توسعه درونی: ظرفیت¬ها و ضرورت¬های مدیریت رشد و بازآرایی فضایی کلانشهر تهران
الموضوعات :
اسماعیل علی اکبری
1
(پیام نور)
الکلمات المفتاحية: اراضی درون شهر, عرصه¬, های توسعه شهراند و توسعه درونی, فرایند بهینه¬, سازی استفاده از اراضی درونی است. برنامه¬, ریزی و مدیریت رشد از طریق سیاست توسعه درون¬, افزا, در مقایسه با سایر سیاست¬, های رشد در بیرون و پیرامون, با چارچوب پایداری سازگارتر و به اهداف پایداری نزدیک¬, تر است. این مقاله کوشیده است با روش توصیفی¬, ـ¬, تحلیلی و با استفاده از داده¬, های اسنادی, ظرفیت¬, ها و ضرورت¬, های توسعه درونی کلانشهر تهران را مطالعه نماید. یافته¬, ها, تهران را شهری ظرفیت¬, دار و در نتیجه مستعد برای مدیریت رشد و بازآرایی فضایی از طریق توسعه درون¬, افزا می¬, داند. بیش از 18 هزار هکتار اراضی با قابلیت توسعه درونی در 30 درصد مساحت شهر و 52 درصد عرصه¬, ها و فضاهای خالی بزرگ با اهداف توسعه¬, ای و قابلیت دستیابی بالا, به¬, علاوه, الگوی توزیع با آهنگ افزایشی از شرق به غرب و شمال به جنوب, نه تنها مدیریت رشد کالبدی, بلکه, بازآرایی فضایی برای تعدیل نابرابری¬, ها میان مناطق و پهنه¬, های شهر را با توسل به سیاست توسعه درونی و ظرفیت¬, های موضعی و موضوعی آن امکان¬, پذیر می¬, سازد. توسعه مجدد در پهنه¬, های شمال, شرق و جنوب, توسعه جدید در پهنه غربی و تجدید حیات در پهنه مرکزی, چارچوب کلی الگوی فضایی راهبرد توسعه درونی بر مبنای “ظرفیت موجود” در تهران است. واضح است, بهره¬, گیری از فرصت آمایشی توسعه درونی به¬, منظور تعدیل نابرابری¬, های فضایی, مستلزم نهاد مدیریت شهری غیررانتی است که به رانت فضایی ناشی از فعالیت¬, های ساختمانی در شهر وابستگی چندانی نداشته و یا اساساً به آن بی¬, نیاز باشد. ,
ملخص المقالة :
اراضی درون شهر، عرصه های توسعه شهراند و توسعه درونی، فرایند بهینه سازی استفاده از اراضی درونی است. برنامه ریزی و مدیریت رشد از طریق سیاست توسعه درون افزا، در مقایسه با سایر سیاست های رشد در بیرون و پیرامون، با چارچوب پایداری سازگارتر و به اهداف پایداری نزدیک تر است. این مقاله کوشیده است با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های اسنادی، ظرفیت ها و ضرورت های توسعه درونی کلانشهر تهران را مطالعه نماید. یافته ها، تهران را شهری ظرفیت دار و در نتیجه مستعد برای مدیریت رشد و بازآرایی فضایی از طریق توسعه درون افزا می داند. بیش از 18 هزار هکتار اراضی با قابلیت توسعه درونی در 30 درصد مساحت شهر و 52 درصد عرصه ها و فضاهای خالی بزرگ با اهداف توسعه ای و قابلیت دستیابی بالا، به علاوه، الگوی توزیع با آهنگ افزایشی از شرق به غرب و شمال به جنوب، نه تنها مدیریت رشد کالبدی، بلکه، بازآرایی فضایی برای تعدیل نابرابری ها میان مناطق و پهنه های شهر را با توسل به سیاست توسعه درونی و ظرفیت های موضعی و موضوعی آن امکان پذیر می سازد. توسعه مجدد در پهنه های شمال، شرق و جنوب، توسعه جدید در پهنه غربی و تجدید حیات در پهنه مرکزی، چارچوب کلی الگوی فضایی راهبرد توسعه درونی بر مبنای “ظرفیت موجود” در تهران است. واضح است، بهره گیری از فرصت آمایشی توسعه درونی به منظور تعدیل نابرابری های فضایی، مستلزم نهاد مدیریت شهری غیررانتی است که به رانت فضایی ناشی از فعالیت های ساختمانی در شهر وابستگی چندانی نداشته و یا اساساً به آن بی نیاز باشد.
1. برایت، الیس¬ام (1393)، تجدیدحیات محلات فراموش شده در آمریکا، ترجمه احمد زنگانه، کاظم اسمعیلی، بهاره جانه و ابوالفضل زنگانه، آثار معاصر، تهران؛
2. خطیب¬زاده، پروین (1392)، بررسی آسیب¬های اجتماعی در بافت فرسوده شهری و عوامل مؤثر بر آن، مناطق 10، 12 و 13 تهران، نوسازی، سال چهارم، شماره 20، صص 12-1؛
3. داداش¬پور، هاشم؛ تقوايي، علي¬اكبر؛ قانع، نرگس (1393)، بررسي ظرفيت توسعه ميان¬افزا در فضاهاي موقوفه شهري؛ مطالعه: ناحيه 3 منطقه 2 شهر يزد، مطالعات شهر ايراني اسلامي، شماره 15، صص 78-63؛
4. داداش¬پور، هاشم؛ محسن¬زاده، سینا (1391)، امکان¬سنجی استفاده از الگوی انتقال حقوق توسعه برای استفاده از اراضی کشاورزی شهر بابلسر، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره25، صص7-29؛
5. رفيعيان، مجتبي؛ براتي، ناصر؛ آرام، مرضيه (1389)، سنجش ظرفيت توسعة فضاهاي بدون استفاده در مركز شهر قزوين با تأكيد بر رويكرد توسعة ميان¬افزا، نامة معماري و شهرسازي، شماره پنجم، صص 61-45؛
6. زیاری،کرامت¬الله؛ پوراحمد، احمد؛ حمزه¬پور، رزگار (1394)، شناسایی و بررسی پتانسیل¬ها و قابلیت¬های زمین با تأکید بر توسعه میان¬افزا، مورد: شهر سردشت، مطالعات مدیریت شهری، دوره7، شماره24، صص80-98؛
7. سلیمانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ زنگانه، احمد؛ احمدی، مظهر (1394)، بررسی پراکنده¬رویی و ظرفیت¬های توسعه درونی شهر سقز، نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی، سال هفتم، شماره3، صص144-123؛
8. سیف¬الدینی، فرانک؛ شورچه، محمود (1394)، برنامه¬ریزی و طراحی هوشمندانه، کاربری زمین و حمل¬ونقل شهری، نقش پرهام، تهران؛
9. سيف¬الديني، فرانك؛ پوراحمد، احمد؛ زياري،كرامت¬اله؛ دهقاني¬الوار، سيدنادرعلي (1392)، بررسي بسترها و موانع رشد شهرهوشمند در شهرهاي مياني، مطالعه:شهر خرم¬آباد، آمايش سرزمين، دوره 5، شماره 2، صص 26-241؛
10. شيخي، حجت؛ ذاكرحقيقي،كيانوش؛ منصوري، سحر(1392)، بررسي پراکنده¬رويی شهر بروجرد و راهکارهاي توسعه دروني آن، پژوهش و برنامه¬ريزي شهري، دوره 4 ، شماره 15، صص 56-37؛
11. صارمی، حمیدرضا (1392)، بررسی توسعه از درون شهر بروجرد، مديريت شهري، سال یازدهم، شماره 32، صص310-299؛
12. صدرموسوی، میرستار (1392)، ارزیابی و مدل¬سازی توسعه فضایی ـ کالبدی با تأکید بر توسعه میان¬افزا، نمونه: کلانشهر تبریز، رساله دکتری، گروه جغرافیای دانشگاه تبریز؛
13. صرافی، مظفر؛ پارسی¬پور، حسن (۱۳۹۳)، بررسی ظرفیت توسعه درون¬بافتی در محلات بافت قدیمی شهرها، مورد: بجنورد، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مشهد؛
14. عبدی، محمدعلی؛ مهدی¬زادگان، سیما (1389)، فرایند توسعه در نواحی درون شهری با توجه به تجربیات کشورهای اروپایی، هفت شهر، شماره 34-33، صص 38-23؛
15. عبدی، ناصح (1395)، تبیین الگوی بهینه گسترش کالبدی شهر سنندج براساس ظرفیت¬های توسعه میان¬افزا و راهبرد انتقال حقوق توسعه، رساله دکتری، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام¬نور، تهران؛
16. عزیزی، محمدمهدی؛ شهاب، سینا (1391)، کاربرد انتقال حقوق توسعه به¬عنوان سازوکار تحقق¬پذیری طرح¬های توسعه شهری، مطالعه: شهرکاشان، مطالعات شهری، شماره4، صص1-14؛
17. علی¬اکبری، اسماعیل؛ درخشان، شهرام (1393)، تحلیل الگو‌‌های فضایی آسیب‌‌‌های اجتماعی در محیط‌‌‌های شهری، مطالعه: منطقۀ پنج کلانشهر تهران، پژوهش¬های جغرافیایی برنامه¬ریزی شهری، دوره 2، شماره 1، صص72-49؛
18. علی¬اکبری، اسماعیل (1395)، شهرها و شهرک¬های جدید، دانشگاه پیام¬نور، تهران؛
19. علي¬اكبري، اسماعيل؛ پوراحمد، احمد؛ اکبرنژاد بايي، رمضان (1392)، باززنده¬سازي عملکردي بافت قديم شهر بابل با رويکرد همپيوندي با بافت جديد، آمايش محيط، دوره 6، شماره 21، صص 18-1؛
20. فخیمی¬سار، امیر (1395)، نقش اراضی ریزدانه در توسعه درونی منطقه ده کلانشهر تهران، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی اسماعیل علی¬اکبری، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور تهران؛
21. کرمی، خدابخش؛ فراست، استن (1378)، اثر سر و صدای هواپیما بر استراحت، خواب و ارتباطات ساکنین اطراف فرودگاه مهرآباد تهران، دوماهنامه شنوایی¬سنجی، دوره7، شماره1و2، صص41- 38؛
22. مدیریت مطالعات و برنامه¬ریزی شهر تهران (1394)، نوشتارهایی در باب توسعه کالبدی- فضایی شهر، مرکز مطالعات و برنامه-ریزی شهر تهران، تهران؛
23. مرکز خدمات و تحقیقات شهرداری واشنگتن (1396)، توسعه درونی شهر، راهبردهایی برای ایجاد محله¬های زیست-پذیر(ضرورت¬ها و راهبردها)، ترجمه طاهر پریزادی، احمد زنگانه و حمیدرضا تلخابی، آثار معاصر، تهران؛
24. مرکز مطالعات و برنامه¬ریزی شهر تهران (1391)، طرح جامع شهر تهران، طرح راهبردی ـ ساختاری توسعه و عمران شهر تهران، سند اصلی، تهران؛
25. مک کارتی، جان (1390)، شراکت، برنامه¬ریزی تعاونی و بازآفرینی شهری، ترجمه محمدهادی خلیل نژادی، دانشگاه تهران؛
26. منگن، اس، پی (1390)، طرد اجتماعی و پهنه¬های مسأله¬دار در اروپا، مدیریت نوسازی شهری،ترجمه عارف اقوامی مقدم، دانشگاه تهران؛
27. میر¬مقتدایی، مهتا؛ محمدی خبازان، سهند؛ ارشاد، لیلی؛ اسماعیلیان، جعفر (1391)، رهنمودهای طراحی شهری نواحی مسکونی واقع در بافت فرسوده شهری با رویکرد توسعه درونی، مطالعه: منطقه 19 تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی، تهران؛
28. نسترن، مهين؛ قدسي، نرگس (1394)، شناسايي پهنه¬هاي مستعد توسعه ميان¬افزا در نواحي ناكارآمد مراكز شهرها، نمونه: منطقه يك اصفهان، پژوهش و برنامه¬ريزي شهري، دوره 6، شماره20، صص 68-51؛
29. Aliakbari, E., M.jahromi, y., & Naghi zahed. j., (2016), spatial analysis on the state of the housing market in Tehran, Urban management, spring 2016, vol. 15, no42. Pp7-20;
30. Cooper, M.,(2012), urban infill and brownfields redevelopment program, American planning association, sustainable cities institute;
31. Environmental protection agency-EPA(2011), brownfields showcase community fact sheet,retrieved on-3 Jan 2011-,available; at:http://www.epa.gov/brownfields/success/showcase/sc_milwau ke.htm;
32. Kaza, N., & cooper, M.,(2012), Challenges of urban infill, program American planning association, sustainable cities institute;
33. Paull, E.(2008), energy benefits of Urban infill, brownfields for the city of Beijing cities, 12(3),149-162;
34. Roper,R.,(2006),Vermont brownfields redevelopment handbook, department of economic and Environmental conservation;
35. Wurtzler, G., & Diluigi,D. (2007), Brownfields,greenfields and grayfields;environmental issues real state,retrieved on-26 Oct 2011.
