند غیرعامل
الکلمات المفتاحية: : پدافند غیرعامل, پناهگاه, تحلیل سلسله مراتبی, منطق فازی, TOPSIS,
ملخص المقالة :
امروزه پدافند غیرعامل اهمیت زیادی در زمینه نظامی و مدیریت شهری دارد؛ چراکه با پیاده سازی اقدامات پیشگیرانه طبق دستورالعمل های آن می توان تا حد زیادی از خسارات وارد آمده از حمله دشمن کاست. یکی از اقدامات مهم در این زمینه ساخت پناه گاه در سطح شهر به منظور کاهش تلفات انسانی در زمان بحران است. ساخت پناه گاه دارای ملاحظات و قوائدیست که یکی از این ملاحظات، مکان ساخت پناه گاه هاست که در نقاطی از شهر واقع شوند که بیشترین افراد ممکن قادر باشند در زمان مناسب به آنجا برسند. در این پژوهش، مکان یابی پناه گاه شهری با رویکرد پدافند غیرعامل و با استفاده از الگوریتم های تصمیم گیری چندمعیاره انجام شده است. ابتدا از روش تحلیل سلسله مراتبی برای وزن دهی معیارها استفاده شد، سپس نقشه های معیار تولید شده با استفاده از توابع منطق فازی، فازی سازی و در انتها، نقاط به الگوریتم TOPSIS وارد شده تا ارزیابی و اولویت بندی شوند. در این پژوهش، 39 لایه اطلاعاتی شهر زاهدان گردآوری و در 15 معیار دسته بندی شد. معیار «فاصله از مراکز حساس و مهم» و «فاصله از مراکز با عملکرد پشتیبانی» به ترتیب با 23 و 13 درصد بیشترین وزن؛ و «فاصله از حریم راه آهن» و «شیب زمین» به ترتیب با 1 و 1 درصد کمترین وزن را دارند. پس از اجرای زنجیره پردازشی روی معیارها، لایه خروجی تولید شد و نقشه نهایی مکان یابی پناهگاه شهری ایجاد شد. نتایج نشان می دهد که اکثر مناطق شرق و شمال و تا حدودی مرکز شهر برای احداث پناه گاه نامناسب هستند، چراکه چندین عامل منفی مانند بافت فرسوده ی شهر، مراکز خطرناک و صنعتی، گسل، آب های سطحی، آب های زیرزمینی و بخشی از خطوط انتقال فشار قوی برق همگی در شرق و شمال شهر متمرکز شده و باعث تشدید یکدیگر شده اند و باعث شده تنها منطقه غرب و جنوب شهر (و چند منطقه کوچک در شرق و جنوب شرقی شهر) برای احداث پناه گاه مناسب تشخیص داده شوند.
1. اباذرلو، سجاد (1390)، انتخاب الگوی بهینه پناهگاه اضطراری چند منظوره با استفاده از روش AHP، مطالعه موردی شهر کاشمر، پايان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی مالک¬اشتر؛
2. حسینی، سیدمجتبی (1390)، مکانيابی پناهگاه¬های عمومی و چندمنظوره شهری (با رويکرد پدافند غیرعامل) مطالعه موردی منطقه 6 تهران، پايان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان؛
3. خزایی، صفا؛ حسین¬آبادی روستایی، سعید (1395)، مکانیابی پناهگاه¬های چندمنظوره شهری با استفاده از سامانه¬های اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری تهران). فصلنامه علمی-ترویجی پدافند غیرعامل سال هفتم، شماره4، زمستان 1395 (پیاپی 28)، 1-12؛
4. شیعه، اسماعیل؛ صداقت¬نیا، سعید؛ حیدرزاده، احسان (1392)، تعبیه مکانی پناهگاه¬های شهری با استفاده از اطلاعات نظام جغرافیایی(GIS) و فن تحلیل سلسله مراتبی مطالعه موردی: شهر سرخرود. همایش معماری پایدار و توسعه شهری، تهران؛
5. صفاریان، حبیب؛ حبیب، فرح (1393)، تبیین مبانی نظری طراحی پناهگاه در مقیاس محله¬های شهری. دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران و HSE در شریان¬های حیاتی، صنایع و مدیریت شهری، دانشگاه تهران، تهران؛
6. عزيزپور، ملکه، توانسنجی محیط طبیعی و توسعه فیزيکی شهر تبريز، پايان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، 1375؛
7. محمدپور، علی؛ ضرغامی، سعید (1393)، الزامات مکانیابی تأسیسات شهری از دیدگاه پدافند غیرعامل. دوره 23،شماره 90، تابستان 1393، صفحه 89-93؛
8. معاونت فرهنگی، تعاريف و مفاهیم استاندارد بخش فرهنگ و هنر، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، صنايع دستی و گردشگری کشور، چاپ اول، تهران، 1386؛
9. معاونت محیط زيست انسانی، ضوابط و معیارهای استقرار صنايع، انتشارات سازمان حفاظت محیط زيست کشور، چاپ اول، تهران، 1380.
10. مهندسین مشاور بافت شهر، طرح تفصیلی منطقه یک شهر تهران، انتشارات شهرداری منطقه يک تهران، چاپ اول، تهران، 1386.
11. Hwang, C.L., Yoon, K., (1981), Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. New York: Springer-Verlag;
12. Saaty, T.L., (1980), the Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. McGraw-Hill, New York, NY, 437 pp;
13. Zadeh, L.A. (1965), "Fuzzy sets". Information and Control. 8 (3): 338–353.
