تحلیل همدید بارش های حدی و فراگیر در کرانه های غربی خزر با تأکید بر الگوهای فشار تراز دریا
الموضوعات :
امیرحسین حلبیان
1
(دانشگاه پيام نور)
الکلمات المفتاحية: اقلیم¬, شناسی همدید, الگوی گردشی, بارش, رویکرد محیطی به گردشی, فشار تراز دریا, کرانه¬, های غربی خزر,
ملخص المقالة :
در این پژوهش به منظور تحلیل همدید بارش های حدی و فراگیر کرانه های غربی خزر، با بهره گیری از پایگاه داده ی بارش روزانه ی این پهنه، نقشه های هم بارش روزانه از تاریخ 1/1/1340 تا 10/11/1383 (15992 روز) بر روی یاخته هایی به ابعاد 14×14 کیلومتر، به روش کریجینگ میانیابی و ترسیم شد. این داده ها اطلاعات 48 نقطه مکانی پهنه مطالعاتی را برای 15992 روز فراهم نمود و این امکان را مهیا ساخت تا برای هر روز بارش، بیشینه بارش و درصد مساحت زیر بارش محاسبه شود. بر این اساس، حدی ترین و فراگیرترین بارش ها شناسایی گردید و 109 روز از شدیدترین و فراگیرترین بارش های منطقه بر اساس شاخص پایه ی صدک 99ام، برای بررسی و تحلیل انتخاب شد. با بهره گیری از رویکرد محیطی به گردشی و تحلیل خوشه ای پایگانی انباشتی به روش ادغام”وارد“ بر روی نقشه های فشار تراز دریا، سه الگویی که در بوجود آمدن بارش های حدی و فراگیر کرانه های غربی خزر مؤثر و نقش آفرین بودند، شناسایی گردید. در ادامه، به منظور تحلیل بارش ها در هر الگو، یک روز به عنوان نماینده بر اساس ضریب همبستگی با آستانه ی 95 درصد تعیین و در این روزها نقشه های فشار تراز دریا، ضخامت جو در ترازهای 500-1000 هکتوپاسکال، توابع جبهه زایی و شار همگرایی رطوبت برای ترازهای 500، 600، 700، 850، 925 و 1000 هکتوپاسکال ترسیم و تحلیل گردید. نتایج این پژوهش نشان از استقرار سامانه ی پرفشاری در زمان رخداد الگوهای سه گانه فشار تراز دریا بر روی دریای سیاه دارد. میانگین حجم آب دریافتی منطقه در هر سه الگو 9/906 میلیون مترمکعب است. بررسی الگوهای ضخامت جو نیز استقرار فرودی نسبتاً عمیق را بر روی دریای خزر نشان می دهد. تحلیل نقشه های تابع جبهه زایی در کرانه های غربی خزر نیز وجود جبهه را بر روی دریای خزر و اطراف آن تأیید می کند. تحلیل تابع شار همگرایی رطوبت نیز نشان دهنده این است که توده ی آبی خزر اصلی ترین منبع تأمین رطوبت برای بارش های کرانه های غربی این دریا محسوب می شود و دریای سیاه در درجه ی بعدی اهمیت قرار دارد.
1. جهانبخش اصل، سعيد؛ کريمي، فريبا (1378)، تحليل سينوپتيکي تأثير پرفشار سيبري بر بارش سواحل جنوبي درياي خزر، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، سال چهاردهم، شماره 55-54، پاييز و زمستان 1378، صص:131-107؛
2. عزيزي، قاسم ؛ صمدي، زهرا، (1386)، تحليل الگوي سينوپتيکي سيل 28 مهرماه 1382 استان-هاي گيلان و مازندران، پژوهش¬هاي جغرافيايي، شماره 60، تابستان 1386، صص: 74-61؛
3. علیجانی، بهلول؛ زاهدي، مجيد، (1381)، تحليل آماري و سينوپتيکي بارندگي آذربايجان، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، تابستان و پائيز 1381، شماره 65 و 66، صص 217-202؛
4. عليجاني، بهلول (1385)، اقليم شناسي سينوپتيک، تهران، انتشارات سمت، چاپ دوم، پاييز 1385؛
5. غیور، حسنعلی، مسعودیان، سیدابوالفضل، آزادی، مجید و نوری، حمید(1390)، تحليل زماني و مكاني رويدادهاي بارشي سواحل جنوبي خزر، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، بهار 1390، شماره 100، صص 30-1؛
6. کاویانی، محمدرضا؛ حجتي¬زاده، رحيم، (1380)، تحليل سينوپتيک و ترموديناميک واقعه ي سيل اسفندماه 1371 در حوضه ي آبي کارون، مجله علمي-پژوهشي دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره 26 و 27، پائيز و زمستان 80، صص 18-1؛
7. مرادی، حمیدرضا، (1381)، تحليل همديدي بارش هاي ساحل جنوبي درياي خزر در شش ماه سرد سال، علوم درياي ايران، شماره دوم، بهار 1381، صص 72-61؛
8. مسعودیان، سیدابوالفضل، (1387)؛ شناسايي شرايط همديد همراه با بارش¬هاي سنگين ايران، سومين کنفرانس مديريت منابع آب ايران، 23 الي 25 مهر 1387، دانشگاه تبريز، دانشکده مهندسي عمران؛
9. مفیدی، عباس؛ زرين، آذر و جانباز قبادي، غلامرضا (1386)، تعيين الگوي همديدي بارش¬هاي شديد و حدي پاييزه در سواحل جنوبي درياي خزر، مجله فيزيک زمين فضا، دوره33، شماره 3، صص:154-131؛
10. مفیدی، عباس؛ زرين، آذر و جانباز قبادي، غلامرضا(1387)، تعيين الگوي همديدي بارش¬هاي شديد زمستانه و مقايسه آن با الگوي بارش¬هاي شديد پاييزه در سواحل جنوبي درياي خزر، اولين کنفرانس بين¬المللي تغييرات زيست محيطي منطقه خزري، 3 تا 4 شهريورماه 1387، دانشگاه مازندران، بابلسر؛
11. نوری، حمید، غیور، حسنعلی، مسعودیان، سید ابوالفضل و آزادی، مجید(1392)، تحلیل فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت و منابع رطوبتی بارش سواحل جنوبی خزر، مجله جغرافیا و برنامه-ریزی محیطی، پاییز 1392، شماره 51، صص 14-1؛
12. Carla Lima، K.، P. Satyamurty and J. P. Reyes Fernández (2009); Large-Scale atmospheric conditions associated with heavy rainfall episodes in southeast Brazil، Theoretical and Applied Climatology، Springer Wien، DOI. 10.1007/s00704-009-0207-9;
13. Ching-Sen Chen، Chuan-Yao lin، Yin-jin Chuang and His-Chi Yeh (2002); A Study of afternoon heavy rainfall in Taiwan during the Mei-yu season، Atmospheric Research 65، pp.129-149;
14. Federico، S.، Avolio، E.، Pasqualoni، L.، and Bellecci، C. (2008); Atmospheric patterns for heavy rain events in Calabria، Nat. Hazards Earth Syst. Sci.، 8، pp. 1173-1186;
15. Hidalgo-Munoz, J.M., Argüeso, D., Gamiz-Fortis, S.R., Esteban-Parra, M.J., Castro-Diez, Y.(2011), Trends of extreme precipitation and associated synoptic patterns over the southern Iberian Peninsula. Journal of Hydrology 409, 497-511;
16. Keables, M.J., (1989); A synopthc climatology of Bimondal precipitation distribution in the upper Midwest, J. Climate.2, 1289-1294;
17. Lee, Dong-Kyou., Jeong-Gyun PARK, and Joo-Wan KIM., (2008), Heavy rainfall events lasting 18 days from July 31 to August 17, 1998, over Korea, Journal of the Meteorological Society of Japan, VOL, 86,NO. 2, pp. 313-333;
18. Lorenzo, S, J., Lopez, A., Codobilla, M, J., Garcia, M, A and Raso, J, M., (2008), Torrential rainfall in northeast of the Ibrian peninsula: Synoptic patterns and wemo influence., Adv. Sci. Res 2., 99-105;
19. Mastrangelo, D., Horvath, K., Riccio, A., Miglietta, M.M.( 2011), Mechanisms for convection development in a long-lasting heavy precipitation event over southeastern Italy. Atmospheric Research 100, 586-602;
20. Rohli, R. V. et al (2001); Synaptic circulation and stream discharge in the Grent Lake Basin USA, Applied Geography, 21: 364-385;
21. Rudari، R.، D.، Entekhhabi، G.، Roth (2004); Large-scale atmospheric patterns associated with mesoscale features leading to extreme precipitation event in northwestern Italy، Advance in Water Resources 28، pp. 601-614
